Kira ilişkisi, hem kiracının barınma hakkını hem de kiraya verenin mülkiyet hakkını korumayı amaçlayan çift yönlü bir borç ilişkisidir. Türk Borçlar Kanunu (TBK), kiracıyı özellikle konut ve çatılı işyeri kiralarında güçlü şekilde korumaktadır. Ancak kiracının hakları kadar, yükümlülükleri de vardır.
I. Kiracının Temel Hakları
1. Kullanma ve Faydalanma Hakkı:
Kiracı, kira süresi boyunca taşınmazı sözleşmeye uygun şekilde kullanma hakkına sahiptir. Kiraya veren, bu kullanım hakkını engelleyemez.
2. Kira Süresi Boyunca Güvence:
Sözleşme süresi boyunca kiracı, sözleşmede aksi belirtilmedikçe, keyfi olarak tahliye edilemez. TBK, kiracıyı tahliyeye karşı koruyucu hükümler içerir.
3. Kira Artışı Sınırlaması:
Kira artışları, konut ve çatılı işyerlerinde TÜFE 12 aylık ortalamasını geçemez. Bu, kiracının ekonomik istikrarını korumaya yöneliktir.
4. Onarım ve Ayıptan Sorumluluk:
Kiraya veren, taşınmazdaki esaslı ayıpları gidermekle yükümlüdür. Kiracı, bu konuda talepte bulunabilir veya bazı durumlarda kira indirimi ya da fesih yoluna gidebilir.
5. Depozito İadesi Hakkı:Sözleşme sona erdiğinde ve taşınmaz sözleşmeye uygun şekilde teslim edildiğinde, kiracı depozitosunu geri alma hakkına sahiptir.
II. Kiracının Temel Yükümlülükleri
1. Kira Bedelini Zamanında Ödeme:
Kiracı, sözleşmede belirtilen kira bedelini eksiksiz ve zamanında ödemekle yükümlüdür. Gecikmeler tahliye sürecini başlatabilir.
2. Taşınmaza Özen Gösterme:
Kiracı, taşınmaza zarar vermemeli; komşuluk kurallarına ve apartman yönetmeliklerine uygun davranmalıdır.
3. İzinsiz Tadilat Yapmama:
Kiracı, kiraya verenin yazılı izni olmadan taşınmazda değişiklik (duvar yıkma, tesisat değiştirme vb.) yapamaz.
4. Kullandırmama Yasağı:
Kiracı, taşınmazı başkasına devredemez veya alt kiraya veremez (sözleşmede aksi belirtilmemişse).
5. Tahliye ve Teslim Yükümlülüğü:
Sözleşme sona erdiğinde, taşınmazın temiz, sağlam ve teslim edildiği gibi geri verilmesi gerekir.
Sonuç
Kiracı, kira ilişkisinin pasif tarafı gibi görülse de aslında çok sayıda hak ve sorumluluğu olan bir aktördür. Uyumlu ve dengeli bir kira ilişkisi için, kiracının hem kendi haklarını bilmesi hem de yükümlülüklerine riayet etmesi büyük önem taşır. Hukuka uygun davranan kiracı, hem kendi barınma güvencesini korur hem de mülkiyet hakkına saygı göstermiş olur.
Yurdal Kılıçer
