24 Şubat 2022 tarihinde Rusya'nın Ukrayna'yı işgal hamlesi sonrasında Avrupa Birliği Rusya'ya karşı oldukça sert ekonomik yaptırım kararları alarak Rus savaş makinesini durdurmaya çalışmışlardır. Bu yaptırım süreçleri katlanarak devam ederken Rusya'da bu yaptırımların açıklarından faydalanarak ya da alternatifler oluşturarak enerji alanındaki yaptırımlardan kaçmaya çalışmaktadır. Bu yaptırımlardan kaçış alanının en önemli konusu “gölge filolar” diyebilirim.
Gölge filolar özellikle Avrupa Birliği enerji yaptırımları altında Aralık 2022 tarihinde Rusya'nın petrolüne tavan fiyat koymasıyla ortaya çıktı. Bu yaptırım paketlerinde tavan fiyatlar aşağı çekildi. Burada amaç Rusya'nın petrolden elde ettiği geliri kısıtlayarak Rusya'nın ekonomisini çökertmek üzerine kurulmuştu diğer yandan bu kısıtlamaların tam takip edilmesi adına nakliye, sigorta, bayraklama gibi alanlarda hizmet veren batılı şirketlere tavan fiyatlara uyulmasını zorunlu kıldı ki bu durum resmi alanı gösteren taraf oldu. Rusya özellikle petrolde tavan fiyat yaptırımları sonrasında batılı şirketlere bağımlı olmamak adına gölge filo çalışmalarını arttırdı. Rusya'nın “gölge filo” stratejisi bu yaptırımlardan kaçış alanının ilk basamağını oluşturdu. Bu filolarla Rusya petrol mülkiyetini gizleyebiliyordu. Alınan ve milyarlarca dolar kaynak ayrılan bu tankerlerin bayraklama sistemi de Rus paravan şirketler tarafından yürütülüyordu. Rus gölge filoları özellikle bu alanda ilk yaptırımlar gelene kadar taşınan petrolle tavan fiyata takılmadan satış gerçekleştirdiği için yaptırımları delerek ekonomisini rahatça koruyabilmişti fakat ABD'nin Rus limanlarından çıkan bu tankerleri takip etmesi ve ardından yaptırım uygulaması Avrupa Birliği içerisinde de bu yaptırımları peşi sıra getirdi artık bu filolar daha sıkı takip edilmeye başlandı ve tespit edilen gölge filolara yaptırım uygulandı ayrıca Avrupa limanlarına girmesi de süreç içerisinde yasaklandı.
Avrupa Birliği 18.Yaptırım Paketi ile Rusya'ya uygulanan petrolde tavan fiyat uygulamasını 60 dolardan 47,6 dolara düşürdü. İlaveten bu yaptırım paketinde limanlara erişim yasağının sıkılaştırılması aynı zamanda tespit edilen gemilerin yaptırım altına girmesi denetimleri arttırdı ayrıca bu yaptırım paketinde gölge filoların müşterisi olan Hindistan merkezli Rosneft enerji şirketinin rafinelerini de yaptırım altına aldı. Bunun yanında 18. Yaptırım Paketi ile Çekya'nın Rusya'dan petrol ithalatındaki muafiyeti de kaldırıldı.
Avrupa Birliği ve son dönemde ABD bu yaptırımları daha fazla arttırarak Rusya'nın gelirlerini aşağı çekmeye çalışacak. ABD'nin Hindistan'a karşı gümrük tarifeleri de bu yüzden getirildi çünkü şu konu sıkça tartışılıyor Rusya'nın enerji gelirlerini aşağı çekersek masada başarılı oluruz düşüncesi bu düşünceye bakıldığı zaman Rusya'nın gelirlerinin üçte biri petrol ihracatı üzerine kurulu olduğunu net olarak söyleyebiliriz ve bu düşünce teorikte doğru.
Son dönemde de özellikle gölge filolar noktasında tartışılan konu gölge filoların sadece petrol taşımak için kullanılmadığı aynı zamanda bu filolar ile Baltık ülkelerine karşı sabotaj ve istihbarat faaliyetleri yürütüldüğü üzerine Rusya bunu şu an reddetse dahi Polonya'da da görülen bu hava sahası ihlalleri NATO'nun bir sınaması niteliğinde Rusya burada bana kalırsa NATO ülkelerinin hareket kabiliyetini sınıyor.
Gölge filoların üstüne tamamen giden ve özellikle NATO hava sahası ihlalleri sonrasında bu konuyu daha da irdeleyen ülke bölgesindekiransız donanması Saint-Nazaire açıklarında bir gölge filoyu durdurarak petrol tankerindeki personeli gözaltına aldı ve soruşturma başlattı bu soruşturmanın detayları tam olarak bilinmese dahi Fransız makamlarının şüphesi bu filoların Danimarka ve Norveç'te görülen İHA'ların baş şüphelisi olduğu yönünde ilaveten bu tarz sabotajlar sonrasında NATO Baltık bölgesindeki misyonuna katkı sağlamak amacıyla istihbarat, gözetleme ve keşif platformu ve uçaksavar firkateynini bölgede daha aktif hale getirdi ve güçlendirdi bu NATO ve Rusya arasında ki gerginliği daha fazla arttıracak bir gelişme diyebilirim.
Bu tarz İHA sabotajları ve hava sahası ihlalleri devam ederse bu noktada durdurmalar ve baskınlar ve soruşturmalar daha fazla artacaktır diyebilirim. Özellikle Avrupa ülkelerinin bu tarz sabotajlara nasıl cevap vereceği de önemli bu hem yaptırımlar açısından bir mesele oluştururken diğer yandan askeri güç sınaması adına da önemli bir konu.
Mustafa Metin KAŞLILAR \ Timeturk
