Türkiye'nin her yıl milyonlarca dolar ödediği uyuşturucu teşhisinde kullanılan ithal testlerin yerine çok daha ucuz ve basit bir teknoloji getiren yöntemin, formülleri sürekli değiştirilen bonzai isimli sentetik uyuşturucu tayini için de kullanılabileceği öngörülüyor.
Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adil Denizli, AA muhabirine yaptığı açıklamada son 10 yılda moleküler baskılama ve sensör teknolojileri üzerine yaptığı uluslararası yayınların 85 olduğunu ifade ederek, böylece dünyadaki bütün bu alan üzerine yapılan çalışmalar sıralamasında 3. sıraya yükseldiğini bildirdi.
Prof. Dr. Adil Denizli, çalışma grubunda doktora çalışmalarını sürdüren Gülsu Şener ile Kalkınma Bakanlığının desteğiyle yürüttükleri ve 7 yıl öncesine dayanan "Uyuşturucu teşhisine yönelik tayin kitlerinin hazırlanması" projelerini tamamladıklarını belirtti.
Bir kişinin uyuşturucu kullanıp kullanmadığının tayini için mevcut kimyasal teknolojilerin ithal edildiğini, bu yüzden çok pahalı olduğunu dile getiren Denizli, ayrıca bu teknolojilerin hem zaman aldığını hem de uzmanlık gerektirdiğini anlattı.
Moleküler baskılama yönteminin ise dünya genelinde farklı laboratuvarlarda çalışıldığını ve bunlardan bir kısmının ürüne dönüşme aşamasında bulunduğunu aktaran Denizli, gelecekte bu teknolojiyle geliştirilecek tanı yöntemlerinin pazar payının artmasının öngörüldüğünü vurguladı.
-Uyuşturucu
Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Biyokimya Araştırma Laboratuvarlarında bu yöntemlere alternatif ucuz ve güvenilir testler üzerinde çalışmalarının sonuç verdiğini duyuran Denizli, kandan uyuşturucu tespitini laboratuvar ortamı yerine kişinin bulunduğu yerde bir kaç dakika içinde tespit edebilecek moleküler baskılama temelli bir yöntem geliştirdiklerini açıkladı.
Denizli, çalışmalarının sonuç raporunun Kalkınma Bakanlığına sunmak üzere olduklarını da bildirerek, yeni yöntemlerini şu sözlerle anlattı:
"Kokain tayiniyle ilgili projemizi tamamladık. Ancak bu öyle bir yöntem ki akla gelebilecek tüm uyuşturucular üzerinde uygulanabilir. Moleküler baskılamayla uyuşturucu tayininde, bir çipin yüzeyinde akıllı bir polimer tabakası oluşturuyoruz. Tayin etmek istediğiniz molekülü bu akıllı polimerin içine gömüyoruz. Sonrasında molekülü çıkartıyoruz. O süngerimsi polimerin içerisinde sadece istediğimiz molekülün girebildiği üç boyutlu boşluklar oluşturuluyor. Sadece teşhis etmek istediğimiz uyuşturucu molekülleri hazırlanan teşhis kitine bağlanıyor ve böylece tayin yapılabiliyor. "
Mevcut uyuşturucu analizlerinde laboratuvardan uzak bir merkezden numune alındığında, bu numunenin laboratuvara getirilme zorunluluğu bulunduğuna dikkati çeken Denizli, "Ayrıca mevcut teknolojilerde, uyuşturucu kullanıldığına ilişkin tahlil sonucu iki gün sonra çıkıyor. Geliştirdiğimiz yöntem ise bir uzmana gerek kalmadan her emniyet birimin kendi içinde kullanabilecği çok basit bir yöntem. Böylece olay yerinde uyuşturucu tayini yapılabilir hale gelebilir" diye konuştu.
-Bonzai de tespit edilebilir
Denizli, kamuyonunun gündeminde olan bonzai isimli sentetik nitelikli uyuşturucunun formüllerinin sürekli değiştirildiğinden laboratuvardaki teşhisinin zor olduğuna işaret ederek, geliştirdikleri teknolojide bonzai teşhisini de yapmanın mümkün olduğunu söyledi. Denizli, "Bonzainin molekülleri belli olduğundan bu yöntemle kandan ya da idrardan yine bir kaç dakika içinde tayin yapmak çok kolay. Üzerinde kısa süreli bir çalışmayla bonzai testlerini de yapmamız mümkün" dedi.
Geliştirdikleri yöntemin Türkiye için büyük boyutlu ekonomik kazanımları olacağının altını çizen Denizli, bunun için yatırım gerektiğini, bir teşhis kitinin dünya genelinde kullanılabilir olması için teknolojinin ar-ge araştırmasını sürdürmeleri gerektiğini vurguladı.
Denizli, moleküler baskılama yöntemini daha önceki çalışmalarında yoğun bakım ünitesinde septik şok, kandaki toksik maddeler, ayrıca pestisit ve patlayıcı tespitinde kullandıklarını sözlerine ekledi.
