Ceza adaleti sistemi içerisinde mağdura özgü uygulamalar geliştirilmesi Yargı Reformu Strateji
Belgesinde öncelikli amaç ve hedefler arasında yer alıyor.Bu kapsamda 10 Haziran 2020 tarihinde yayımlanan
“Suç Mağdurlarının Desteklenmesine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile bakanlık merkez teşkilatı bünyesinde Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı müstakil bir birim haline getirilerek kurumsallaştırdı.
Yeni düzenlemede neler öngörülüyor?
Bu eksende Adalet Bakanlığı'nın düzenlediği "Mağdura Yaklaşım Kılavuzu"nda da yeni düzenleme ve metodlar mevcut.
Biz de bakanlığın bu düzenlemesinde neler öngörülüyor ve hangi metodlarla mağdurla ilgili düzenleme ve metodlar var onlara göz atmak istedik.
İşte düzenlemeden belli başlı ayrıntı ve bilgiler:
İncinebilir gruplara dikkat
Bu yeni yapılanma ile birlikte başta çocuklar,kadınlar, yaşlı ve engelli bireyler olmak üzere toplumun diğer kesimlerine göre daha incinebilir olan kırılgan gruba dâhil mağdurların adalete erişimlerinin güçlendirilmesi, haklarının
korunması ve tekrar örselenmelerinin önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Diğer taraftan, suç mağdurlarının korunması,
haklarına saygılı ve duyarlı bir yaklaşım gösterilebilmesi için, suç mağdurlarına hizmet sunan kamu görevlileri, mağdurla temel insan hakları çerçevesinde iletişim kurmalı ve doğru yaklaşımlar sergilemelidir. Bu anlamda mağdurlarla temas halinde olan kişilerin, mağdura yaklaşım konusunda gerekli bilgi ve donanıma sahip olmaları da önemli bir gerekliliktir
Hassasiyetlerine eğilimek gerekiyor
Suç mağdurları üzgün ve suçluluk duygusu içinde, utangaç, öfkeli olabilir ya da mağduriyeti inkâr edebilirler. Mağdurlar kontrolsüzce hareket edebilir, hatta saldırgan tutum sergileyebilirler. Bu tür davranışlar ile karşılaşıldığında sabırlı davranılmalı, mağdurun kendini ifade etmesi için uygun ortam sağlanmalıdır. Mağdur duygu yoğunluğu hissedebilir ve kendisine karşı acımasız olabilir veya çıkmaza girdiğini hissedebilir. Bu duygular içindeki mağdurun;
Duygu karmaşası yaşayabileceği, Anlaşılamamaktan çekiniyor olabileceği, Karşılaştığı şiddetin devam edebileceği korkusunu taşıyor olabileceği, İntikam isteği içerisinde olabileceği,Durumu olduğundan önemsiz görüyor olabileceği,
Bu sorunu kendisinin çözeceğine inanıyor olabileceği,Maruz kaldığı mağduriyetin sebebinin kendisi olduğunu düşünebileceği,Kendisine yardım edilemeyeceğini düşünüyor olabileceği,Ailesini koruma isteğine sahip olabileceği,
İntihar düşünceleri içerisinde olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Kendini ifade etmesi sağlanacak
Herhangi bir haksızlığa maruz kalan kişilerin temel ihtiyaçlarının başında, yaşadıkları olayı kendi bakış açılarıyla anlatarak duygu ve düşüncelerini paylaşabilmek, uğramış oldukları haksızlığı başkalarına duyurabilmek, kendilerini ifade etmek ve insanlar tarafından anlaşıldıklarını hissetmek gelmektedir. Bu kapsamda, mağduriyetinin anlaşılması ve bunun
hissettirilmesi, mağdurun rahatlaması ve kendini daha iyi hissetmesi açısından önemlidir.
Mağduriyetin anlaşılmasının ilk adımı mağdurun kendini doğru ifade edebilmesi sağlanması için adımlar atılacak.
Suçluya karşı adımlar atılması talebi
Herhangi bir suça maruz kalan mağdur, öncelikli olarak kendisine karşı suç işleyen kişinin hak ettiği cezaya çarptırılmasının yanında, suç nedeniyle uğramış olduğu maddi ve manevi zararlarının giderilerek hayatının suç öncesi dönemde olduğu gibi normale dönmesi için adımlar atılmasını beklemektedir. Mağdurun maddi ve manevi zararlarının giderilmesi, fiziksel ve psikolojik iyilik halinin en azından suç öncesi dönemdeki durumuna getirilebilmesi ve sanığın cezalandırılması farklı konular olduğundan, mağdurun söz konusu beklenti ve ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için
olaya çok disiplinli bakış açısı ile yaklaşmak gerekmektedir.
O'nun yerinde olma ve pisikolojik anlama süreci
Psiko-sosyal yaklaşımın psikolojik yönü, kişisel olarak mağdura ve onun ihtiyaçlarına,
mağdurun iç dünyasında yaşadığı sorunlara ve bunların çözümüne odaklanır.Hukuki yaklaşım, mağdurun kendisine sunulan farklı yardım türleri, süreç içinde faydalanabileceği haklar ve hukuki danışmanlık alabileceği koşullar ile destek almak için başvurabileceği kurumlar hakkında bilgilendirilmesini içermektedir.Empati; Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak onun bakış açısı ile bakıp,duygu ve düşüncelerini anlamaya, hissetmeye çalışması ve bunu ona iletmesi sürecidir
Mağdurun adalet arayışı
Mağdurların, suçun kendileri üzerindeki etkilerini giderecek hizmetlere hızlı, etkin ve yeterli
seviyede erişimlerinin sağlanması adalete olan inançlarının korunabilmesi için önem taşımaktadır. Bunun için mevcut mekanizmalar ile kaynaklar görünür ve kolay erişilebilir olmalıdır...Herkesin hayatının bir döneminde suç mağduru olma ihtimali vardır. Kırılgan gruba dâhil mağdurlara hizmet sunan kamu görevlileri tarafından bu durumun daha iyi anlaşılabilmesi için kırılganlığın unsurlarının bilinmesi gerekir.
