Dr. Sabir Askeroğlu'nun 'ankasam.org'da yayımlanan, Ukrayna Savaşı'nda Putin'in “B Planı” başlıklı yazısı şöyle:
21 Mart 2022 tarihinde The Wall Street Journal (WSJ) Gazetesi, Beyaz Saray yetkililerinin açıklamalarına atıfta bulunarak, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı hızlı bir zafer kazanamamasının ardından yeni bir stratejiye yöneldiğini ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in “B Planı”na geçtiğini öne sürmüştür.
WSJ, Moskova'nın artık başkent Kiev'i de ele geçirmeyi amaçlamadığını ve Ukraynalı yetkilileri güney ve doğu topraklarını “teslim etmeye” zorlamak istediğini aktarmıştır. Bu amaca ulaşması durumunda Rusya'nın batı kısmı ile Kırım Yarımadası arasında bir “kara köprüsü” sağlamış ve Donbas üzerindeki kontrolünü genişletmiş olacaktır. Buna göre Putin, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski'ye Kremlin'in taleplerini kabul ettirmek için Ukrayna şehirlerini bombalamaya devam edecektir.WSJ'ye göre, Rusya'nın amaçlarından biri de Ukrayna'nın tarafsız statüsünü kabul ettirmeye zorlamaktır. Eğer Putin'in “güney toprakları” üzerindeki kontrolü ve tarafsızlık talepleri reddedilirse, Rus askerlerinin işgal ettiği tüm toprakları elinde tutmaya çalışacak ve savaşı sürdürecektir.
WSJ, Putin'in “B Planı” ve yeni stratejisiyle ilgili yorumların istihbarat topluluğu tarafından yapılan resmi bir değerlendirmenin sonucu olmadığını, gizli bilgilere erişimi olan bazı Beyaz Saray yetkililerinin görüşü olduğunu hatırlatmaktadır.[1]
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı savaşa dair politikasında bazı değişiklikler yaşandığı görülmüştür. Bu değişimlerden en önemlisi, Rusya ile Ukrayna arasında savaşa son vermek amacıyla doğrudan müzakerelerin başlaması olmuştur. Rusya, daha önce güvenlik meselelerinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nü (NATO) muhatap olarak kabul etmekteydi. Ukrayna'yı ise Washington tarafından yönlendirilen ve ABD'nin Rusya'ya karşı jeopolitik hedeflerine hizmet eden edilgen bir aktör olarak görmekteydi.Görüşmelerin başlaması, Rusya'nın bu fikirlerden uzaklaştığını göstermektedir.
Rusya'nın Ukrayna politikasındaki ikinci değişiklik, savaşın başlamasıyla birlikte ilan edilen hedeflerle ilgili olmuştur. 24 Şubat 2022 tarihinde askeri müdahale kararı alındığında Rusya, bu “özel operasyon”un birkaç amacını sıralamıştır. 1. Ukrayna'nın askersizleştirilmesi/silahlardan arındırılması. 2. Ukrayna iktidarının devrilmesi. 3. Ukrayna halklarının kendi kaderini tayin hakkının temin edilmesi, 4. Kiev'de nükleer silahların ortaya çıkmasına izin verilmemesi. 5. NATO üyeliğine izin verilmemesi.[2]
Savaşın başlamasının ikinci gününde; yani 25 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkan Başdanışmanı ve Ukrayna müzakere heyeti üyesi Mihailo Podolyak, “Rusya'nın savaşı sona erdirme karşılığında ülkenin ‘tarafsızlık statüsünü' görüşebileceğini” açıklamıştır.[3] Fakat Rusya, askeri faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. Savaşın onuncu gününde çatışma sahasında yaşanan değişimler ise Kremlin'in planlarını etkilemeye başlamıştır.
