24 Şubat 2022 tarihinde başlayan savaş günümüzde hala devam eden bir süreci oluşturuyor ve çözüme giden her yol tıkalı gözüküyor bu Rusya'nın son dönemde cephede yeni zaferler elde etmesi ve bazı bölgeleri ele geçirmesi, Ukrayna'nın Rusya'ya taviz vermek istememesi aynı zamanda ABD Başkanı Trump'ın barış çözümlerinin tam olarak etkisiz kalması ile doğru orantılı gelişiyor diyebilirim. Bunun yanında devam eden süreç içerisinde önemli olan konu ekonomik yaptırımlar bu yaptırımlar Avrupa Birliği tarafından düzenli bir şekilde ve Rusya'yı ekonomik olarak etkileyecek şekilde gelişirken ABD Trump dönemi ile birlikte daha farklı yol izlemişti ama bu durum da değişti diyebilirim.
Bilindiği üzere Avrupa Birliği savaşın başladığı 24 Şubat 2022 tarihinden itibaren kesintisiz yaptırımlar uyguluyor ve son olarak birlik 19. Yaptırım Paketini duyurdu. Bu yaptırım özellikle Rusya'nın enerji altyapısını hedef almayı ve bu şekilde Rusya'yı savaştan geri çekilmeye zorlamayı hedefliyor. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in bu yaptırım paketi özelinde ilk açıklaması “İlk defa Rusya'nın savaş ekonomisinin kalbi olan doğalgaz sektörünü vuruyoruz.” Olmuştu. Bunun sebebi şu Avrupa Birliği 2027 tarihinden itibaren Rusya'dan sıvılaştırılmış doğalgaz alımını tamamen yasaklayacak daha önce petrol zincirine zarar vermek için yaptırım paketleri uygulanmıştı fakat Rusya'nın pazarını Asya ülkelerine döndürmesi bu süreçte yaptırımları etkisiz bıraktı. Bunun yanında özellikle Rusya'nın yaptırımlardan kaçınmak için kullandığı gölge filoların 117 tanesine daha yaptırım uygulanmaya başladı bu noktada gölge filoların istihbarat faaliyeti yürüttüğü yönündeki hukuksal gelişmeler de devam ediyor ilaveten yaptırımlarla limanlara erişim yasağı daha da sertleşiyor. Bu noktada bu yaptırım paketinin en önemli taraflarından biri ise Rusya'nın yine yaptırımlardan kaçınmak için kullandığı kripto para piyasası çerçevesine yaptırımlar uygulanması oldu bu noktada kripto sağlayıcılarına ciddi yaptırımlar uygulanma kararı alındı. Rusya'nın iki enerji şirketi olan Rosneft ve Gazprom'a hali hazırda uygulanan işlem yasaklarını sıkılaştırma kararı da ciddi bir konu ve Rusya'yı ekonomik anlamda etkileyecek bir alanı oluşturuyor.
Normal şartlar içerisinde Avrupa Birliği içerisinde sürekli bir anlaşmazlık ve yaptırım paketlerinin askıda kalması gibi olaylar yaşanmıştı. Rusya'ya yakın olan Avrupa Birliği ülkeleri Rusya'ya karşı yaptırımlardan kaçınıyordu diyebiliriz fakat iptal edilen Trump-Putin Budapeşte görüşmesi sonrası Trump çok önemli bir karar alarak Rus petrol şirketleri Rosneft ile Lukoil'e yaptırım kararı aldı bu aynı zamanda yakın gelecek içerisinde bu şirketlerle iş birliği yapan kişi ya da bankaların da yaptırım altına gireceğinin işareti konumunda diyebilirim ve bu Rus şirketleri ile iş birliği yapan devletler içinde sorun yaratabilir demek aynı zamanda…
Aslında bu yaptırımın geleceği belli bir noktada bekleniyordu zira barış görüşmeleri çıkmazda ve ABD bu savaşın kesin olarak durmasını talep ediyor. Bu noktada Rusya'nın cephe hattında hızlı ilerleyişinin sürmesi ve 18-24 Ekim tarihleri arasında Ukrayna'nın doğu ve güney cephelerinde özellikle Harkiv bölgesinde Bologovka, Dnipropetrovsk bölgesinde İvanovka ve Perşotravnevoye, Zaporijya bölgesinde Poltavka ve Pavlovka Donetsk bölgesinde ise Pleşçeyevka, Dronovka, Çunişino, Lenino ve Promin yerleşim yerlerinin alınması Rusya'yı masada barışa götürmeyen bir durumun oluşmasını getiriyor. Ukrayna cephesinden bakıldığında ise ABD'den ve Avrupa Birliği'nden baskının daha fazla arttırılması, silah sevkiyatının arttırılarak kaybedilen yerleşim yerlerinin geri alınmasını istiyor bu da Ukrayna'nın toprak tavizi gibi bir seçeneğe sıcak bakmadığını net gösteriyor. Bu şu demek aslında barış yolları kısa vadede kapalı durumda diyebilirim.