Çocuklara özel yaklaşım
Şiddet mağduru çocuklara hizmet sunan kamu görevlilerinin yaklaşımı,şiddetle ilgili risk unsurlarını ve sonuçları içeren bütüncül bir bakış açısını içermelidir...Okul dönemindeki çocuklarla yapılacak görüşme sırasında, ebeveynlerinin yanlarında bulunması genellikle önerilmemektedir. Çocuk mağdurlara karşı tarafsız ve empati içeren bir tutum sergilenmelidir..Mağdur çocuklara yönelik gerçekleştirilen tüm müdahale ve görüşmelerde çocuğun
üstün yararı ilkesine dikkat edilmeli, çocuklara uygun tutum ve davranışlar sergilenmeli
ve çocukların hakları gözetilmelidir...Çocuğa güvendiği bir kişi eşlik edebilmelidir..Çocuk mağdura özenle yaklaşılmalıdır. Kullanılan dil, çocuğun gelişim düzeyine göre uyarlanmalıdır.
Yaşlılara özel yaklaşım
Yaşlı mağdura ilk aşamada müdahale eden görevli, mağdurun kendini güvende hissetmesini sağlayarak, onurunu zedelemeden bireysel özellikleri dikkate alarak özenle yaklaşmalıdır...Görevliler, mağdurlara önyargısız ve sakin bir şekilde yaklaşmalıdır. Mağdurlara görüşme sırasında kendilerini dinlemeleri ve söylediklerini anlamaları için yeterince
zaman vermelidir...İşitme sorunu olan yaşlı mağdurlar yapılacak görüşme için dikkat dağıtıcı unsurlar ile
arka plan sesinin olmadığı bir yer seçilmelidir.Mağdurların gerekli belgeleri okumaları için aydınlık bir ortam sağlanmalıdır. Yazılı materyaller büyük puntolarla yazılmalı ve mağdurlar için yeterince açık ve net olmalıdır.
Yaşlı mağdurların, yaşa bağlı olarak unutkanlık problemleri olabilir. Böyle bir durumda mağdura hatırlaması için baskı yapılmamalı, hatırlaması halinde tekrar irtibata geçebileceği söylenilmelidir.
Engelli bireylere özel yaklaşım
Kişinin engeline değil kendisine odaklanılmalıdır.Mağdurun yanındaki kişiyle değil doğrudan mağdurla konuşulmalıdır.
Yetişkin engellilere, yaşına uygun davranılmalıdır. Mağdurun o anda yaşadığı kriz durumuna karşı duyarlı olunmalı ve bu doğrultuda ihtiyaçları karşılanmalıdır.Görüşme, dikkat dağıtıcı unsurların olmadığı uygun ortamda yapılmalıdır.
Mağdur, görevlinin gözlerini, dudaklarını ve ellerini rahat görebilmelidir ve bunun için
mağdurun tam karşısına oturulmalıdır. Mağdur ile gerekli kişisel mesafeye uygun olarak oturulmalıdır.
Mağdurla görsel temas kurduktan sonra konuşmaya başlanmalıdır...
Şiddet mağduru kadınlar ise
Mağdurun mahremiyetinin ve özel hayatının gizliliğinin korunması için gerekli
tedbirlerin alınması, Mağdurun hakları ve faydalanabileceği hizmetler, mağdurun adli süreçteki rolü, adli
sürecin gidişatı ve sonucu ile ilgili bilgilendirilmesi,Adli süreçte, ceza muhakemesinin zorunlu kıldığı haller dışında, mağdurun fail ile temasının önlenmesi,Mağdurun, bu amaçla oluşturulan özel ortamda fail olmaksızın teknik cihazlar
kullanılarak uzman eşliğinde ifade ve beyanının alınması, Mağdurun, ailesinin ve tanıkların tehdit, baskılama ve tekrarlanan mağduriyetten korunmasının sağlanması...
Mağdurun duygusal tepkilerinde dalgalanmalar olabilir. Öfke, korku, titreme, ağlama gibi tepkilerin yanında çok suskun, tepkisiz veya suçluluk hissi içerisinde olabilirler. Tüm bu tepkiler anlayışla karşılanmalı ve mağdurun yaşadığı duygusal patlamalar kişisel olarak algılanmamalıdır.
Suç mağduru kadının adli muayenesi sırasında mağdurun hassasiyetlerine özen gösterilmeli, güvenliği sağlanarak ilgili disiplinlerin de iş birliğiyle tek seferde muayenenin yapılması ve bulguların rapora aktarılması sağlanmalıdır.
Görüşme ve muayene özel bir odada yapılmalıdır. Hastanın bir kadın hekim tercih etmesi durumunda koşullar uygun ise, bu tercihine saygı gösterilmelidir....
