Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte pide de gündemimize girdi.Pidenin bu ramazan hangi gramaj ve fiyatta olacağına yönelik çalışmalar duyurulurken gerek mahalle esnafı gerekse yerel yönetimler ve marketler pide ile ilgili yaptıkları etkinlik ve fiyat gelişmelerini duyurmaktan geri kalmıyorlar.
Adeta bir ramazan geleneğine dönüşen pidenin kısa tarihine baktığımızda ise pidenin kültür olarak geniş bir coğrafyayı kapsadığına şahit oluyoruz. İşte pidenin sofralarımıza uzanan kısa tarihi projeksiyonu:
Geniş bir coğrafyada görüldü
Pitta, pita, pida gibi farklı telaffuzlarla da olsa, Hindistan'dan Adriyatik'e kadar uzanan geniş bir coğrafyada ‘pide' etkinliğini gösteriyor.Uzak Asya'dan Anadolu'ya kadar düz ekmek veya sac ekmeğinin çeşitlerine rastlamak mümkün. Anadolu'da ise pidenin bin bir türlüsünden bahsedebiliriz.
Ramazan ayıyla özdeş kılındı
Kayseri'nin etli, tahinli pidesi, Kastamonu'nun kır pidesi, Uzungöl'ün, Karadeniz'in açık veya kapalı pideleri, Konya'nın etli ekmeği, Ege'nin meşhur pideleri, fırıncılığın bu topraklardaki benzersiz ürünlerini oluşturur. Aslında pide, fazla kabarmayan, düz bir görünüşü olan, gerek sac üzerinde gerekse tandırda pişen bir çeşit ekmek ama bu pide türlerinin dışında, yapısı ve lezzeti itibari ile hepsinden farklı olan ramazan pidesi, sadece bu kutsal ay için icat edilmiştir. İlk kimler tarafından yapıldığına dair bir kaynak ise net değil.
15 ve 16'ncı yüzyılda yaygınlaştı
Pide; Türk ve Orta Doğu mutfağında yaygın bir ekmek türü.
Türkler göçebe olarak yaşadığı dönemde ekmeklere; lavaş, yufka, bazlama, büskeç, sinçü, pide gibi isimler vermişler.
Evliya Çelebi, seyahatnamesinde İstanbul'un en iyi francala ekmeğinin Galata ile Tophane fırınlarında yapıldığını belirtir.Pide kültürü ise İstanbul'da 15. ve 16. yüzyılda gelişmeye başlamıştır.
Ekmekçiliğin 8 bin yıllık geçmişi var
Pide ismi foduladan gelmektedir. Fodula da bir çeşit ekmek.Ramazan pidesi, Ermenistan'da yapılan matnakaş ile benzerlik gösteriyor. Ekmekçilik, 8 bin yıl öncesine dayanır ama pide için net bir tarih bulunmaz.
Eski çağlarda Mısır'da ekmekçilik çok önemli bir yer tuttuğu hatta Mısır'da mezarlara ekmek parçası gömüldüğü de kaydedilmiştir.
İşte bölge bölge pide çeşitleri:
Samsun Bafra pidesi
Samsun iline bağlı birkaç ilçenin kendi adlarıyla anılan meşhur pideleri bulunmaktadır. Bafra pidesi, Çarşamba pidesi, Görele pidesi gibi. Ancak Bafra Pidesi, daha ince hamuru ve boruya benzer şekliyle daha gevrek olması gibi özellikleriyle diğer ilçelerdeki pidelerden daha fazla şöhret bulmuş olanıdır. Közde en az 15 dakikada ağır ağır pişer, kıymalı ya da peynirli olarak kapalı yapılır. Bir pidede ortalama 100 gram kıyma ya da 220 gram peynir olur ve yerken pidenin ağızda dağılması beklenir.
Sürmene pidesi
Hamuru elle daire şeklinde açılan, salamura edilmiş yöresel peynirlerin kullanıldığı pide, taş fırınlarda pişirilir ve Trabzon Tereyağı konularak servis edilir. Hamurun açılış ve pişiriliş şekli ile kullanılan malzemeler Sürmene Pidesini lezzet olarak diğerlerinden ayıran en önemli temel özellikleridir. Ayrıca diğer bir özelliği de pidede kullanılan peynirlerin yöreye özgü ve doğal olması gelmektedir.
