Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan'ın görevinden alınarak yerine Mehmet Muş'un getirilmesi aslında piyasalar açısından pek sürpriz olmadı. Finansal kulislerde bu değişikliğin gerçekleşebileceği dillendirilmekte idi.
Türkiye'nin ekonomi dümenindeki bu değişim nasıl bir netice getirecek merakla beklenirken biz de bu bakanlığın temelinde nasıl bir süreç yaşandığına, kuruluş ve gelişim süreçlerine ana hatlarıyla bakmak istedik.
İşte Ticaret Bakanlığı'nın serencamı:
Osmanlı İmparatorluğu, hükümdarlığı boyunca coğrafi düzlemde ticari faaliyetin merkezinde yer almak için gerekli tedbirleri alarak, doğu-batı ticaretini desteklemiş, uzun yıllar Avrasya ticaret yollarını denetim ve kontrol altında tutmuştur.Osmanlı İmparatorluğu dönemi ekonomi politikaları açısından, 1838 Balta Limanı Ticaret Anlaşması'na kadar süren dönem yani klasik iktisat ve ticaret politikaları dönemi ile 1839 yılı Tanzimat Fermanı sonrası dönem olarak ikiye ayrılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu ile başlayan söz konusu politikalar, Cumhuriyet ile birlikte iktisadi devletçilik yoluyla ilerletilip devam ettirilmiş ve bugünkü bakanlığı temelini teşkil eden modern bir dış ticaret bürokrasisi ile iç ve dış ticari ilişkilerin gerektirdiği hukuki kurumsal alt yapı oluşturulmuştur.
2023 vizyonu şekillenmesi
Dünyada ekonomik bütünleşme süreçlerinin derinleştiği, küresel ölçekte pazara giriş stratejilerinin yoğun şekilde uygulandığı ve ihracat pazarlarında rakip ülkelerin aktif stratejiler geliştirerek pazar paylarını artırmaya çalıştığı bir dönemden geçilirken, üretim, yatırım, gümrük ve dış ticaret politikalarımızın birbiri ile daha sıkı koordinasyon sağlayacak şekilde yeni bir anlayış ve yapıyla yürütülmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
Türkiye'nin 2023 vizyonu dikkate alınarak mülga Ekonomi Bakanlığı ile mülga Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 10 Temmuz 2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile birleştirilerek Ticaret Bakanlığı kuruldu.
İkinci Mahmut'la bakanlık fikri doğuyor
Osmanlı İmparatorluğu'nda II. Mahmut döneminde yapılan birçok ıslahat hareketi içinde, batı ülkelerinde olduğu gibi, devlet görevlerinin yeni oluşturulan nazırlıklar (bakanlıklar) arasında bölüştürülmesi de yer almıştır.
Ticaret alanındaki hizmetler de 1838 yılında oluşturulan “Meclis-i Ziraat ve Ticaret Komisyonu” bünyesinde verilmeye başlandı. Tanzimat Fermanı'nın kabulünden sonra 1840'ta İstanbul'da “Umur-ı Ticaret ve Ziraat Nezareti” kuruldu. Bu nezarette; “Ticaret ve Ziraat Meclis-i Kebiri” adı verilen sürekli bir komisyon ile ticaret, muhasebe, istatistik, ziraat kalemleri (daireleri) yer almıştır.
Cumhuriyet ile İktisat Vekaleti kuruluyor
Cumhuriyet döneminde ise Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 2 Mayıs 1920 tarihinde İktisat Vekâleti oluşturulmuştur. İlk TBMM Hükümetinde, ticaret, sanayi, maden, ziraat ve orman alanındaki hizmetler İktisat Vekâleti tarafından yürütülmekle beraber, 6 Mart 1924'te Ziraat Vekâleti ve Ticaret Vekâleti olmak üzere iki farklı Vekâlet kurulmuştur.
Yabancı ülkelerde temsiliyet
1925'te yurt dışında önemli ticaret merkezlerinde Ticaret Temsilcilikleri kurulması sağlanmış ve böylece ilk kez yabancı ülkelere gönderilecek Ticaret Temsilcilerinin nitelikleri ve görevleri belirlenmiştir.
1934 tarihinde İktisat Vekâletinin görevleri kara ticareti, deniz ticareti, sanayi ve maden işlerini kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Sanayi ile ticaretin birleştirilmesi
Cumhurbaşkanlığının 1949 tarihli Onayıyla, Ticaret Vekâleti ile İktisat Vekâleti, İktisat ve Ticaret Vekâleti adı altında birleştirilmiş ve sanayi, maden ve enerji işleri de bu teşkilata bağlanmıştır. 1957'de Bakanlık uhdesinde bulunan sanayi kanadı ayrılarak 1939 yılındaki kuruluş yapısına ve görev alanına dönülmüş ve kurum Ticaret Vekâleti olarak adlandırılmıştır. 1971'de tekrar sanayi hizmetleri alınarak ilk kez Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ismiyle yeni bir örgütlenme gerçekleştirildi.1983 yılında, dış ticaret ve iç ticaretin birlikte yürütüldüğü Ticaret Bakanlığı değişime uğramış, sanayi kesimi ile tekrar birleşilerek ikinci defa Sanayi ve Ticaret Bakanlığı oluşturulmuştur.
Ekonomi bakanlığına doğru
1991'de Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) bünyesinde bulunan Teşvik ve Uygulama Başkanlığı ile Yabancı Sermaye ve Serbest Bölgeler Başkanlığı, Genel Müdürlük haline dönüştürülerek Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlandı.Dış Ticaret Müsteşarlığı 2011 yılına kadar 17 yıl görevini sürdürdü.2011'de Dış Ticaret Müsteşarlığının tüm hizmet birimleri ile İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi ve Hazine Müsteşarlığının Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlükleri birleştirilerek Ekonomi Bakanlığı kurulmuştur.
2011 yılındaki şekillenme
3 Haziran 2011 tarihli ve 640 sayılı “Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile Gümrük Müsteşarlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığının iç ticaret ile ilgili dört Genel Müdürlüğünün birleştirilmesi suretiyle Gümrük ve Ticaret Bakanlığı kurulmuştur.Anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlanması amacıyla bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması hakkındaki 703 sayılı KHK ile bakanlığın adı Ticaret Bakanlığı olarak değiştirildi.
