Begin-Sedat Stratejik Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan bir makalede, “Ermenistan ile Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ konusunda yaşanan ihtilaf, İran İslam rejimini zor durumda bıraktı. Hükümet tarafsız olmaya çalışırken, diğer rejim unsurları açıkça çatışmada taraf tuttu” denildi.
“Ermenistan-Azerbaycan Çatışması ve İran'a Etkileri” başlıklı makale şöyle:
Ermenistan ile Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ konusunda yaşanan çekişme, İran İslam rejimini zor durumda bıraktı. Hükümet tarafsız olmaya çalışırken, diğer rejim unsurları açıkça çatışmada taraf tuttu. Ermenistan ile Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ konusunda yaşanan çekişme bir kez daha alevlendi ve yüzlerce insanın ölümüyle sonuçlandı. Sorun, bölge, kimlik ve otoritenin buluştuğu bağlantı noktası etrafında dönse de, daha geniş uluslararası rekabetlerin çatışma için ciddi sonuçları olabilir. Arvin Khoshnood ve Dr.A rdavan Khoshnood'un Begin-Sadat Center for Strategic Studies tarafından yayınlanan bir makalede yazdığı gibi İran İslam rejimi, her iki ülke ile de sınırı paylaştığı için Ermenistan-Azerbaycan çatışmasında önemli bir aktördür. Son çatışmalar sırasında birkaç roket İran toprağına düştü.
İran Yüksek Lideri Ali Hameney'e yakın bir gazete olan Kayhan, başlangıçta çatışmada taraf olmaktan kaçındı. Gazete basitçe çatışan tarafların saldırganlık için birbirlerini suçladıklarını ve Minsk Grubu'nun barış getirmekte başarısız olduğunu bildirdi. Ancak 5 Ekim'de Kayhan, Hamaney'in uluslararası konulardaki danışmanı Ali Ekber Velayati ile çatışmada Azerbaycan'ın yanında yer aldığı bir röportaj yayınladı. Velayati, Dağlık Karabağ bölgesini Azerbaycan'a ait "işgal edilmiş bölge" olarak nitelendirdi ve İslam rejiminin Bakü'nün burayı geri almasına yardım edeceğini söyledi. Ancak Velayati, "işgal edilen topraklar halkın kanını dökmek pahasına kurtarılmamalı" dedi. Önceki görüşmeler başarısız olsa da bunun yerine, anlaşmazlığa kesin çözüm olarak müzakereleri önerdi. İsrail, ABD ve Fransa'nın gerginliğe katkıda bulunduğunu iddia etti ve Türkiye'yi barış için İran'la çalışmaya davet etti.
Azerbaycan Cumhuriyeti, başta İran Azerbaycan vilayetleri olmak üzere İran ile tarih ve kültür paylaşan Şii çoğunluklu bir ülkedir. 30 Eylül'de İran Azerbaycan'daki Hamaney'in dört temsilcisi Azerbaycan'ı desteklemek için bir açıklama yaptı. Din adamları, Azerbaycan'ın "[Dağlık Karabağ] bölgesini yeniden ele geçirme hareketinin şeriata göre ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin dört Kararı uyarınca tamamen yasal olduğunu" ilan ettiler. Açıklama, kendisi çatışmalar hakkında tek bir söz söylememiş olsa da, Hamaney'in görüşleriyle örtüşüyor. 1993 yılında Hamaney, Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'ı işgal ettiği için eleştirdi ve Ermenilerin oradaki Müslümanlara zulmettiğini iddia etti. Azerbaycan'ın dönemin lideri Haydar Aliyev 1994 yılında İran'ı ziyaret ettiğinde, Hamaney, Azerbaycan halkının ülkesini savunmanın dini görevi olduğunu iddia etti.
İslam rejiminin politikası 1990'larda değişmeye başladı; ancak Azerbaycan Batı ile daha dostça hale geldi. Yüksek Lider, Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'a ait olduğuna inanmaya devam ederken, hükümetinin Ermenistan'a yaklaşmasına izin verdi. Ermeni Başbakanı Nikol Paşinyan 2019'da İran'ı ziyaret ettiğinde Hamaney, ülkeler arasında daha yakın ekonomik işbirliğini teşvik etti. Ziyaret sırasında Hamaney, Ermenistan ve Azerbaycan'ın ihtilaflarını müzakerelerle çözmeleri gerektiğini vurguladı.
İran hükümeti müzakereleri teşvik ederek Hamaney'i yineledi. Çatışmaların başladığı gün (27 Eylül 2020), İranlı Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, rejimin "düşmanlıklara derhal son verilmesi çağrısında bulunduğunu ve farklılıkları çözmek için diyaloğu teşvik ettiğini" tweetledi.
28 Eylül'de hükümet sözcüsü Ali Rabiei, İran İslam rejiminin Türkiye ve Rusya ile birlikte çatışan tarafların anlaşmazlığa barışçıl bir çözüm bulmasına yardımcı olmak için bir araya gelebileceğini söyledi.
Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani aynı şekilde her iki tarafı da düşmanlıkları durdurmaya çağırdı. Ruhani, 30 Eylül'de bir telefon görüşmesinde Paşinyan'a, çatışmaya yabancı müdahalenin anlaşmazlığı uzatacağını ve durumu karmaşıklaştıracağını söyledi. Hükümet, askeri teçhizatı İran topraklarından Ermenistan'a taşıdığına dair tüm iddiaları reddetti. Bu inkar, İran sınırından Ermenistan'a kapalı yükler taşıyan kamyonların sosyal medyada dolaşıma girmesine bir tepkiydi.
10 Ekim'de hem Ruhani hem Zarif, ülkeler arasında Rusya'nın aracılık ettiği ateşkesi desteklediler. Hükümet ateşkes ihlalleri konusundaki endişelerini dile getirdi ve her iki tarafı da şiddetten kaçınmaya çağırmaya devam ediyor.
Kaynak: Vestnikkavkaza.net
