TIMETURK | ÖZEL RÖPORTAJ
Bin bir türlü bilgiyi içinde barındıran internet dünyasının en dikkat çekici ve renkli ortamlarından birini de interaktif sözlükler oluşturuyor... Son yıllarda kişilik hakları ve kutsal değerlere hakaret ile anılan sözlüklerin yanında bu değerlere saygıyı ilke edinerek yola çıkan sözlükler de bu ortamın bir parçası... Türkiye'de bu ilkelerle yola çıkan sitelerden biri de Dünya Sözlük... TIMETURK sordu, Dünya Sözlük yazarları cevapladı. İşte o röportaj:
İnteraktif sözlükler, kutsal değerlere ve şahsiyetlere hakaret tartışmalarıyla gündeme geliyor. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Kutsiyete dil uzatmanın sosyal medyada prim ve rağbet görmesinin nedenleri ne olabilir, önlenmesi gerekir mi ve önlemek için ne yapılmalıdır?
Öncelikle hakaret ve eleştirinin ayırt edilmesi gerekir, sahip olduğu inanç veya görüşe aykırı bir şey söylendiğinde onu hakaret olarak algılayabilen insanların yoğun olduğu bir toplumda yaşıyoruz. Bilhassa milli ve manevi değerler toplumun genelinin sahip çıktığı kavramlar olduğu için, kendini farklı göstermek veya karşıt-radikallikle popüler olmayı istemek insanları provokatif ifadeler kullanmaya itiyor. Burada biraz da kullanıcı adıyla anonim profiller oluşturmanın da avantajı var, kişi gerçek kimliğiyle söylemeye cesaret edemeyeceği şeyleri sanal benliğiyle rahatça söyleyebiliyor ve anlamsız bir özgüven ediniyor. Herhangi bir kimse semavi veya değil, bir dine mensup olmak zorunda değil ancak inanan veya inanmayan herkes diğerlerinin durumuna saygı göstermek ve hassasiyetlerine karşı dikkatli olmak zorunda. Milyonlarca insanı kontrol edemeyebilirsiniz, örneğin Facebook veya Twitter gibi daha evrensel platformlarda her türlü değere binbir türlü hakaret hatta küfür mevcuttur. Ülke çapındaki interaktif sözlük gibi platformları kontrol etmek ise çok daha kolaydır, hem belirlenecek kurallarla hem yazılımsal önlemlerle bu soruna çözüm bulmak gayet mümkün. Peki sözlük kurucuları bu değerlerin muhafazasına ne kadar önem veriyor, sözlüğü yönetenler bunlara ne kadar dikkat ediyor; işte asıl nokta bu. Dünya Sözlük dışındaki neredeyse tüm sözlüklerde bu agresif davranış biçimi maalesef makbul görülüyor ve ilgi çekiyor, hassasiyetlerin gözetildiği sözlük sayısının azlığı sebebiyle de küfrün normalleştiği dil hakim konumda yer alıyor. Bu üslup kaymasına karşı Kitlesel bir önlem olarak; kutsiyete dil uzatarak var olan insanlarla diyaloglarında “sakin, yapıcı, haklı” kalmayı başaran insanların artması gerekiyor. Bu ise ancak üslup ve içerik bakımından örnek platformların oluşturulmasıyla, desteklenmesiyle mümkün olabilir.
SÖZLÜKTE KALİTE TERCİH MESELESİ
İnternetin bir taraftan bilgiye ulaşmayı kolaylaştırırken diğer taraftan bilgi çöplüğüne dönmesi söz konusu; peki değerli ve faydalı içeriklere erişim sağlamanın yolları nelerdir?
İnternet mecraları, değerli ve faydalı içeriğin dahi tenkidine ve tashihine muhtaç olabilir. Bu bağlamda konu seçicilik ve iyi bir okur olmak en önemli hususlardır, bir de edinilen bilginin veya haberin teyit edilmesi için bağımsız farklı kaynaklara göz atmak da etkili bir çözümdür. Ancak insanlar değerli bilgiye ulaşırken bile bazen, linkten linke atlamak zorunda kalıp birçok değersiz ve faydasız içeriğe maruz kalabiliyor. Haliyle değer ve fayda kavramlarını kullandığımız anda "neye göre, kime göre?" sorularını gündeme getirmiş oluruz. Öte yandan, ‘'sanal çöplük'' sık karşılaşılan bir tamlama fakat herkes ulaşmak istediğine bir şekilde ulaşıyorsa çöplükten farklı bir ifade bulmamız gerekebilir. Son kullanma tarihi geçmiş, kullanışsız, defolu çok fazla içerik var evet ancak çöplükte takılmak isteyen devasa bir nüfus olduğunu da üzülerek görüyoruz yani biraz da tercih meselesi. İsyankar rep şarkılarıyla hayata tutunan birinden Tanburi Cemil Bey'i dinlemesini, ucuz kişisel gelişim hikayeleriyle motive olan birinden Peyami Safa'yı anlamasını, Cumali Ceber'i izlemeyi midesi kaldıran birinden Nolan filmlerini yorumlamasını zaten bekleyemeyiz.