5 Mart 2022 tarihinde Ukrayna Savunma Bakanı Aleksey Reznikov, Rusya'nın askeri kaynaklarının tükenmeye başlaması, taarruzdaki yavaşlama ve Ukraynalıların direnişi nedeniyle Kremlin'in 48 saat içinde Ukrayna'yı fethetme, büyük şehirleri ele geçirme, iktidarı devirme ve Ukrayna'yı Rusya'ya katma planlarının başarısız olduğunu ve taktik değişikliğine gitmeye başladığını söylemiştir.[4]
17 Mart 2022 tarihinde Moskova yetkilileri, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmeyi, devletini yok etmeyi veya cumhurbaşkanını devirmeyi amaçlamadığını açıklamıştır. Bundan iki gün sonra 19 Mart 2022 tarihinde Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bu savaşın “Ukrayna'nın güvenliğini garanti eden tarafsızlık statüsünün de dâhil olduğu kapsamlı belgelerin imzalanmasıyla sona ermesini”umduğunu söylemiştir.[5] 19 Mart 2022 tarihinde Podolyak, Rusya ile Ukrayna'ya karşı savaşı sona erdirme konulu müzakerelerde Moskova'nın tutumunun daha “makul” hale geldiğine dair işaretler aldıklarını; fakat bu sürecin (görüşmeler ve savaşın) en az birkaç hafta daha devam edebileceğini söylemiştir.[6]
20 Mart 2022 tarihinde yaptığı açıklamasında Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise Rusya ve Ukrayna'nın temel konularda anlaşmaya yakın olduğunu, Ukrayna'nın tarafsızlık statüsü karşılığında güvenliğinin garanti edilmesini istediğini, garantör ülkelerin de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) daimî üyeleriyle birlikte Türkiye ve Almanya'nın da olabileceğiniaçıklamıştır.[7]
Rusya-Ukrayna normalleşmesi için arabuluculuk yapmaya çalışan ve barış anlaşmasının imzalanabilmesi adına tarafları Kudüs'e davet eden İsrail Başbakanı Naftali Bennet, Rusların artık ne Zelenski iktidarını devirmeyi ne de Ukrayna'yı tamamen silahsızlandırmayı talep ettiklerini; ayrıca Ukrayna'nın da artık NATO üyeliğine ihtiyaç duymadığını açıklamıştır.[8] Podolyak,Rusya'yla yapılan görüşmelerde kilit konularınateşkesin yapılması, güvenlik garantileri, Rus birliklerinin geri çekilmesi ve “tartışmalı bölgelerde (Kırım ve Donbas) siyasi bir çözüm”olduğunu kaydetmiştir.
Rusya ile Ukrayna arasındaki en sorunlu alanlar, Rusya'nın işgali veya kontrolü altındaki Kırım ve Donbas bölgesidir. Rusya, Ukrayna'dan Moskova'nın Kırım üzerindeki “egemenliğini” ve Donbas'daki ayrılıkçı Donetsk ve Luhansk bölgelerinin de “bağımsızlıklarını” tanımasını ve onlarla görüşmeler yapmaya başlamasını istemektedir. Ukrayna ise hiçbir bölgeyi Rusya'ya taviz olarak vermeyeceklerini savunmaktadır.[9] Ukrayna, Rusya'yla uzlaşmanın sağlanması için öncelikle güvenlik garantilerinin imzalanması, ondan sonraki aşamada ise Kırım ve Donbas sorunlarının çözülmesine odaklanılması gerektiğine inanmaktadır.[10]
Bir taraftan Rusya'nın Ukrayna'yı işgali devam ederken; buna karşı Ukrayna da Rusya'ya ağır kayıplar verdirerek onu sınırlamaya çalışmaktadır. Ukrayna sahasında yaşanan askeri gelişmeler, uluslararası toplumun baskıları ve diplomatik görüşmelerde tarafların bazı konularda uzlaşmaya yaklaştıkları görülmekteydi. Ukrayna'ya güvenlik garantisi verilmesi karşılığında ülkenin tarafsız devlet statüsünü benimsemesi, Rusya tarafından olumlu karşılanmaktadır. Fakat mevcut durumda Rusya'nın en önemli hedefi, Kırım'ın “Rusya toprağı” olarak tanınmasıdır. Ancak Ukrayna, toprak bütünlüğünden herhangi bir taviz vermeyeceğini göstermektedir. Kiev'in önerisi; tartışmalı bölgelerin Ukrayna toprakları içinde ortak bir şekilde yönetilmesi modeli yönündedir. Moskova ise nihai anlaşmanın kapsamlı olmasını ve Kırım ile Donbas bölgelerinin statülerinin de dâhil edilmesini istemektedir.
