Anadolu medeniyetleri tarafından inşa edilen ve günümüzün güzide eserlerinden olan medreseler bugün tüm ihtişamıyla geçmişin izlerini aksettirirken mimari tarzlarıyla da dikkati çekmeye devam ediyor. Yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgi odağı olan medreseler avlusundan minaresine, mihrabından taş kapılarına kadar göz dolduruyor.
İşte dönemine ve bugüne damga vuran tarihi yapılardan bazıları:
Yakutiye Medresesi
Yakutiye Medresesi, İlhanlı Hükümdarı Sultan Olcaytu döneminde, Gazan Han ve Bolugan Hatun adına Hoca Yakut Gazani tarafından 1310 yılında yaptırılmıştır. Anadolu'daki kapalı avlulu medreselerin en büyüğü olan Yakutiye Medresesi plan düzeni, dengeli mimarisi ve iri motifli süslemeleri ile Erzurum'un en gösterişli yapılarından biridir.
Yakutiye Medresesi'nin taç kapısının yan yüzlerinde, silme kemerle çevrili nişler (duvar içinde bırakılan oyuklar) içinde hayat ağacı, aslan ve kartal motifleri birlikte bulunmaktadır.
Gök Medrese
Sivas, Gök Medrese, Türk mimarisinin ve süsleme sanatının birlikte görüldüğü en önemli yapılardandır. Medrese, Anadolu Selçuklu Sultanı IV. Kılıçarslan'ın oğlu III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminin vezirlerinden Sahip Ata Ali b. Hüseyin tarafından 1271 yılında yaptırılmıştır. Biri Sahibiye, diğeri Gök Medrese olmak üzere medresenin iki tane ismi vardır. Sahibiye ismini, yaptıran kişinin lakabı olan Sahip Ata'dan, Gök Medrese ismini ise kullanılan çinilerin gök mavisi renginden almaktadır. Medreseyi yapan ustanın Kaluyan el-Konevi olduğu, taç kapının yan yüzlerindeki kitabelerden anlaşılmaktadır.
Karatay Medresesi
Konya Çini Eserler Müzesi olarak kullanılan Karatay Medresesi, Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykâvus zamanında Emir Celâleddin Karatay tarafından 1251 yılında yaptırılmıştır. Medresenin iç mekânları mozaik ve plaka çiniler ile kaplanmıştır. Mimarının Muhammed bin Havlan olduğu tahmin edilmektedir. Medrese, Selçuklular devrinde hadis ve tefsir ilimleri okutulmak üzere inşa edilmiştir. Kapalı avlulu medrese grubunda olan yapının beden duvarları taştan, kubbe ve tonozları tuğladandır.
Cacabey Medresesi
Kırşehir kent merkezinde bulunan Cacabey Medresesi, minaresinde uygulanan üç farklı tuğla örgü sistemi ile Anadolu'daki tek örnektir. Doğu- batı yönünde uzanan, kareye yakın dikdörtgen bir oturum alanı üzerinde inşa edilmiş kapalı avlulu bir medresedir. Taç kapısındaki Arapça kitabeye göre medrese, Selçuklu Sultanı III. Gıyâseddin Keyhüsrev zamanında Kırşehir Emîri olan Cacaoğlu Nureddin Cebrail tarafından 1272-1273 yılında inşa ettirilmiştir.
Hacı Kılıç Camii ve Medresesi
Kayseri, Selçuklu Devleti'nin son dönemlerinden kalma bir eser olan Hacı Kılıç Camisi ve Medresesi taç kapısı ve mihrabındaki süslemelerle Kayseri'deki tarihi eserler arasında önemli bir yere sahiptir. Yapının isminin nereden geldiği bilinmemekte, Hacı Kılıç'ın eserin bânisi olan Ebu'l-Kasım Bin Ali Tusi'nin lakabı olduğu tahmin edilmektedir. 1249 yılında Selçuklu Emirlerinden Ebu'l-Kasım Bin Ali Tusi tarafından yaptırılmıştır.
İshak Paşa Sarayı
İshak Paşa Sarayı, Osmanlı Döneminde Ağrı'da yapılan önemli bir mimari eserdir. Saray, geleneksel Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin yanı sıra, barok tarzının özelliklerini de taşımaktadır. Görkemli mimarı yapısı, anıtsal taçkapıları, haremi, selamlığı, camisi ve yüzlerce odası ile görülmeye değer nadide eserlerdendir.İshak Paşa Sarayı, harem dairesinin cümle kapısı üstünde yer alan kitabesine göre 1785 yılında İshak Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. İshak Paşa, bu bölgeye 18. yüzyılda hâkim olan Çıldır Hanedanı'ndan Hasan Paşa'nın oğludur.
Çifte Minareli Medrese
Çifte Minareli Medrese, Erzurum'un sembolü haline gelen bir Selçuklu eseridir. 13. yüzyılın sonlarında yaptırıldığı kabul edilmektedir. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın kızı Hundi Hatun veya İlhanlı Hanedanı'ndan Padişah Hatun tarafından yaptırılmış olabileceği düşünüldüğünden adına Hatuniye Medresesi de denilmektedir.
İnce Minareli Medrese
Konya, İnce Minareli Medrese; kapalı avlulu, tek eyvanlı ve tek katlı bir medresedir. Adını, kuzeydoğu köşesindeki minaresinden almaktadır.Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykâvus döneminde Vezir Sâhib Atâ Fahreddin Ali tarafından, hadis ilmi okutulmak üzere 1264 yılında inşa ettirilmiştir. Selçuklu döneminin Kapalı avlulu medrese grubunda olup tek eyvanlıdır. Medresenin hat sanatının önemli örnekleri olarak kabul edilen yazıları, büyük önem taşımaktadır. Özellikle taç kapısı, yazının yoğun olarak uygulandığı ender tasarımlardan biri olarak kabul edilir.
