Hiç kuşkusuz çalışma hayatı, hem bireysel olarak kişiler ve aileler için geçinme, ihtiyaçlarını giderme ve daha başkaca sebeplerle çok önemli bir olgudur hem de Devlet ve Toplumun gelişmesi, ilerlemesi, insanların toplumsal olarak daha refah içinde mutlu olarak yaşamaları nedeniyle de toplumsal huzur ve güven açısından da çok çok önemlidir ve sosyal devlet olmanın vazgeçilmez bir unsurudur. Bu nedenledir ki Türkiye Cumhuriyeti Devleti Anayasa da kendisini '' Sosyal Hukuk Devleti'' olarak tanımlamaktadır. Bu manada bir önceki yazı ile başladığımız İşçi Haklarına dair yazımızın ikincisini sizlere sunuyoruz.
İşçinin Çalışma Koşullarında Değişikliğe Rıza Göstermeme Hakkı
İşveren, çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapabilmek için işçiden rıza almak zorundadır. Aksi takdirde işçi, iş sözleşmesini feshetme ve tüm tazminatları alma hakkına sahiptir.
İşveren, iş sözleşmesinde esaslı değişikliği yazılı olarak bildirmek zorundadır. Esaslı değişikliğe örnek vermek gerekirse:
İşçinin işyerinin değiştirilmesi
İşçiye sürekli işinden başka iş yaptırılması
İşçinin ücretinin düşürülmesi
İşçiye yapılan yardımların kesilmesi
Vardiyaların değiştirilmesi
İşçinin pozisyonunun düşürülmesi
İşçinin rızasız ücretsiz izne çıkarılması
Alt İşveren İşçi Hakları
Taşeron olarak da bilinen alt işveren, asıl işin belirli bir bölümünü yapmakla sorumlu olan ikinci bir işverendir. Alt işveren, asıl işverene karşı sorumludur. Örneğin, bir inşaat firması, inşaatın tüm elektrik tesisatının döşenmesi işinin gerçekleştirilmesi için bir alt işveren görevlendirebilir. Bu durumda, elektrik tesisatının döşenmesi işini yürüten işveren, alt işveren olarak nitelendirilir.
Alt işveren ve asıl işveren işçiye karşı birlikte ( müteselsil ) olarak sorumludur.
Kadın İşçi Hakları
Kadın işçi, evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini sona erdirir ise kıdem tazminatına hak kazanır. Bunun için yalnızca evliliği ispatlaması yeterlidir.
Engelli İşçi Hakları
Aynı il sınırları içerisinde en az 50 personel istihdam eden işveren, personel sayısının %30'u oranında engelli işçi çalıştırmak zorundadır.
Askere Giden İşçi Hakları
Zorunlu askerlik görevi nedeniyle işten ayrılan işçi askerliğin bitiminden sonra 2 ay içinde eski işine dönme hakkına sahiptir. Aksi takdirde işveren, işçiye en az 3 aylık ücreti kadar tazminat ödemek zorundadır.
Kendi İsteği İle İşten Ayrılan İşçinin Hakları Nelerdir?
İşçi, İş Kanunu'nda sayılan haklı sebeplerin varlığı halinde iş sözleşmesini derhal feshetme hakkına sahiptir.
Haklı nedene dayanarak iş sözleşmesini fesheden bir işçinin kıdem tazminatı gibi hakları devam etmekteyken haklı neden göstermeksizin istifa eden işçinin hakları daralır.
Haklı neden göstermeksizin kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı talep etme imkânı bulunmaz.
Haklı nedenle fesih hakkı, işçinin durumu öğrenme tarihinden başlayarak 6 iş günü ve fiilin işlendiği tarihten başlayarak 1 yıl içinde kullanılmalıdır.
İşten Çıkarılan İşçinin Hakları Nedir?
kıdem tazminatı,
ihbar tazminatı,
ücret alacağı,
fazla mesai ücreti alacağı,
yıllık izin ücreti alacağı ve
işe iade davası açma hakkına sahiptir.
İşten Çıkarılan İşçinin Kıdem Tazminatı Hakkı
Kural olarak işçi, iş yerinde 1 yıl veya daha uzun zamandır çalıştığı takdirde kıdem tazminatı talep etme hakkına sahiptir. Bu şartı sağlayan işçi, kusuru olmaksızın işten çıkarıldığında kıdem tazminatı talep edebilir.
İşten Çıkarılan İşçinin İhbar Tazminatı
İşveren tarafından işçinin işten çıkarılması için kanun tarafından “fesih ihbar süresi” düzenlenir. İşveren tarafından ihbar süresinde fesih bildirilmez ise işçinin ihbar tazminatı talep etme hakkı doğar.
İşçi,
6 aydan az hizmet süresi için 2 haftalık ücret
6 aydan 1,5 yıla kadar hizmet süresi için 4 haftalık ücret
1,5 yıldan 3 yıla kadar hizmet süresi için 6 haftalık ücret
3 yıldan fazla çalışma süresi için 8 haftalık ücret
tutarında ihbar tazminatı almaya hak kazanır.
İşçi, işten çıkarıldığı takdirde fazla mesai alacaklarını talep eder. İşçinin işten çıkarılması kendi kusuruna dayansa dahi bu hakkını kaybetmez.
Kural olarak işçi, yıllık izin alacağına hak kazanmak için en az 1 yıl çalışmış olmalıdır. Bu şartı sağlayan işçi, işten çıkarıldığı takdirde yıllık izin alacağını talep etme hakkına sahiptir.
İşten çıkarılan işçi, hak kazanmış olduğu ücret alacağını talep edebilir. Ücreti ödenmediği takdirde “ücret alacağı davası” açma hakkına sahiptir.
İşçinin İşe İade Davası Açma Hakkı
Kusuru bulunmamasına rağmen işten çıkarılan işçi “işe iade davası” açma hakkına sahiptir. İşe iade davası için 2 şart aranır:
İşçinin en az 6 aydır aynı işyerinde çalışması
İşyerinde en az 30 kişinin çalışması
Yurdal Kılıçer \ Timeturk
