İngiliz araştırmacı yazar-azar H.A. Hellyer, Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un camiler ve medreseler üzerindeki devlet kontrolü yoluyla Fransa'da "İslami ayrılıkçılık" ile mücadele etme girişimini eleştirerek “Müminlere Macron için kabul edilebilir bir İslam biçimi empoze etme girişimi ancak tam tersi bir etkiye sahip olabilir. Hiçbir dini topluluk ilk etapta bir tehdit olarak görülmekten hoşlanmaz” dedi.
Politico'da, H.A. Hallyer tarafından kaleme alınan, “Avrupalı Müslümanlar zaten Avrupalı” başlıklı yayımlanan analiz haber şöyle:
Beklenenin tam tersi sonuçlar üreten bir eylemi “ters etki” olarak adlandırıyoruz. Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel'in, Macron'un 'Avrupa imam eğitim enstitüsü' kurma çağrısı üzerine kafa yorarken, “ters etki” kelimesi defalarca aklıma geldi.
Esasen, Avrupa'da Müslüman dini kurumlar oluşturma ve geliştirme arzusunda kınanacak hiçbir şey yok. Bu, dünyadaki Müslüman toplumlarda var olan uzun süredir devam eden geleneklerle tutarlıdır.
Sekizinci yüzyılda Çin'de İslam kökleşmeye başladığında, Çinli Müslümanlar kendi kurumlarını oluşturdular. Malay Takımadalarındaki İslam Araştırmaları Medreseleri, yüzlerce yıldır bilgi ve deneyimleriyle ünlüdür. Geleneksel Osmanlı medreseleri, Güney Afrika kurumları - Müslümanların yaşadığı her yerde, kendi eğitim kurumlarını oluşturdular.
Ne yazık ki, Michel'in müdahalesi bu süreci büyük ölçüde engelleyebilir. Tartışmanın yürütüldüğü yön pek de iyiye işaret etmiyor; sadece bu çabaları boşa çıkaracaktır. Bu tür anlaşmazlıklar, Avrupa İslamının oluşumunu büyük ölçüde yavaşlatabilir ve ona onarılamaz zararlar verebilir.
Son 20 yıldır Avrupa'daki Müslüman topluluklar üzerine araştırma yapıyorum. Bulabildiklerim iyimserlik için tüm gerekçeleri sağlıyor, ancak aynı zamanda bu topluluklarla etkileşim açısından ciddi endişeler uyandırıyor.
Birincisi, iyimserlik hakkında. Avrupa'nın Müslüman toplumunda yerel koşullara uyum sağlamaya çalışılmadığını düşünen varsa, o zaman onlara iyi haberlerim var. Üstelik bu tür çabalar, tabanın inisiyatifiyle yapılıyor. Britanya'daki Cambridge Muslim College gibi, mevcut İslami kurumlardan mezunların uygun bağlamda ek eğitim almak üzere eğitildiği kurumlar vardır. Ayrıca benim de öğretmenlik yaptığım kendi üniversite seminer programlarını geliştiriyorlar.
Batılı Müslümanlar, dinlerini Avrupa Birliği'ndeki çeşitli kurumlarda öğrenirler. Birçoğu çok daha fazla çalışmaya gidiyor: örneğin Türkiye, Mısır, Fas, Endonezya ve Ürdün'e ve daha sonra eğitimin belirli bir durumla bağlantılı olması gerektiğini tam olarak anlayarak ülkelerine dönüyorlar. Daha fazlasını yapabilirler mi? Eminim yapabilirler. Özellikle yukarıdan değil, aşağıdan inisiyatifle ortaya çıkan bu tür eğitim kurumları, eğitim için fonlara erişeceklerse. Bu, "aşırılığa karşı mücadele" için devlet finansmanı ile ilgili değil, hayır kurumları tarafından bağış toplama ile ilgili. Ama öyle ya da böyle, iyi bir sonuç için fırsatlar var.