Bu noktada şunu söyleyebiliriz. Trump'ın Rusya ile barış görüşmeleri “boşa vakit harcamak” olarak nitelendirmesi barış görüşmelerinin kısa vadede sonuca ulaşmayacağını gösteren en büyük görüntüyü bizlere veriyor. Bunun yanında Rusya'nın enerji şirketlerine yaptırımların uygulanması Rusya'dan petrol alımını tehlikeli hale getiriyor. Bu yaptırımlar sonrasında küresel petrol fiyatlarının %5 yükselmesi piyasaları derinden etkilerken Hindistan'ın petrol alımlarının düşüşe geçtiğini söylememiz gerekli ilaveten Çin'in kamu petrol şirketleri Rusya'dan alınan petrolü askıya almış durumda bu şu demek Avrupa Birliği'nin yaptırımları sonrasında Rusya'nın pazarını Asya'ya kırdığını söylersek özellikle iki büyük alıcı olan Hindistan ve Çin'in petrol alımını askıya alması Rusya'nın petrol gelirlerini ciddi şekilde azaltabilir diğer yandan tedarikçilerin alternatif enerji arayışları petrol fiyatlarını yukarı doğru çekmeye devam edebilir. Rusya buna çare olarak daha önce olduğu gibi elindeki enerjiyi daha düşük fiyatlara satmaya çalışabilir bu da küresel fiyat artışlarını daha önce olduğu gibi tekrar arttırabilir. Trump bu çerçevede Rusya'dan enerji alan ülkelerin tamamına alternatif araçlar bulması gerektiğini belirtecektir ve zorlayacaktır. Bu noktada Trump bu yaptırımlar yoluyla Rusya'nın enerji gelirlerini en aza indirmeyi bu sayede Rusya'yı masada zayıflatmayı tam olarak hedefliyor diyebilirim.
Rusya'nın savaşı sürdürebilmesi ve ayakta kalabilmesinin tek yolu enerji pazarını genişletmekten geçiyor. Bunun Rusya için farklı bir ekonomik alternatif yolu yok ve Rusya'nın doğalgaz ve petrol gelirlerinin bu yaz ayında ve bugüne kadar sürekli düştüğünü belirtmemiz gerekli özellikle yaptırımlar sonrasında bu gelirler daha da aşağı çekilecek bu yüzden Rusya bu geçen süreye kadar Ukrayna'dan kazanabildiği topraklarla barış masasına gitmek isteyecektir ki elinde bir kazanç olabilsin bu yüzden bu kış ayında saldırılarını daha fazla arttırmasını bekliyorum. Barış masasında Rusya alternatifte kazandığı toprakları bu süreçten sonra talep edecek ve tabii ki küresel ekonomik sisteme tekrar entegre olmak isteyecek bu noktada da yaptırımların kaldırılmasını isteyecektir. Bu kış ayında Ukrayna'nın ise özellikle yaptırımlar sonrasında Rus enerjisine ciddi darbeler vurmaya hazırlandığını da düşünüyorum bu hem Rusya'da gerginlikleri arttırabilir hem de ekonomik zararları daha fazla artırılabilir.
Mustafa Metin KAŞLILAR \ Timeturk