Sonuç olarak Rusya'nın Ukrayna konusunda strateji değişikliğine gittiği aşikardır. Kremlin'in bu kararını etkileyen en önemli faktör, savaş sahasındaki gelişmeler olmuştur. Rusya'nın savaş kaynaklarının azalması, ilerleyişinin Ukrayna Ordusu tarafından durdurulması ve görüşmelerin sonuçsuz kalması, Rusya'yı işgal altında tuttuğu toprakları kontrol etmekle sınırlı kalacak bir politikaya yönlendirebilir. Bunun yanı sıra hava saldırıları ve düşük yoğunluklu çatışmaları devam ettirecektir. Bu da Ukrayna Savaşı'nı “ne savaş ne de barış” durumuna getirerek krizi çözümsüz kılacaktır.
[1] “У США и Британии разные данные о планах Путина на Киев”, ZN.UA, https://zn.ua/UKRAINE/putin-uzhe-ne-stavit-tsel-zakhvatit-kiev-on-khochet-zastavit-ukrainu-sdat-juzhnye-i-vostochnye-territorii-wsj.html, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[2] “Путин объявил о начале военной операции на Украине”, TASS, https://tass.ru/politika/13825671, (Erişim Tarihi 22.03.2022).
[3] “Советник Зеленского сообщил о готовности Киева обсуждать с Москвой нейтральный статус Украины”, Kommersant, https://www.kommersant.ru/doc/5230828, (Erişim Tarihi 22.03.2022).
[4] “Резников: военные ресурсы врага в Украине заканчиваются, дальше будет логистический коллапс”, İnterfax-Ukraina, https://interfax.com.ua/news/general/807521.html, (Erişim Tarihi 22.03.2022).
[5] “Лавров надеется, что операция на Украине завершится подписанием всеобъемлющих документов”, TASS, https://tass.ru/politika/14123651, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[6] “«Позиция Москвы стала более адекватной». Мирные переговоры с Россией могут продолжаться несколько недель — Подоляк”, NV, https://nv.ua/world/geopolitics/podolyak-peregovory-s-rossiey-mogut-prodolzhatsya-neskolko-nedel-novosti-ukrainy-50226491.html, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[7] “Çavuşoğlu: Rusya-Ukrayna temel konularda anlaşmaya yakın”, Bloomberg, https://www.bloomberght.com/cavusoglu-rusya-ukrayna-temel-konularda-anlasmaya-yakin-2302059, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[8] Lahav Harkov, “Bennett: Russia no longer wants to replace Zelensky or demilitarize Ukraine”, The Jerusalem Post, https://www.jpost.com/breaking-news/article-701889, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[9] “«Позиция Москвы стала более адекватной». Мирные переговоры с Россией могут продолжаться несколько недель — Подоляк”, NV, https://nv.ua/world/geopolitics/podolyak-peregovory-s-rossiey-mogut-prodolzhatsya-neskolko-nedel-novosti-ukrainy-50226491.html, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
[10] “Зеленский: Вопрос Крыма, Донбасса надо решать после получения Киевом гарантий безопасности”, Vzglyad, https://vz.ru/news/2022/3/22/1149729.html, (Erişim Tarihi 21.03.2022).