İkincisi, endişe hakkında. Yetkililer yerel koşullara uyum sürecine dahil olduklarında, bu tür çabalar genellikle aşırılık ve terörizmle mücadele stratejisinin ayrılmaz bir parçası olarak üstlenilir. Sorunun bu formülasyonu, siyasi düzenimizdeki bazı çevreler için anlamlıdır. Ancak Müslümanlar için ters etki yapar. Çalışmanın resmen hedeflendiği Müslüman topluluklarda geri tepecek.
"Dışarıdan" gelen "sorunlar" ve "zorluklar" yarattığı için hiçbir topluluk çalışılmak istemez. Tüm dini topluluklar, içinde yaşadıkları toplumun ayrılmaz bir parçası olarak görülmek ister. Herkes yardımın radikallerle savaşmak için değil, inançta yeni zirvelere ulaşması için sağlanmasını talep ediyor.
"Aşırılıkçılıkla mücadele" amacıyla kurulan imamların yetiştirildiği herhangi bir enstitü, yaratılış fikri kendi başına harika olsa bile, ters etki yapma riskini taşır. Müslüman topluluklar, yetkililerin kendilerine yardım etmeye çalıştığını hissetmeyecekler; yetkililerin kendilerini sosyal mühendislik yoluyla etkilemeye çalıştıklarını hissedecekler. Ve bu kabul edilemez: Sonuçta, yetkililer bunu hiçbir zaman diğer topluluklarla hem dini hem de dini olmayanlarla yapmazlar. Avrupalı politikacıların bu tür kurumlar için yapabileceği en iyi şey, "aşırılıkçılıkla mücadele" bağlamında onlar hakkında konuşmayı bırakmaktır.
Bu tür kurumların mezunları, pekâla, Avrupalı yönetici çevrelerin lehine aramaya başlayabilir. Ancak öğüt vermeleri ve rehberlik etmeleri gereken topluluklar onlara güvenmeyecek ve onları ciddiye almayacaktır. Bütün bu yerel uyum projesi, güvenlik ve aşırılıkla mücadele kavramıyla ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olduğuna dair kanıtlar ortaya çıkarsa şüphe uyandırabilir - aslında, bu topraklarda yerli İslam'ı şekillendirmeye ve güçlendirmeye yardımcı olmalıdır. Sonuç olarak, yerel koşullara uyum sağlamaya yönelik herhangi bir girişim, en bağımsız olanlar bile, bu toplulukların çıkarlarıyla çelişiyormuş gibi sunulabilir.
Son zamanlarda Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ülkesindeki Müslüman toplulukların "ayrılıkçılığı" konusundaki endişelerini tamamen yanlış bir şekilde dile getirdi. Yukarıdan gelen emirlerle onun önerdiği Müslümanlar için özel eğitim kurumlarının yaratılması bizi böylesi bir "ayrılıkçılık"a yaklaştırabilir ve bizi bundan uzaklaştırmaz.
Avrupa İslamı yeni bir şey değil. İslam, Avrupa'da 14 asırdır uygulanmaktadır ve kıtada kök salmıştır. İçinde bulunduğumuz çağın kendine has sorunları, kendine has özellikleri var ama Avrupalı Müslümanlar sıfırdan başlamıyor. Önceki nesillerin deneyimine sahipler: Balkanlar'daki Müslüman topluluklar; Avrupa'daki göçmenler, İspanyol Müslümanların torunları Müslüman Endülüs'teki köklerini yeniden keşfediyor.
Avrupalı Müslümanlar zevk alabilecekleri zengin bir mirasa sahiptir. Devlet güvenliği adına boğmak yerine, bu tarihi keşfetme organik sürecini kolaylaştırmalıyız. Yanlış yola gidersek, açıklamalarımıza göre kaçınmak istediğimiz, dış etkiyle dolu bir marjinalleşme duygusu yaratacağız.
(H. A. Helier, Kraliyet Savunma Araştırmaları Enstitüsü ve Carnegie Uluslararası Barış Vakfı'nda Kıdemli Araştırmacıdır.)
*Bu makalede yer alan görüşler yazarına aittir.
Kaynak: İnosmi
