- Polis Neden Durdurur?
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'na göre (PVSK) Durdurma işlemi iki nedenle yapılabilir:
- Önleme amacıyla durdurma: Kamu güvenliğini sağlamak, suç işlenmesinin önüne geçmek için yapılan kontrollerdir. Örneğin; kalabalık bir alana girerken üst araması yapılması ya da yol kontrolü.
- Adli amaçlı durdurma: Şüpheli veya sanığı ya da bir delili elde etme amacıyla yapılan arama, adli aramadır
- Her iki durumda da polis, sizi neden durdurduğunu açıklamakla yükümlüdür.
- Kimlik Sorma Yetkisi
Polis, durdurduğu kişiden kimlik göstermesini isteyebilir, ancak öncelikle polis kendi kimliğini göstermek zorundadır.
- Kimliğinizi göstermek zorundasınız.
- Kimliğiniz yoksa, kimliğinizin tespiti için en yakın karakola götürülebilirsiniz.
- Polis sadece kimliğinizi isteyebilir, telefonunuzu ya da özel eşyalarınızı inceleme yetkisi yoktur.
Örnek: Trafik çevirmesinde ehliyetinizi ve ruhsatınızı göstermek yasal bir zorunluluktur. Ancak polis, cep telefonunuzdaki mesajları kontrol edemez.
- Üst Araması ve Araç Araması
Polisin durdurma ve kontrol yetkisini aşacak şekilde arama yapabilmesi için bir arama kararı bulunmalıdır. Usulüne uygun bir arama kararı olmadan yapılan aramalar hukuka aykırıdır.
Polis, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirmelidir. Dolayısıyla polis tarafından durdurulan kişiye durdurma sebebi bildirilmemişse; kişi durdurma sebebini sorabilecektir.
Polis, durdurduğu kişinin üzerinde veya aracında kaba üst araması yapmaya yetkilidir. Ancak kaba üst aramasının yapılabilmesi için poliste, suça konu bir eşya veya tehlike oluşturan bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli bir şüphenin oluşması gerekmektedir. Yine bu kapsamda kişinin aracının gözle görülen yerlerine bakabilecektir. Ancak bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez.
Kişinin üstü (kaba üst araması yani el ile dıştan kontrol hariç) ve eşyası ile aracının dıştan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin aranması, mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı, acele hallerde sonradan yazıyla teyit edilmek üzere sözlü emriyle yapılabilmektedir. Kolluk amirinin kararı 24 saat içinde görevli hâkimin onayına sunulmalıdır.
Burada dikkat edilmesi gereken husus yeterli şüphedir. Bu yeterli şüphe polisin kişinin üstünde veya arabasında suça konu veya tehlikeli bir eşya bulunduğu izlenimi edinmesidir. Yeterli şüphe olmaksızın polisin keyfi olarak yaptığı aramalar hukuka aykırıdır.
- Eğer polisin hukuka aykırı bir işlem yaptığını düşünüyorsanız:
- İşlem sırasında itirazına yönelik tutanak tutun ya da tutanağa “itirazı kayıt” ibaresini yazdırın.
- Daha sonra Cumhuriyet Savcılığı'na şikayette bulunabilirsiniz.
- Ayrıca İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü'ne idari şikayet hakkınız vardır.
Unutmayın, hukuka aykırı şekilde elde edilen deliller, yargılama sürecinde geçersiz sayılır.
- Haklarınızı bilmek önemli olduğu kadar, bu hakları doğru şekilde kullanmak da önemlidir.
- Polise karşı kaba ve saygısız davranışlardan kaçının.
- Haklarınızı bilerek, güvenli ve sakin bir dille ifade edin.
- İşlem sırasında belge veya tutanak düzenlenmesini talep edebilirsiniz.
Örnek: Polis arama yapmak istediğinde “Arama kararınız var mı?” sorusunu sormanız tamamen hakkınızdır.
Daha ayrıntılı bilgi almak ve bu konuda haklarınızı öğrenmek için alanında uzman bir avukata danışmanızı veya bizimle iletişime geçmenizi tavsiye ederiz
Yurdal Kılıçer \ Timeturk
