Dolarizasyon, bir ülkenin kendi para birimini tümden ya da kısmen kullanmayı bırakıp doları devreye sokmasıyla başlamaktadır. Dolarizasyon genel itibarıyla, yerel para biriminin karırsızlık göstermesi halinde veya piyasa işlemlerinde değişim aracı olarak bu misyonunu kaybetmesiyle başlar.
Dengesiz ekonomik ortam
Dolarizasyon, genellikle zayıf bir merkezi para otoritesi veya dengesiz bir ekonomik ortam görülen ve gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla karşılaşılan bir durum. Resmi bir para politikası veya bir piyasa süreci olarak ortaya çıkabilir. Resmi kararnameyle veya piyasa katılımcılarının kabul etmesiyle, dolar bir ülkenin ekonomisinde günlük işlemlerde kullanılmak üzere genel kabul görmüş bir değişim aracıdır.
Vatandaşın "param eriyor" endişesi
Vatandaşlar ellerindeki paranın değerinin aşınmasından doğal olarak tedirginlik duyabilmekteler. Para biriminin değer kaybetmesinden korkan vatandaşlar, yabancı parayı ilk önce değer saklama aracı olarak görür ama bu devam ederse dolarizasyon tetiklenir.
Özellikle 2019'un ilk çeyreğinde ülkemizde kısmi de olsa dolarizasyon net bir şekilde görüldü. Bu dönemde döviz kurlarındaki hızlı yükseliş bunun ana sebebiydi.
Kurlardaki hareketlilik ve ekonomik istikrarsızlık kişi ve kurumları dolar almaya sevk etti. Bunun sonucunda yerel paradan kaçış başladı. Türk lirasında sert düşüşlerin görülmeye devam etmesi ve enflasyonda hızlı bir yükselişin görülmesi ile birlikte bu daha da perçinleşti.
Piyasalar sürüklüyor
Amerikan doları, koronavirüs nedeniyle global piyasalarda yatırımcıların altın dahil elindeki tüm varlıkları satıp likide dönme ihtiyacı nedeniyle başta gelişmekte olan ülke para birimleri olmak üzere diğer yara birimlerine karşı değer kazanmaya devam ediyor. Türk Lirası da bu süreçten nasibini almakta.
Kur ile "dalga" geçilmez
Paramız güçlendiği zaman sevinir, değer kaybettiği zaman endişeleniriz. Bu doğal bir davranım. Türkiye 2001'deki krizin ardından bir tercih yaparak dalgalı kur rejimine geçti. Bu rejimde kur riski piyasanın üzerinde idi. Kamu otoritesinin savunacağı kur seviyesi yoktu. Uzmanlar kamuoyunu bilgilendirip uyardılar; Türkiye'de dalgalı kur rejimi var ve dikkat edilmeli diye.Döviz geliri olmayanların döviz kredisi kullanmamaları ve borçlanmamaları yönünde yarılardu bulunuldu. Serbest kur sözkonusu olduğunda piyasa oyuncularının da atması gereken adımlar,dikkat etmesi gereken kurallar var
Bazıları kazanırken bazısı kaybeder
Piyasa serbestliği ile birlikte özellikle şu süreçte Türk parasının durumu ortada. Her ne kadar dolarla borçlananlar ve kirasını dolarla ödeyenler bulunsa da bu artış ve düşüşlerden en çok etkilenen dolar borçluları olacak.Doların düşüşünden olduğu kadar artışından da yararlanacak kesimler var.
Dolarla borç verenler, ödemesini dolarla alanlar ve dolar karşılığı mal satanlar; daha doğrusu ihracatçı konumunda bulunanlar bu süreçten pozitif bir kazanım elde etmiş olacak.
Mallarını dolarla ithal edenler, ellerinde girdi maliyetleri dolarla iş yapan firmalar ve dolarla borçlanan vatandaş ya da şirketler de yine negatif yönden etkilenecekler.
Mevduatta mı dolarda mı kalmalıyım?
Türk lirasında vatandaşı tutabilmek için mevduat faizlerinin yükseltilmesi anlamlı bir adım daha doğrusu finansal bir tercih. Bu vesileyle vatandaşın mevduata kayması, dolar yerine alternatif alan sunulmasının belli bir mantığı bulunuyor.
Küçük yatırımcı ise dolar pozisyon aldı ise doların artışından kazanım sağlayacak. Değeri her geçen gün dolar karşısında erimekte olan Türk lirası mevduatı bulunan vatandaş ise faizi yeterli görmeyince altın ya da dolara kaçış yolu arayacak.
Altın mı dolar mı?
Finansal uzmanlar küçük yatırımcı için özellikle tek bir enstrümanda değil belli bir sepet içerisinde yatırımlarını değerlendirmeleri tavsiyesinde bulunmaktalar.
Şu sıralar yüzde 19 seviyesinde bir mevduat faizi çekici gelebilir. Kısa vadede değerlendirilebilir ama uzun vadede bir düşünceye sahipseniz dolar ve altına yönelme refleksi de ön plana çıkıyor. Ki altın da kısa vadeden ziyade uzun vadeli bir yatırım aracı, güvenli bir liman olarak görülüyor.