NİTELİKLİ İÇERİK BARINDIRIYORUZ
İlk olan Ekşi Sözlük'ün açıldığı 1999 yılından bu yana yüzlerce interaktif sözlüğün ortaya çıktığını biliyoruz. Peki bunlar arasında Dünya Sözlük'ün önemi ve farkı nedir? Sözlüğünüzün geleceğine dair öngörüleriniz nelerdir?
Ekşi Sözlük'ün büyük bir kitleye hitap etmesi elbette ilk örnek olmasıyla ve üyelerinin kullanıcı adlarının arkasına sığınıp en radikal görüşlerini kusabildiği bir mecra olması nedeniyledir. Bu durum belli noktalarda bu kitleden ayrışan kimseleri alternatif sözlük arayışına sokmuştur, bunlardan biri de biziz. Dünya Sözlük'ün en önemli farkı küfürsüz olması ve milli-manevi değerler konusunda hassasiyet sahibi kurallara, bu kurallara duyarlı yazarlara sahip olmasıdır. Kırmızı çizgilerimiz belli; cinsellik, provokasyon, küfür içeren paylaşımlar veya yorumlar sözlüğümüzde yasaktır. Bunların yanı sıra terörizm propagandası, alkol-uyuşturucu-kumar reklamı, şahıslara hakaret konularına da ekstra özen gösteriyoruz. Derdimiz örnek bir platform olarak oluşturduğumuz temiz ve faydalı içerikleri mümkün olan en fazla kişiye ulaştırabilmektir, aynı gibi görünen ancak sunum bakımından hata veya dezenformasyon içeren mecraların önüne geçmektir. Sözlüğümüzün yayın hayatında yedi yılı geride bıraktığını ve dikiş tutturamamış çoğu sözlükten daha fazla nitelikli içerik barındırdığını düşünürsek, farklı görüşlerden üyeleri ile zaman içerisinde kabuk değiştirse de başından beri değişmeyen çizgisiyle daha uzun yıllar gelişerek toplumsal kültüre pozitif katkı sağlayacağından eminiz. Dünya Sözlük seviyeli tartışma ortamının, saygının ve tahammülün değerini bilen insanlar oldukça yoluna devam edecek. Sözlükler, üyelerinin interaktif iletişimi ve içerik katkısı oranında gelişen platformlardır; biz de sözlüğümüzün bilgi içeriği bakımından daha zengin, gündeme etki bakımından daha güçlü, okur-yazar sayısı noktasında daha kalabalık olması için bize özgün kaidelerimizden taviz vermeden çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
İnteraktif sözlüklerin kullanışlılık açısından fonksiyonları nelerdir; sadece sözlük mü, haber sitesi mi, iletişim mecrası mı, anket platformu mu, kişisel blog mu, örgütlenme mekanı mı, bilgi ortamı mı?