Kastamonu kır pidesi
1960'lı yılların başında İstanbul'un Karaköy semtinde pide fırını işleten Arnavut kökenli bir ustanın yanında çalışan Cahit Keloğlu, Pazarcık Pidesi adıyla anılan lezzetli bir pide yapmayı burada öğrenir. Daha sonra 1963 yılında Kastamonu'ya gelerek açmış olduğu işyerinde pazarcık pidesine benzer bir pideyi yapıp satmaya başlar. Türkiye'de hızlı atıştırmalıkların öncüsü sayılabilecek bu lezzet pide, gerek kolay hazırlanma biçimi, gerekse de uygun satış bedeli sayesinde bir anda tüm Türkiye'de beğenilir ve hazırlanıp satılmaya başlanır ve zamanla da adı Kastamonu Kır Pidesi olur
Yenipazar pidesi
Aydın'ın en küçük ilçesi olan Yenipazar, pidesiyle ün salmıştır. Yenipazar pidesinin en önemli özelliği malzemelerinin tamamen yöresel ve doğal olması, hamurunun elle açılması ve ustalarının elleriyle kattığı damak tadıdır. Pide çeşitlerinden yuvarlak kıymalı pide servisinde kullanılan limon değil turunçtur. Turunç, bu bölgede yetişen bir nevi acı portakaldır. Acı, mayhoş bir tadı vardır. Usta tavsiyesiyle kıymalı pideler üzerine sıkılır ve eşsiz bir lezzet katar. Fırın içerisinde bulunan pidenin çevirme işleminin fırın dışına çıkarılmadan yapılması önemli bir püf noktasıdır.
Kayseri Develi cıvıklı pidesi
Kayseri mutfağının en meşhur lezzetlerinden biri ‘cıvıklı pide'dir. Kayseri'nin Develi ilçesine özgü bir lezzettir. Bir tür pide olan cıvıklı, Develi ile özdeşleşmiş, çıtır çıtır ve özel olarak hazırlanan et ile pişirilmektedir.
Aksaray şerbetli pide
Aksaray geleneksel mutfak kültürünü temsil eden yemeklerden biridir. "Şerbetli pide" adı verilen bu yemek; hazırlanan özel şerbet, kıymalı ve peynirli pidenin üzerine dökülerek hazır hale geliyor. Adına "şerbetli pide" denilen yemeğe özelliğini veren lezzet ise limon, su ve şeker ile hazırlanan şerbetidir.
Konya Kadınhanı tahinli pide
Hamur ve tahinden yapılan pide, Konya'nın Kadınhanı ilçesine özgü bir lezzettir. Ramazan ayında üzerine şerbet dökülerek tatlı olarak yenilebilen veya çayın yanında pide olarak tüketilen tahinli pide, 1944 yılında Konya'nın Kadınhanı ilçesinde doğan Mehmet Yemenici adlı usta tarafından geliştirilmiştir. Konya'ya özgü tahinli pide, ramazan ayında vatandaşların vazgeçilmez alışkanlıklarından biridir. Sade, kaymaklı, cevizli, fıstıklı gibi çeşitleri bulunan, isteğe göre farklı malzemelerle de yapılabilen bir pidedir. Ramazan harici de her perşembe günü Tahinli Pide imalat ve satışı yapılmaktadır.
Ödemiş pidesi
Ege'nin sağlıklı ve zengin yemek yelpazesinde pide çeşitleri de yer almaktadır. Özellikle İzmir'in Ödemiş ilçesi, Tongül pidesi ile ünlüdür. Yolu Ödemiş'e düşenlerin mutlaka tatması gereken lezzetler arasında yer alan Tongül pidenin yapımı da oldukça kolaydır. Maydanoz, süt, şeker, kavrulmuş kıyma, yaş maya, tulum peynir gibi malzemelerle yapılmaktadır.
Samsun Görele pidesi
Görele'de yapılan bu pide meşhurdur ve ilçede uzun yıllardan oluşan bir geçmişe sahiptir. Bu pidenin çok lezzetli ve meşhur olması, fırının ısısından, pidenin servise sunulmasına kadar geçen sürede verilen emeğe bağlıdır. Yani kaliteli malzeme kullanılması, hamurun çok iyi mayalanması ve fırının derecesini iyi ayarlamayla ilgilidir. Görele pide çeşidi tüm Karadeniz Bölgesinde yapıldığı gibi, yurt içi ve yurt dışında olmak üzere birçok yerde de yapılmaktadır ancak işte Görele'de bir başka yapılmaktadır.
Denizli Tavas ballı pide
Denizli'nin meşhur Tavas pidesi, diğer pidelerden farklı olarak hamuruna tahin karıştırılarak hazırlanmaktadır. Üzerine bal ve ceviz eklenerek servis edilen pide, hem doyurucu hem çok lezzetlidir. Tavas pidesini diğer pidelerden ayıran özellik ise hamurun içine tahin eklenmesidir.
