TIMETURK | HABER MERKEZİ
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 25 Eylül'de gerçekleştirmeye hazırlandığı ‘bağımsızlık referandumu' Ortadoğu'nun bir numaralı gündem maddesi olmaya devam ediyor. Irak Merkezi Yönetimi'nin ve bölge ülkelerinin açıkça tepki gösterdiği referandumun hayata geçmesi durumunda neler yaşanacağı tartışmaları sürerken, 5 SORU'da bugün sorularımızı yanıtlayan Gazeteci ve Akademisyen Bora Bayraktar, Kürt bölgesinin ayrılması durumunda Bağdat'ın bir çok şeyi kaybedeceğini söyleyerek, Irak Merkezi Yönetimi'nin “buna kesinlikle izin vermeyeceğiz” açıklamalarını hatırlatıyor ve ekliyor: "Referandum Kürt-Arap etnik savaşını başlatabilir..."
İşte Bayraktar'ın açıklamaları:
1. Musul ve Telafer operasyonlarının yankılarının sürdüğü Irak'ta şimdi gözler Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 25 Eylül'de gerçekleştireceği bağımsızlık referandumunda… 'İhtilaflı bölgeler' ve '140. maddenin' yanı sıra içeriden ve dışarıdan gelen tepkiler de düşünüldüğünde 'bağımsızlık referandumunu' nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu bağımsızlık referandumu Ortadoğu'nun dengesini değiştirecek çok önemli bir karar. Eğer uygulamaya konursa kuşkusuz Irak içerisinde buna bir tepki olacak ve Irak Merkezi Hükümetinin buna sessiz kalacağını düşünmüyorum. Çünkü, Kürt bölgesi ayrılırsa Bağdat Yönetimi hem petrol kaynaklarının yüzde 20'sini, hem su kaynaklarının neredeyse tamamını ve hidrolik santrallerinin tamamını kaybetmiş olacak. Aynı zamanda Kuzey'le, Türkiye ile bağlantısı büyük ölçüde kesilmiş olacak. Dolayısıyla Bağdat hükümetinin yaşama şansı zor olacak. Aynı zamanda Basra Körfezi'nde çok küçük bir çıkış olduğu için İran ve Kuveyt gibi ülkelerin eline teslim olacak. Merkezi Irak Yönetimi'nin buna sessiz kalmayacağını düşünüyorum.
SİHİRLİ KELİME: BAĞIMSIZLIK
2. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi muhalefetinin tutumu nedeniyle ‘Kürtlerin tamamı bu referandumu desteklemiyor' yorumları yapılıyor. ‘Referanduma içerideki eleştiriler' başlığını açabilir misiniz, IKBY muhalefeti neyi eleştiriyor?
Özellikle Goran Hareketi bunun parlamento'da çözülmesi gerektiğini, Barzani yönetiminin 'referandumu' içerideki sorunları örtpas etmek için kullandığını, bu şekilde yapılacak bir referandumun hem meşruiyet hem de Kürt halkının çıkarları açısından uygun olmadığını düşünüyorlar. Fakat 'bağımsızlık' bölgede öyle sihirli bir kelime ki buna açıktan itiraz etmek de zor. Onlar da bu sebeple partiyi ön plana çıkarmadan belli liderler üzerinden bir 'hayır' cephesi oluşturdular ama bunun çok güçlü olduğunu görmüyoruz.
"TÜRKMENLER MARJİNALLEŞİYOR"
3. Yaşanan 'referandum krizinin' en önemli gündem maddelerinden biri olan Kerkük'te kamu binalarına asılan bayraklarla ilgili Bağdat İdare Mahkemesi 'yasal değil' dese de Erbil (IKBY Başkenti) ve Kerkük İl Yönetimi geri adım atmıyor. Bilindiği üzere Kerkük kadim bir Türk şehri. Burada yaşanan demografik değişimi ve bu noktaya nasıl gelindiğini anlatır mısınız? Türkmenlerin bugünün 'Kerkük'ündeki karşılığı nedir?
Kerkük'teki Türkmen varlığı defalarca saldırıya uğradı. Saddam Hüseyin döneminde de yaşanmıştı. Ama özellikle 2003 Irak işgali sonrasında şehre giren Peşmergeler buradaki kamu binalarını yağmaladılar, önemli varlıkları yok ettiler. Çünkü geriye dönüp bakıldığında Türkmen varlığının görünmesini istemediler. Sonrasında buraya çok ciddi sayıda bir Kürt nüfus yerleştirildi. Bunların bir bölümü Saddam Hüseyin döneminde Kerkük'ten gönderilenlerin aileleriydi. Bir kısmı ise buraya dışarıdan gönderildi ve demografik yapı Kürtlerin lehine değiştirildi. Burada Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB), Talabani'nin ağırlığı var. Kerkük'te Türkmenlere yönelik yıllarca baskı politikası sürdürüldü. İşadamları kaçırıldı, öldürüldü. Buradaki Türkmen nüfusu giderek 'marjinalleşiyor.' Şu anda da 'gettolaşıyorlar.' Durum çok sıkıntılı. Fakat şehre gittiğinizde meşhur bir kümbet vardır, kale hala ayakta ve Selçuklu'dan kalma Türkmen illeri halen burada bulunmakta. ama bunlara karşı ağır bir saldırı var. Gerek Türkiye, gerek Türkmenler bundan çok rahatsızlar. Buranın tek taraflı bir şekilde Kürt Bölgesel Yönetimi tarafından yutulması tabi ki hoş karşılanacak bir durum değil.