İnteraktif sözlükler oldukça multifonksiyonel platformlardır, sorunuzda bahsi geçen her şeyi karşılıyor diyebiliriz. Haliyle burada kişilerin kendi beklentileri belirleyici oluyor yani ihtiyaca binaen bir kullanım söz konusu. Sözlüklerin ilgi görmesi, forumların eski etkisini kaybetmesi ve daha canlı bir ortam arayışına dayanıyor. Sözlüğü kişisel blog olarak kullananlar da var, ders çalışmak için de, gündemi takip etmek için de, kendi fikrinden kimselerle tanışmak için de, araştırma yapmak için de, bilmediklerini öğrenmek için de. Fakat hepsinin ortak noktası okuyarak veya yazarak takip ettikleri yani birnevi katkı sağladıkları bu ortama aidiyet duygusu hissetmeleri, kiminde yüksek kiminde düşük olan bu his bilhassa toplumsal olaylarda verilen tepkilerde gün yüzüne çıkıyor. Bazen hayata dair bakışınızın hiç örtüşmediği biriyle benzer bir yorum yaparken buluyorsunuz kendinizi, bazen takdir ettiğiniz birini eleştirecek büyük bir detayı fark ediyorsunuz. Bu yönüyle sözlüklerin sosyolojik bir etüt ortamı sağladığını, benzerlikler ve farklılıklar üzerinden sosyo-kültürel mesajlar verdiğini kabullenmek lazım. Adı sözlük olsa da klasik sözlük formatından uzak ama aynı zamanda yüz binlerce kavramın karşılığını bulabiliyorsunuz. Haber sitesi kadar çok sayıda haber yok ancak haber sitelerindeki tıklama avcılığı için yapılan fason haberlere de yer yok, sadece gerçekten haber niteliği olan ve insanları ilgilendiren güncel hususlar yansıtılıyor hatta üyelerin yorumlarıyla habere çok farklı açılardan ışık tutuluyor. İletişim mecrası denilemez ancak sözlükte her gün fikirlerine aşina olduğunuz kişiler kadar çoğu arkadaşınızın fikrine aşina değilsinizdir, öte yandan sözlükte özel mesaj yoluyla tanışıp arkadaş veya dost olan çok sayıda kişi vardır. Anket platformu değil ancak ürünlerin, fikirlerin, eserlerin karşılaştırılması adına en sağlıklı bilgiyi edinebiliyorsunuz çünkü reel kullanıcıların objektif yorumlarını bulabiliyorsunuz. Kişisel blogdan farklı ancak benzer şekilde arşivlenen içeriklerinizi dilediğiniz ortamda sunabiliyorsunuz, ayrıca sözlükteki itiraf başlıklarında içinizi dökebiliyorsunuz. Örgütlenme mekanı olarak kurumsallığı yok ama kendi popülaritenize veya iletişim becerinize göre ortak paydada buluşabileceğiniz yüzlerce insan var, ayrıca yardım ve bağış organizasyonları gibi hızlı çağrı isteyen dayanışma işleri için de biçilmiş kaftan. Son olarak sözlükler bilgi birikimi olarak zaten fazlasıyla iyi, aramayı bilenler için tabii. Diğer mecralardaki kaynağı belirsiz içeriklere güvenmek yerine aynı konuyu sözlüklerde aratmak her zaman daha sağlıklı sonuç verecektir.
KÜFÜR VE HAKARETE BURADA YER YOK
Dünya Sözlük için kullanılan ''muhafazakâr sözlük'' tanımlamasına yaklaşımınız nasıl; buradaki muhafazakar kavramı neyi karşılıyor, bu algının oluşma nedenini açıklayabilir misiniz?
Öncelikle şunu belirtmekte fayda var; Dünya Sözlük bazı çevrelerce sanıldığı gibi herhangi bir ideolojiye taraftar olmamakla birlikte, herhangi bir parti veya kurum tarafından da destek görmemektedir. Sırf küfürsüzlüğümüz, cinsellik veya alkol içeriklerine mesafemiz, milli-manevi hassasiyetlerimiz nedeniyle bizi belli siyasi odakların temsilcisi gibi görenlere gülüp geçiyoruz. Genel olarak sizinle aynı bakışa, görüşe ve ideolojiye sahip olmayan karşı mahallenin sizi tanımlarken kullandığı ifadeyi bir süre sonra siz de kendinizi tanımlamak için kullanırsınız. Muhafazakar kelimesini belli bir kesimi tanımlamak için kullananların bakış açılarına aldırış etmiyoruz, toplumsal ve kültürel düzlemde olumlu değerlerin korunmasını istemek herhalde kötü bir şey değildir. Biz rotamızı interaktif sözlükler arasında eksiği hissedilen bir noktaya göre belirledik; gitgide artan toplumsal yozlaşma, manevi değerlerin alaya alınması ve geleneksel kazanımlarımızı sahiplenenlerin ötekileştirmeye maruz kalması bizleri harekete geçirdi. Dert edindik, misyon belirledik, sözlüğümüzü inşa ettik. Aslında bizim için ‘'muhafazakar sözlük'' yerine ‘'muhafazakar yazarların çoğunlukta olduğu sözlük'' ifadesi her ne kadar yetersiz de olsa daha uygun bir tanımlama olacaktır. Muhafazakar sıfatını bir aşağılama amacıyla, ‘'bağnaz'' veya ‘'İslamcı'' manasında kullananlar ise sözlüğümüzü muhtemelen bir kez bile görmemiş kimselerdir. Burada eleştirilemeyecek siyasi parti veya şahıs, tepki gösterilemeyecek olay veya gelişme yoktur. İktidarıyla muhalefetiyle, yerlisiyle yabancısıyla, moderniyle gelenekseliyle, özeliyle tüzeliyle her olgu farklı bakış açılarından değerlendirilmeye muhtaçtır; sözlüğümüzde bu hususta küfür ve hakaret dışında herhangi bir kısıtlama yoktur ki zaten düşüncesini söylemek için küfür veya hakarete ihtiyaç duyan yetersiz kişilere sözlüğümüzde yer yoktur.
