Süreç dış dünyadan kopuk değil

Çözüm sürecinde hükümet, PKK ve PKK çizgisindeki Kürt siyasal hareketinden; PKK da hükümetten adım atmasını bekliyor ve süreç bir türbülanstan geçiyor ama uzmanlara göre sürecin bu noktaya gelmesinde uluslararası durumun da etkisi var.
Hükümet sürecin devam edebilmesi için Kürt siyasal hareketinin ‘vandalizmi kınamasını’ ve PKK’nın ‘ülke dışına çekilmesini’ isterken Kürt tarafı da hükümetin bir an önce adım atmasını talep ediyor. Taraflar sürecin içinden geçtiği durumu aşmak için ilk adımı diğerinin atmasını beklerken bir yandan da uluslararası konjonktürü dikkate alarak hareket ediyor.
"Uluslararası durum tepetaklak"

Gazeteci Avni Özgürel’e göre, çözüm süreci başladığında PKK uluslararası ortam nedeniyle Türkiye ile uzlaşmaya neredeyse mahkûm gibiydi ama sonraki gelişmeler PKK’da ‘elinin güçlendiği’ kanısını uyandırdı:

“Başladığımız noktada Barzani de, Irak da PKK’yı kendi topraklarında istemiyordu. ABD, PKK’yı terör listesine almanın da ötesinde uyuşturucu kaçakçıları listesine de almıştı. Türkiye’nin Suriye ile ilişkileri çok iyiydi. Türkiye’de Kürtler de PKK’ya karşı homurdanmaya başlamıştı. Öcalan da böyle bir ortamda hem çok stratejik ama aynı zamanda kaçınılmaz da bir karar alarak, süreci başlattı.”

Özgürel, çözüm süreci başladığında bölgedeki Türkiye algısının da farklı olduğunu anımsattı. Ona göre, o dönemde Ankara bölgenin karar verici aktörlerinden biri olma yolunda ilerliyordu:

“Abartılı gibi gelebilir ama Ortadoğu’da insanlar Erdoğan’ın posterleriyle sokağa çıkıyordu. Erdoğan, Ortadoğu’da Müslüman Kardeşler’in siyasi lideri gibi gözüküyordu. Batı’nın bunu tedirginlikle izlediğini, masada kendilerinden başka bir belirleyicinin daha olma ihtimalinden tedirginlik duyduklarını söylemek mümkün.”

Dengeler değişti

Özgürel böylesine uygun bir ortam varken, çözüm sürecinin bir an önce bitirilmek yerine seçimler, 17 Aralık süreci gibi nedenlerle 'tavsatıldığını' ama bu arada da dengeleri Türkiye aleyhine değiştiren gelişmeler yaşandığına dikkat çekiyor:
“Mısır’da Mursi yönetimi çöktü, Ankara ve Washington’un arası açıldı, IŞİD diye bir örgüt ortaya çıktı, ABD, IŞİD ile savaştığı için PYD üzerinden PKK’ya silah desteği sağladı ve bütün bunlar PKK’da ‘uzlaşmak zorunda mıyız, pazarlığı yüksek perdeden açalım’ fikrini doğurdu.”

İç dinamiklerden dış dinamiklere

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Profesörlerinden Mithat Sancar da, çözüm sürecinin iç dinamiklerle yürütülen bir süreç olmaktan zamanla çıkıp, dış dinamiklerden etkilenen bir sürece evrildiğini vurguluyor:

“Türkiye, Suriye'de rejimin kısa bir sürede devrileceğini hesaplamıştı. Dolayısıyla Suriye Kürtleri’nin durumu acil bir mesele olarak görülmedi, ‘sonraya bırakılabilir’, diye düşünüldü. Ama rejim devrilmedi, Suriye’de dengeler değişti. IŞİD ve benzeri örgütler çıktı. Bunun üzerine Suriye iç savaşının başında rejimin devrilmesi konusunda mutabık kalan uluslararası unsurlar da daha sonraki aşamada farklı yollara saptılar. Bu da Türkiye’nin pozisyonunu zora soktu. Suriye muhalefetiyle sınırsız ve kuralsız ilişki kuran Türkiye o dönemdeki ilişkilerin yüklerini ve ipoteklerini düzenlemek zorunda kaldı. Rojava’da Kürtlerin statüsü de uluslararası bir ilgiye mazhar oldu. PKK’nın Şengal savunmasına katılması da meşruluğunun artmasına ve imajının değişmesine neden oldu.“

Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden Soli Özel de benzer bir görüşün altını çiziyor ve IŞİD ile mücadeleye girmesi nedeniyle PKK’nın prestij kazanmaya başladığını söylüyor:

“PKK, IŞİD ile mücadele ettiği için Irak Kürt yönetimi için de güvenilir bir müttefik olarak belirmeye başladı. Bütün bunlar da Türkiye’nin elini çözüm sürecinin başladığı döneme bakınca daha az rahatlatan gelişmeler.”

Ağır fatura

Bütün bu gelişmeler ve değişen dengeler gazeteci Özgürel’e göre Türkiye’ye ağır bir fatura olarak yansıdı. Kobani’ye destek eylemleri olarak başlayan olaylarda 38 kişi yaşamını yitirdi. Ancak Özgürel, 6-7 Ekim olaylarında PKK’nın da istediğini alamadığı görüşünde. Ona göre, PKK, 6-7 Ekim olaylarına 'Kürtler, Türkiye hükümetine karşı isyanda' desteği umuyordu ama umdukları desteği bulamadılar. Bunun üzerine de 'Biz sürecin devamından yanayız' açıklamaları yapmaya başladılar.

"PKK ancak demokratik siyasetin parçası olursa"

Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Eski Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş de uluslararası dengelerin değişmesinin çözüm sürecinde dengeleri değiştirdiğini düşünüyor. Ona göre de PKK, elinin güçlendiğini düşünüyor ama PKK’nın eline geçen bu fırsatı kullanmasının koşulu var:

Cevat Öneş, uluslararası dengelerin değişmesinin çözüm sürecinde dengeleri değiştirdiğini düşünüyor. [Fotoğraf:AA]
“Demokratik siyasetle bütünleşmesi, PKK’nın geleceği açısından önem kazanmıştır. Demokratik siyasete entegre oldukça bu fırsatlar PKK açısından önem kazanır."

Türkiye de kendini ayarlamalı

Ankara Hukuk Fakültesi'nden Sancar da PKK’nın elini güçlenmiş olarak görse de yine de belli bir noktayı geçmediği ve çatışmasızlığı bozmadığı kanaatinde:

“PKK, hükümeti zorlamaya çalışıyor ama çatışmasızlığı bozmak istemediğini de söylüyor. Süreç askıda, aktörler şartları yeniden değerlendirmeye ve konumlarını yeniden tanımlamaya çalışıyorlar. Fakat ben, sürecin çatışmaya dönüşeceğine dair işaretler görmüyorum bununla birlikte tek çıkış yolunun kurallı bir müzakere aşamasına geçmek olduğunu düşünüyorum.”

Ayşe Karabat / Al Jazeera

Süreç dış dünyadan kopuk değil

Çözüm sürecinin başladığı dönemdeki ve şimdiki uluslararası konjonktürün farklı olması uzmanlara göre süreci türbülansa sokan etkenlerden biri.