24 Şubat 2022 tarihinde Rusya'nın Ukrayna'yı işgal hamlesiyle başlayan süreç bugün Ukrayna için oldukça çıkmaz bir noktaya doğru gelmiş durumda diyebiliriz. Özellikle son dönemde tartışılan ABD'nin Barış Planı Ukrayna üzerinde büyük bir baskı yaratırken diğer yandan Ukrayna'da gerçekleşen yolsuzluk soruşturmaları hem Ukrayna içerisinde siyaseti hem dış politikayı hem de cepheyi doğrudan ilgilendiriyor ve baskıyı oldukça arttırıyor.
Bilindiği üzere özellikle Donald Trump'ın ABD Başkanı olması sonrasında Rusya ile diyalog hızlanmış barış görüşmeleri hızlıca hayata geçirilmeye çalışılmış ve Ukrayna üzerinde ciddi bir baskı oluşmaya başlamıştı fakat barış görüşmelerinin sonuca ulaşmaması Ukrayna'yı yeniden destekleme hamlesi olarak görülmüş olsa da durum yine ciddi bir boyuta evrilmiş durumda. Bu ilk basamak açısından 28 maddelik plan üzerinden okunabilir. Bu barış planında Ukrayna için ciddi tavizler göze çarpmıştı ki toprak tavizleri, Ukrayna ordusunun küçültülmesi, NATO'dan vazgeçmesi gibi özellikle toprak tavizlerinde Kırım'ın direkt olarak Rusya'nın toprağı sayılması aynı zamanda Luhansk ve Donetsk bölgelerinin Rusya'ya bırakılması Ukrayna'nın onurunu hiçe sayarak yapılmış şeylerdi ve Ukrayna ilk basamakta bunu kabul etmedi zira Avrupa ülkeleri de tabii sonrasında ABD bu planın Rusya'ya ait olduğunu söylese de Washington bu konuda açık kapı bırakıyor. Bu planın görüşmeleri ve çalkantısı hala devam ederken Ukrayna'da bir soruşturma başlamış durumda.
Ukrayna'da yolsuzluk soruşturmaları aslında Sovyet sonrası dönemde oldukça kritik ve çok katmanlı yapıya sahiptir diyebiliriz. Özellikle Ukrayna'da 2014 tarihindeki EuroMaidan olayları sonrası Batı ülkeleri ve sivil toplum baskısı ile yolsuzlukla mücadele etmek amacıyla bir dizi kurumlar oluşturulmaya başlanmıştı. Bu noktada Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Bürosu (NABU) kurulmuş bu kurum yüksek düzeyde yer alan devlet görevlilerinin karıştığı yolsuzluk vakalarını soruşturmak amacıyla kurulmuştu ayrıca Uzmanlaşmış Yolsuzlukla Mücadele Savcılığı da (SAPO) NABU tarafından soruşturulan davaları kovuşturmaktan doğrudan sorumlu kurum olarak Ukrayna'da belirleyici kurumları oluşturmaktadır. Ukrayna'da bu kurumlar yolsuzlukla mücadele alanında daha kapsamlı ve bağımsız soruşturmaların yaşanmasını sağlamaktadır.
Ukrayna'da son dönemde patlak veren enerji skandalı özellikle bu dönemde ortaya çıkmış en büyük yolsuzluk davalarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ukrayna'nın en büyük ve stratejik devlet şirketi olan Energoatom'un merkezinde yer alan dava üst düzey siyasi kişilere kadar uzanmış durumda diyebiliriz. Soruşturmanın odağı ilk basamakta Ukrayna'nın devlete ait olan enerji şirketi olan Energoatom oldu zira bu kurumun yıllık cirosu 4 milyar euro değerinde yukarıda saydığım iki kurum olan NABU ve SAPO Energoatom ihalelerinde ve sözleşmelerinde büyük çaplı bir rüşvet planı olduğunu duyurmasının da ardından Ukrayna bir iç çekişmeye girmiş durumda zira raporlandırmalara göre yüklenici firmalardan her sözleşme adına %10-15 civarında rüşvet toplandığı iddia edildi ve bu gelişmelerin kuruma zararının 100 milyon doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir diyebiliriz.
“Operasyon Midas” başlığı ile başlatılan operasyonlar doğrudan dinleme ile yürütüldü ve baskınlar ve soruşturmalar aylardır aslında söz konusu diyebiliriz. En son bu noktada Ukrayna Devlet Başkanı'nın en yakın kişilerinden biri olan Başkanlık Ofisi Başkanı Andriy Yermak bu noktada göze çarpan kişilerden oldu. Bilindiği üzere daha öncesinden Ukrayna Enerji Bakanı Svetlana Grinçuk ve Adalet Bakanı Herman Galushchenko istifa etmişti bu noktada iddiaların ilk ortaya çıkmasından sonra istifaları doğrudan Zelenskiy tarafından talep edilmişti. Şimdi de Yermak bu iddialar sonrasında istifa ettiğini duyurdu. Bu soruşturmanın diğer bir noktası da son dönemde ülkeden kaçan Timur Mindich önemli bir noktada zira rüşvet kanalının başındaki isim olarak kabul ediliyor. Soruşturmalar devam ediyor diyebiliriz zira Enerji Bakanlığı danışmanları ve Energoatom'un Güvenlik Direktörü de doğrudan soruşturma içinde ve bu soruşturmalar uzun sürebilir diyebiliriz.