Web teknolojisinin yükselişi nedeniyle gazete veya dergi gibi basılı medya içeriklerinin azaldığı ve sosyal medya kültürünün artışa geçtiği görülüyor. Bu durumun avantajlarını ve dezavantajlarını nasıl değerlendirmeliyiz?
Basılı medyanın okuyucu için en büyük avantajı; okuyucuya haberi yorumlayabilmesi ve doğruluğunu sağlayabilmesi için yeterli zamanı vermesidir. İnternet haberciliğinde ise manipülasyon riski yüksektir. Sosyal medyanın da etkisiyle muhatabın savunması dinlenmeden iddia yayılır, amaç zaten algıyı yönlendirmek olduğu için sonuca ulaşılır. Sanal dünyada her gazetenin bir web sitesi olmasının yanında gerçekten habercilik yapmak için çalışan ve farklı taassupları yansıtan haber siteleri var. Velhasıl web ortamının avantajı hızlı ve çabuk iletişim iken, dezavantajı bilgi kirliliği ve dezenformasyon diyebiliriz. Yani ortamlar farklılaşsa bile okuma oranları düşmediği gibi, sağlıklı bilgiye ulaşmayı bilenler için daha interaktif ve birikimli bir kültür alışverişi söz konusu oluyor. Bir diğer avantaj ise kişilerin daha farklı ve renkli bakış açılarına sahip çok sayıda profilin etkileşimine imkan sağladığı için duyarlılık ve farkındalık yelpazesini zenginleştirmeleridir. Ayrıca sosyal medyayı etkili kullanan kimselerin doğru kanalı ve damarı bulduklarında iyi bir sunumla tespit ve tecrübelerini yansıttıkları takdirde kamuya fayda sağlayabileceğini unutmamak gerekir ki bu durum kurumsal medyanın kamuyu aydınlatma konusunda daha hassas davranmasına sebep olur. Dezavantajlarına gelecek olursak; internet ortamının basılı yayınlara göre daha zor denetlenebilir olması, zararlı içeriklerin her yaş grubundan insanın ulaşımına açık olması, asılsız haberlerin kolayca yayılması, terör-uyuşturucu-cinsellik-alkol propagandasına imkan tanıması ve böylece geniş kitlelerin çeşitli provokasyonlarla algı operasyonlarına maruz bırakılmasıdır. Öte yandan, sosyal medya her ne kadar konvansiyonel basının habercilik etiğinde daha özenli olmasını sağlasa da kendi içinde yeterince kontrol edebilen bir ortam değildir. Ayrıca sosyal medyada çoğu kişinin fenomen olma çabası, reklam alma hırsı, popülerlik edinme arzusuyla radikal söylemlerde veya sıradışı iddialarda bulunarak linç kültürünü ve itibar suikastını normalleştirmesi de söz konusudur. Velhasıl, basılı veya sanal farketmeksizin hangi mecrayı tercih ederse etsin göreceği veya vereceği fayda kişinin ne derece bilinçli ve birikimli olduğuyla alakalıdır.
Dünya Sözlük'ün kuruluş aşamasından, üye ve içerik istatistiklerinden biraz bahsedebilir misiniz?
Dünya Sözlük, birkaç kişinin milli-manevi hassasiyetleri temel alarak Nisan 2011'de kurduğu ve ilk yola çıktığında sadece yirmi civarı yazarı olan bir sözlüktü. Yıllardır aynı hassasiyetleri muhafaza etmeye özen göstererek yola devam ediyoruz ve 4000'i aktif yazar olan 10000'e yakın üyemiz var. Sözlüğümüzde 800 bin farklı başlık altında 4 milyona yakın tanım bulunuyor. Sözlükte en fazla içerik oluşturan şeyler için; siyasi gündeme dair yorumlar, sosyal medyada öne çıkan meseleler, kitaplara ve filmlere dair tanıtımlar, önemli veya ünlü isimler hakkında tespitler, sosyal hayat konusundaki tespitler, vesaire diyebiliriz. Yazarlarımızın politik görüşleri sanıldığı gibi tek yönlü olmadığı gibi belli birkaç partinin ekseninde seyretmiyor, farklı ideolojileri seviyeli biçimde yansıtan isimler bulma konusunda sıkıntı çekmiyoruz. Keyifli, renkli, nitelikli bir ortamımız var…
