Cumhuriyet, 29 Ekim 1923'te Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) "Yaşasın" nidalarıyla kabul edildi.
İlk toplantısını 23 Nisan 1920'de yapan TBMM'nin kabul ettiği 1921 Anayasası'nın ''Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir'' olan birinci maddesi, açıkça belirtilmese de ''Cumhuriyet'' rejiminin habercisiydi. Ancak ''Cumhuriyeti kabul etmek", 16 Nisan 1923'te görevini tamamlayan Birinci Meclise değil, 11 Ağustos 1923'te toplanan İkinci Meclise nasip olacaktı.
İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşa'yı, ikinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşa'yı seçti; başbakanlığa Ali Fethi (Okyar) getirildi. Mecliste oluşan muhalif grubun eleştirilerinin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim'de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi.
Bakanların istifaları 27 Ekim'de Meclis'te okundu. Meclis, yeni Bakanlar Kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir ''Cumhuriyet'' düşüncesi içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya'da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara ''Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.'' dedi.
Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, Cumhuriyet'in ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştı.
Halk Fırkası, 29 Ekim'de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal'i hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi. Mustafa Kemal de Cumhuriyet'in ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı.
Meclis Grubu'nda ve sonra TBMM Genel Kurulu'nda Anayasa'nın 1, 2, 10, 11, ve 12'nci maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle ''Cumhuriyet'' resmen ilan edildi. ''Yaşasın Cumhuriyet!'' nidaları, TBMM Genel Kurulu'nun duvarlarında yankılandı.
Belli Başlı Diğer Olaylar
26 Ekim
- 1461: Trabzon Rum İmparatorluğu, Fatih Sultan Mehmet komutasındaki Osmanlı güçlerine teslim oldu.
- 1730: Osmanlı'da ayaklanma başlatan Patrona Halil ve arkadaşları idam edildi.
- 1863: Uluslararası Kızıl Haç organizasyonu İtalya'nın Cenova kentinde kuruldu.
- 1905: Kuzey Avrupa ülkeleri Norveç ve İsveç ayrıldı.
- 1922: İsmet İnönü, Lozan Konferansı öncesinde dışişleri bakanlığı görevine getirildi.
- 1923: Türk Milli Futbol Takımı, ilk maçında Romanya ile 2-2 berabere kaldı.
- 1924: Kazım Karabekir Paşa, Birinci Ordu Müfettişliğinden ayrıldı; artık milletvekili olarak çalışacağını bildirdi.
- 1932: ''Yo yo'' oyuncağı İstanbul'da büyük ilgi uyandırdı.
- 1933: Cumhuriyet'in 10. yılı dolayısıyla Genel Af Kanunu çıkarıldı.
- 1936: 16 yaşındaki ressam Turgut Cansever, ilk resim sergisini açtı.
- 1938: Du Pont, ilk sentetik naylon fibere adını verdi.
- 1961: Cemal Gürsel, cumhurbaşkanı seçildi.
- 1966: Kuzey Atlanti...
Kaynak: Haber Ajansı
