Türkiye "sözde soykırımı" söylentiler ile hemen her sene muhatap oluyor. Ermenistan lobisi ise iddiaları uluslararası düzlemde lehine çevirebilmek için ise gayret içerisinde. Tüm bunların ötesinde "tarihi arşivler" ise dönemin gerçeklerine ışık tutuyor.Elbette bu ışığı takip edebilenler için.....
Tehcire tabi tutulan Ermenilerin toplam sayısı kaç?
Ermeni iddialarına destek verenler tehcir sırasında hayatını kaybeden Ermenilerin sayısını tarihsel gerçeklerin ötesinde abartarak gösterme gayreti içerisinde.1914'te yapılan son Osmanlı nüfus sayımı verilerine göre nüfus sayımı sırasında Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan Ermeni nüfusu toplam 1.295.000.
Askeri gereklilik çerçevesinde geçici bir süre için tehcire tabi tutulan Ermenilerin toplam sayısının 702,900 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Ermenilerin tümü hayatını kaybetti mi?
Tehcire tabi tutulan Ermenilerin tümünün katledildiği ve yok edildiği iddiaları doğru olmaktan uzak olduğu kadar tarihsel gerçeklerle ve tarafsızlıklar bağdaşmamaktadır.
Tehcir sırasında bazı Ermenilerin hayatlarını kaybettiği gerçeği yadsınamaz. Ancak, 2. Dünya Savaşı'nın hemen ertesinde, Ermeni diasporasının radikal unsurları tehcire tabi tutulan Ermenilerden hayatını kaybedenlerin sayısının 600.000 olduğunu iddia etmeye başlamış, daha sonra bu sayı önce 800.000'e ardından 1,5-2 milyona kadar çıkmıştır.
Birinci Dünya Savaşı esnasında durum
Birinci Dünya Savaşı boyunca hayatını kaybeden Ermenilerin tam sayısını belirlemek mümkün değildir. Esasen, bu durum yalnızca Ermeniler için değil, Birinci Dünya Savaşı boyunca hayatını kaybeden İmparatorluğun tüm vatandaşları için geçerlidir. Osmanlı İdaresi'nin savaşlar sırasında ölüm kayıtlarını tutamamış olması sebebiyle, savaş boyunca ölenlerin kesin sayısını tahmin etmek mümkün değildir.
Bu bağlamda, mümkün olan en iyi yaklaşım İmparatorluğun Ermeni kökenli vatandaşlarının toplam sayısını tahmin etmeye çalışmaktır. Böylece bu veriye dayanarak bazı istatistiki tahminler yapılabilir.
Türk Dışişleri Bakanlığı'nın kurumsal değerlendirmesindeki bilgiye göre; Radikal Ermeni propagandasına katkı sağlamak amacıyla ortaya konan şişirilmiş ve gerçeğe aykırı rakamları bir kenara bırakırsak, Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan Ermenilerin toplam sayısını gösteren ve güvenilir kaynaklara dayanan istatistiksel veriler 1.056.000 ila 1.555.000 arasında değişmektedir. Bu veriler Osmanlı'nın son nüfus sayımında elde edilen yaklaşık 1.295.000 rakamıyla benzerlik göstermektedir.
Talat Paşa ve İttihat ve Terakki Komitesi
Talat Paşa, İttihat ve Terakki Komitesi'nin 1 Kasım 1918 tarihinde gerçekleştirilen son toplantısında yaptığı konuşmada, ölen Ermenilerin toplam sayısının 300.000 civarında olduğunu ileri sürmüştür.
Ermeni bağımsızlık hareketinin önde gelen şahsiyetlerinden Bogos Nubar Paşa, 1918'de Paris Barış Konferans'ındaki konuşmasında 280.000 Ermeni'nin Birinci Dünya Savaşı sonrasında ülkede kaldığını ve 700.000 Ermeni'nin diğer ülkelere gittiğini belirtmiştir.
Bahse konu veriler, Birinci Dünya Savaşı boyunca 300.000'e yakın Ermeni'nin hayatını kaybettiği değerlendirmesiyle örtüşmektedir.Osmanlı dönemine ait arşivler ne durumdadır, araştırmacıların kullanımına açık mıdır?
Osmanlı arşiv sistemi, bilimsel tarihi araştırmalar ve arşiv araştırmaları alanında bugün bile örnek olarak gösterilen, Osmanlı devletinin tarih sahnesine çıkışından bu yana korunan sistematik bir kayıt sistemi temeline dayanır. İmparatorluk yönetimi, tüm idari kararların kaydının tutulmasında ve devlet aygıtı içerisinde arşivlenmesinde her daim son derece duyarlı ve hassas bir şekilde hareket etmiştir.
Tüm arşivler ortada
Bu bağlamda, Osmanlı döneminden miras alınan tüm arşivler, bugün Başbakanlığa bağlı bir birim olan Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nün bünyesinde olup, İstanbul'da bulunmaktadır. Arşivler tüm araştırmacılara açıktır.
Osmanlı arşivlerine yönelik “açık olmadığı ve araştırmacılara verilen izinlerde seçici hareket edildiği” şeklindeki iddiaların tamamen uydurma olduğu unutulmamalıdır. Ermeni iddialarını destekleyen araştırmacıların dahi bu arşivlere sınırsız bir şekilde erişebildiği ve araştırma yapabildiği dikkate alınmak suretiyle bu tür iddiaların doğru olup olmadığını görebilir.
Gelişmiş bir katalog ve arşiv kayıt sistemine sahip Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nde araştırma yapmak isteyen kişiler, başvuru usulüne ve başvuru dokümanlarına ulaşabiliyor.
Ermenistan'daki veya üçüncü ülkelerdeki Ermeni arşivleri ne durumda?
1915 olaylarına ilişkin iddialar ve süregiden tartışma bağlamında kapsamlı bir tartışma yapılması için son derece önemli olan Ermenistan Arşivleri, araştırmacılara seçici bir şekilde izin vermektedir. Basından takip edildiği kadarıyla, Ermeni Devlet Arşivleri'nin tümü, “sınıflandırmanın henüz tamamlanmadığı” gerekçesiyle araştırmacılara açık değildir.Diğer taraftan, önemli yazışmalar barındırdığı düşünülen “ABD'deki Daşnak Arşivleri” ve “Kudüs'teki Arşivler” gibi üçüncü ülkedeki Ermeni arşivleri, sadece Ermeni araştırmacılara ve sadece sınırlı bir şekilde açıktır.
Milliyetinden bağımsız olarak, 1915 olaylarının “soykırım” olarak nitelenemeyeceğini iddia eden bir araştırmacının sözkonusu arşivlerde çalışma yapması mümkün değildir.