Aslına bakarsak Yolsuzlukla Mücadele Zelenskiy'nin önemli bir noktası zira Ukrayna'nın Batı'dan uluslararası destek almaya devam etmesi için oldukça kritik bir konuyu oluşturuyor ve aynı zamanda gelecek perspektifinde Avrupa Birliği üyelik müzakereleri içinde tartışılmaz şartlardan biri Ukrayna'nın bu yolsuzluk soruşturmaları aslında doğrudan bu kurumların bağımsız ve etkin çalıştığını göstermesi bakımında da oldukça önemli ilaveten Ukrayna bu süreç sonrasında kapsamlı bir yolsuzluk denetimi de başlatacaktır.
Bu soruşturma Ukrayna'nın savaş koşulları devam ederken dahi yolsuzlukla mücadele konusundaki aktifliğini test eden en ciddi siyasi krizlerden biri fakat özellikle barış görüşmeleri noktasında oluşması da dikkat çekici zira Zelenskiy bu noktada daha büyük bir baskı altına girmiş durumda diyebiliriz. Bu soruşturmalar öncesi aslında Zelenskiy hakkında bir yolsuzluk propagandası da başlatılmıştı fakat bu süreçte bir yıpratma süreci taşıyor.
Daha önce de geçtiğimiz ağustos ayında NABU ve SAPO kurumları özellikle silah alımlarında yolsuzluklara rastlamıştı zira silah teminlerinde tedarikçi şirketler ile şişirilmiş fiyatlar üzerinden sözleşme imzalama olayları ve komisyon dağıtımı gündeme gelmişti. Ukrayna Devlet Başkanı özellikle bu iki yolsuzlukla mücadele kurumunu devlet kontrol altına almak istemişti fakat tepkiler sonrası geri adım atmıştı. Bu geri adımın nedeni özellikle Avrupa Birliği ve ABD baskısıydı zira yardımların devamı yolsuzluk soruşturmalarının devamı diyebiliriz ve bu konu üzerinden bir süre geçtikten sonra kurumlar arasında daha derin bir soruşturma peş peşe gelmiş durumda
Bu soruşturmaların özellikle barış görüşmeleri döneminde artması rastlantı değil diye düşünüyorum özellikle Ukrayna'nın barış görüşmelerinde pozisyonunu aşağı çeken bir yapıya dönüşmüş durumda ve barış imzalarının tam bu dönemde baskıyla kabul edilmesi dahi mümkün mü diye tartışma ortamının oluşması Ukrayna açısından oldukça tehlikeli ve bu direkt olarak cepheye de yansıyacak bir durum diyebilirim zira Ukrayna ordusu son dönemde daha dağınık bir savaş pozisyonu içerisinde geri çekilmeler yavaş olsa da söz konusu ve Rus ilerlemesi bölgede oldukça aktif durumda hali hazırda Rusya Kırım'da dahil Ukrayna topraklarının %17-19 aralığında bölgesini kontrol ediyor ayrıca Luhansk bölgesinde neredeyse işgal tamamlanmak üzere, Donestk bölgesinde %75'ten fazlası işgal altında ve kritik şehirlerde Rusya üstün görünüyor Zaporijya ve Herson bölgelerinde de özellikle güney kısımlarda Rusya'nın üstünlüğü söz konusu ve özellikle Belçika son dönemde dondurulan Rus varlıklarının Ukrayna'ya verilmesi noktasında da oldukça temkinli bu da cephe hattını oldukça zorlayabilir üstüne üstlük soruşturmalar özellikle Ukrayna'da bir siyasi istikrarsızlık yaratırken halk içerisinde de hoşnutsuzluk getirebilir bunun için öncelikle soruşturmaların bağımsız olarak yönetilmesi oldukça kritik zira bu halkın ve uluslararası yardımın getirisi için önemli bir konu.
Ukrayna hali hazırda Rusya'ya İHA Saldırılarına son dönemde de devam ediyor en son Rusya'nın Kazan şehrinde bir enerji altyapı tesisini hedef aldı. Bu saldırılar süreklilik halini aldığı için Rusya'nın ekonomik yapısına zarar vermeye devam ediyor ve soruşturmalar sırasında da olsa savaş aslında devam ediyor diyebiliriz. Barış görüşmeleri açısından bakıldığında ise bu soruşturmalar Zelenskyi'i tamamen baskı altına alacak bir konu ve siyasi iradesini doğrudan Ukrayna içinde etkileyebilir diyebilirim cephe hattındaki gerileme de barış görüşmelerini doğrudan etkileyecektir zira Ukrayna'nın bu kış için milyar dolarlara ihtiyacı söz konusu ve ABD'nin barış tavrı Ukrayna'yı oldukça yorabilir. Yani kısaca Ukrayna son dönemde yolsuzluk soruşturmaları, Ukrayna'nın sıkıntılı olarak gördüğü barış şartları, cephe hattında gerilemeler, enerji stoku çerçevesi gibi birçok noktadan baskı altında olduğunu belirtebiliriz ayrıca Zelenski'nin siyasi kariyerini doğrudan etkileyecek olan bu soruşturmaların siyasi bir kriz noktasına ulaşması Ukrayna'nın barış görüşmelerine mecbur kalmasına neden olabilir ve manevra alanını daraltabilir bu da Ukrayna'nın geleceği adına oldukça kritik bir karar noktası olacaktır.
Mustafa Metin KAŞLILAR \ Timeturk
