Bu konu son dönemde ticaret ve tarım politikalarında oldukça önemli bir konu zira Ukrayna belirli ürünlerde Türkiye'ye Anti-Damping uygulaması getirdi konuyu öncelikle Anti-Damping'in ne olduğu ile başlamamız önemli. Anti-Damping aslında bir vergi bir ülkenin iç pazarını yabancı ülkelerden gelen düşük fiyatlı ürünlerin olumsuz etkilerinden korunak amacıyla uyguladığı bir vergi türünü oluşturuyor.
Bir ülke başka bir ülkeden gelen ürünlerin piyasa değerinin altında satıldığını yani dampingli satıldığını tespit ederse bu ürünlere ek vergi uygular fakat Ukrayna'nın uygulaması Türkiye'den ithal edilen tarım ürünlerinin kendi üreticilerini zarara uğrattığı yönünde bu yüzden anti-damping vergisi Ukrayna tarafından uygulanmaya koyuldu.
Örnek olması açısından ise diyelim ki Türkiye Ukrayna'da bir malı 200 dolara satıyor Ukrayna'da üreticiler ise bu malı 300 dolara mal ediyor. Ukrayna bu noktada Türk firmalarının bu ürünü ucuza sattığını tespit eder ve kendi üreticilerini korumak adına bu vergiyi uygular. Aslında Anti-Damping uygulaması teknik olarak ticari bir önlem ama aynı zamanda diplomatik bir mesajdır müttefik ülkeler arasında uygulanması ekonomik uyarı manasına gelir ve ekonomide denge istendiğini gösterir diyebilirim.
Ukrayna Ekonomi Bakanlığı bu noktada özellikle 2024 tarihinden bu yana Türkiye menşei olan domates ve salatalık üzerinde bir soruşturma yürütüyordu karar neticesinde Türkiye'den domates ithalatına %25 ve %26,9 salatalık ithalatına ise %20,1 ve %22,8 oranlarında vergiler uygulama kararı aldı ilaveten hali hazırda Ukrayna %10 gümrük vergisi de uygulamaktadır bu karar sonrası aslında Türk tarım ihracatçıları özellikle Akdeniz bölgesinde ihracatçılar stratejik tehlike altına girmiş durumda özellikle de yaş meyve sebze ihracatında öncü rol oynayan Antalya tehlike altına girmiş durumda diyebilirim.
Antalya'nın yaş meyve sebze ihracatında öncü rol oynaması ilaveten Ukrayna'nın en önemli pazarlarından biri olması bu noktada oldukça önemli geçtiğimiz dönemlere baktığımızda 2024 tarihinde Ukrayna'ya yapılan 80 milyon dolarlık domates ve salatalık ihracatının 57 milyon doları Antalya bölgesinden gitmektedir Türkiye'den Ukrayna'ya giden domates'in %68'i salatalıkta ise %84'ü Antalya'dan gitmektedir. Yani aslına bakarsak bir an önce önlemler alınmazsa ve Ukrayna kurumlarıyla bu noktada görüşmeler gerçekleştirilmezse Ukrayna pazarının Antalya ve diğer ihracatçılar için kaybı anlamına gelecektir.
Bu noktada ihracat kayıpları istihdam kaybına ve bölge ekonomisi için tarım, lojistik paketleme ve depolama alanındaki iş kollarında istihdam kaybını tetikleyebilir. Bu Antalya'daki üretici ve ihracatçıları etkilemesinin yanında Mersin, Adana ve Bursa'daki üreticileri de doğrudan etkileyecektir. Genele bakıldığında Ukrayna'nın ticari uygulaması 80 milyon dolarlık bir ihracatı tehlikeye atmaktadır.
Bu noktada öncelikle Türkiye ve Ukrayna kurumları ticari hamleler noktasında görüşmeler sağlamalıdır bu karar iki ülke ekonomisi içinde oldukça büyük zararlar getirecektir ilaveten Serbest Ticaret Anlaşmalarının ihlalleri araştırılmalıdır diğer yandan Dünya Ticaret Örgütü ile de hukuki görüşmeler başlatılabilir. Bu noktada görüşmelerin çıkmaza varması gibi durumlarda ise ihracatçılarımızın yeni pazarlara erişiminin sağlanması için teşviklerde oluşturulmalıdır.
Diğer yandan Türkiye mısır ithalatında Ukrayna'yı büyük oranda tercih ediyor özellikle son dönemde Ukrayna'nın toplam mısır ihracatının dörtte birini Türkiye alıyordu diyebilirim bunun yanında soya fasulyesi de önemli bir alım sistematiğini oluşturuyor. Rusya'nın son dönemde mısır arzını arttırması ve büyük mısır hasadının başlaması alımların Rusya'ya kaymasını getirebilir Ukrayna ile bu noktada ortak bir görüşme de sağlanabilir zira Ukrayna mısır ihracatını arttırmak için farklı ülkeler arayacaktır eğer ki Anti-Damping vergileri noktasında geri adım atılırsa ihtiyaçlar Ukrayna'dan temin edilmeye devam edebilir.
İki müttefik ülke arasında bu sorun kısa sürede çözülmesi gereken bir konuyu oluşturmaktadır. Türkiye'nin özellikle yaş meyve sebze ihracatında önemli bir yere sahip olan Ukrayna pazarının kaybedilmemesi adına diplomatik adımlar atılmalıdır. Tarım dışında Ukrayna ile olan ilişkiler iş dünyasında artmaya devam ederken ve savaş sonrasında Ukrayna'nın imarında Türkiye önemli bir rol alacakken tarım noktasında da iki ülke ortak paydada buluşabilmelidir.
Mustafa Metin Kaşlılar \ Timeturk