"GERİ ADIM ATARSA BARZANİ BİTER"
4. Barzani yönetiminin Bağdat ile müzakere için görevlendirdiği ‘bağımsızlık müzakereleri heyeti'nin Şii Ulusal Konseyi'nin de bulunduğu toplantı sırasında referandumu şartlı ertelemeyi kabul ettiğine dair haberlerle ilgili ne düşünüyorsunuz? Erbil referandumu erteler mi ve bu erteleme ne anlama gelir?
Bir güvence almadan kendisine bu işten onurlu bir çıkış sağlamadan geri adım atması mümkün değil. Kendini bu işe bağladı. Toplantının ardından bir kaç defa açıklama yapıldı ve Barzani'nin "referandumun yapılacağını" teyit ettiğini gördük. Kürt milliyetçiliğini savunan ve yıllardır bunun için mücadele eden Barzani'nin, konu ile ilgili tabiri caizse "kıyameti kopardıktan sonra" geri adım atması kendisini 'içeride' bitirir. Bu referandumu yapamamış, bağımsızlığı ilan edememiş olur. Bu da Barzani'nin zeminini 'gevşetir.' Bu yüzden geri adım atması bence zor. Ancak 'onurlu bir çıkış' bulursa, derse ki "Ben geri adım atıyorum ama şu şu şu... Somut bir takım kazanımlarımız oldu" o zaman durum değişebilir. Fakat aksi takdirde referandumu yapacak diye düşünüyorum.
BAĞDAT, BARZANİ'YE 'ONURLU BİR ÇIKIŞ YOLU' VERİR Mİ?
Peki Bağdat yönetimi bu 'onurlu çıkışı' verir mi? İran'ın tavrı ortada, Bağdat Yönetimi 'Bu işe seyirci kalmayacağız' diyor ama diyalog kapısını da açık bırakıyor. ABD Savunma Bakanı Mattis Bağdat'taydı, oradan Erbil'e geçti. Onun muhtemelen bir takım arabuluculuk girişimleri olacaktır. Çünkü Amerika, ilkesel olarak bağımsızlığa karşı olmasa da zamanlama açısından mesafeli yaklaşıyor. Eğer bu konuda ısrarcı olur ve hem Bağdat, hem Erbil'e yönetimine baskı yaparsa durum değişebilir. Fakat zaman daraldıkça, manevra alanı da azalıyor diye düşünüyorum. Bu konuda görüş mesafesi biraz düşük.
"KÜRT-ARAP ETNİK SAVAŞI IRAK İLE SINIRLI KALMAZ"
5. IKBY'nin 'bağımsızlık referandumunu' gerçekleştirmesi ve 'evet ' çıkması halinde bölgeyi nasıl bir süreç bekliyor? PKK bu sürecin neresinde duruyor?
Eğer Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani, bir geri adım atmazsa ben bunun sonunda bir Arap-Kürt etnik savaşı çıkma ihtimalini görünüyorum. Türkiye ve İran'ın yakınlaşması, Amerika'nın uyarıları... İşte Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Irak'a gitti. Bu geri adım attırılırsa ortalık yatışır. Aksi taktirde bölgenin çehresi değişecek.
Buna "Bağdat-Erbil savaşı" demek yerine "Kürt-Arap etnik savaşı" dememin sebebi Irak ile sınırlı kalmayacağını düşünmem. Böyle bir şey yaşanırsa Suriye içerisine doğru yayılacaktır. Rakka Operasyonu ile daha da yayılan PYD'nin bu durumundan Suriye Arapları rahatsız. Savaşın Suriye'ye yayılması durumunda Rejim ile PYD ya da Sünni gruplarla PYD arasında çatışmalar yaşanabileceğini düşünüyorum.
KİMDİR?
1996'da Marmara Üniversitesi İngilizce Uluslararası İlişkiler, 1999'da Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Uluslararası İlişkiler ve 2013'te Marmara Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Doktora- Uluslararası İlişkiler bölümünü bitirmiştir.
Avrupa Komisyonu'na bağlı Euronews haber kanalının Türkiye temsilciliğini bıraktığı 2016 yazından itibaren İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Halen TRT Radyo 1'de Küresel Gündem, TRT Radyohaber Kanalı'nda Dünya Raporu adlı programları hazırlayıp sunmaktadır. Ulusal ve uluslararası yayın kuruluşlarına yorumları ve yazılarıyla katkıda bulunmaktadır. Doktora derecesini Marmara Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden, çatışma çözümleri analizi yaptığı İsrail-Filistin Barış Süreci ile ilgili çalışmasıyla almıştır. Akademik olarak Chicago merkezli IES International Abroad Studies programı kapsamında iki yıl boyunca İstanbul'da ABD'li öğrencilere Ortadoğu dersleri vermiştir. Yıldız Teknik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde de Siyaset ve Medya dersi vermektedir. Türkiye'de yayınlanan Oslo Barış Süreci, Küre Yayınları(2013), Hamas, Karakutu Y(2007) ve A'RAF Oslo Barışı'ndan El Aksa İntifadasına Ortadoğu, Aykırı yayınları,(2003) kitaplarının yazarıdır.
Belgesel çalışmaları
“Paylaşılamayan Kent Kerkük”(2007)
“Bıçak Sırtında Ortadoğu” (2006)
“Silahlı Direnişten İktidara Hamas” (2006)
“Elveda Gazze Merhaba Örgürlük”(2005)
“Arafat'ın ardından” (2004)
“Çift başlı kartal Kosova”(2004)
