Alzheimer, unutkanlıkla başlayan, beraberinde beceri kaybı ve kişilik özellikleri değişim gösteren hastalıktır. Günlük hayatta yapılması gerekenlerin aksaması sorununu ortaya çıkaran Alzheimer, özellikle belirli bir yaş sonrası ortaya çıkan hastalık olarak biliniyor.
Avrasya Hastanesi Başhekimi ve Nöroloji Uzmanı Dr. Türkan Uslu Alzheimer hastalığı ve evreleri hakkında Öncevatan Gazetesi'ne konuştu.
ALZHEİMER HASTALIĞI NEDİR?
Alzheimer Hastalığı, beyin hücrelerinde harabiyet ve kayıp sonucu ortaya çıkan, en sık görülen unutkanlık (bunama) nedenidir. Alzheimer Hastalığı yavaş gelişen, ilerleyici bir hastalıktır. Hastalık düşünme, bellek, öğrenme, konuşma, yargılama, iletişim ve günlük yaşam aktivitelerini sürdürme becerilerinde ilerleyici yıkım ve davranış değişikliklerine neden olabilmektedir. Hastalıkta semptomlar, hastalığın evresine göre değişebilmekte, araya giren enfeksiyonlar, uyku düzensizlikleri, stres, yer değişikliği, beslenme bozuklukları vb. hastaların semptomlarında dalgalanmaya bazen de kötüleşmeye neden olabilmektedir.
ALZHEİMER HASTALARINDA TANI SÜRECİ NASIL İŞLER?
AH'nın ortaya çıkması bir süreçtir. Semptomlar birden ortaya çıkmaz. Birden ortaya çıkan unutkanlık veya davranışsal bozukluk varsa beyin damar tıkanıklığı, beyin kanaması veya beyin enfeksiyonu (ensafalit , menenjit ) vb nörolojik hastalıklar, metabolik hastalıklar araştırılmalıdır. Hastanın ilerleyici unutkanlığı, yeti yitimi, davranışsal bilişsel bozukluğu varsa bir nöroloji uzmanına başvurulmalıdır. Hasta yakınlarından alınacak hastalık öyküsü çok değerlidir. (Bu nedenle hastanın yanında hasta ile birlikte yaşayan birinin olması çok önemlidir.)Bundan sonra yapılacak nörolojik muayene, uygulanacak psikometrik inceleme, yapılacak kranial (beyin) görüntülemesi bize tanıyı koydurur. Alzheimer Hastalığı'nın Erken evre, Orta evre ve İleri evre olmak üzere 3 evresi vardır.
ERKEN EVRE ALZHEİMER HASTALARINDA EN ÇOK GÖRÜLEN DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI NELERDİR?
Yakın hafıza kayıpları vardır.
(Örneğin; dün eve gelen misafir hatırlanmazken, ilkokuldaki sıra arkadaşı ismiyle hatırlanır)
Depresyon, sinirlilik Daha önce iyi bildiği yerleri bulmada güçlük, Eşyaları yanlış yerlere koyma, koyduğu yeri hatırlayamama
Tanıdıkların, bilinen objelerin isimlerini hatırlayamama
Hobilerden uzaklaşma, çevreye ilginin azalması
Düşünme ve mantıksal yorumlarda bulunamama
Dil yeteneğinde gerileme
Zaman (gün, ay, yıl gibi) ve mekan ( yer ) algısında bozulma
ORTA EVREDE NE GİBİ BELİRTİLER GÖSTERİR
Hafıza kayıpları baş gösterir. Dil, yargılama, oryantasyon (yer-zaman) bozuklukları daha belirgindir. Davranışsal sorunlar daha sık (ajitasyon, sinirlilik, fevri davranışlar) ortaya çıkar. Hezeyanlar, halüsünasyonlar (olmadık görüntüler görme vb.) ortaya çıkar. Tekrar edici davranışlar görülür( amaçsız gezinme vb) . Uyku düzeninde bozukluklar ortaya çıkar . Akşam, gün batımına doğru bilişsel ve davranışsal semptomlarda kötüleşme gözlenir . Günlük aktivitelerde desteğe (beslenme, banyo vb.) ihtiyaç duyarlar. İdrar kaçırma, tutamama görülmeye başlanır.
İLERİ EVREDEKİ SEMPTOMLARDAN BAHSEDER MİSİNİZ?
Aile bireylerini tanıyamama, isimlerini hatırlayamama oluşmaya başlar. Bilinç bulanıklıklarının arttığı görülür. Hareketlerde belirgin kısıtlılık, yatağa bağımlılık başlar. İletişimde belirgin bozulma, konuşmanın kısa cümleler şeklinde, tekrarlarla gittiği görülür. Halüsünasyon ve hezeyanların daha yoğun olması baş gösterir. İdrar kontrolünün ortadan kalkması, gaita inkontinansının başlaması bir başka ileri evre göstergesidir. Günlük yaşam aktivitelerinde tam bağımlı olma gibi evrelere özgü semptomlar ortaya çıkar.
YAŞLILIĞA BAĞLI UNUTKANLIK VE ALZHEİMER ARASINDA NASIL BİR FARK VARDIR?
Yapılan çalışmalarda AH 60 yaş grubunda %5 sıklıkta görülürken, 85 yaş üzerinde %60 – 65 oranında görülmektedir. Unutkanlık semptomları gözlendiğinde bunun bir profesyonele danışılmasında fayda vardır. Yaşlılığa bağlı, basit unutkanlıkta yeti yitimi yoktur ( hastanın becerilerinde kayıp, düşünme ve yargı yetilerinde kayıp ).Erken ve orta evrede hasta unutkanlıklarını fark edebilir. Ancak ileri evrede bir problem varlığını değerlendirecek düzeyde değildir.
PEKİ ALZHEİMER İLAÇLARI TEDAVİ SÜRECİNDE NE KADAR ETKİNDİR?
Günümüzde AH kullanmakta olduğumuz ilaçlar maalesef tedavi edici değildir. Hastalığın ilerlemesini yavaşlatıcı özelliğe sahiptir. Kaybedilen semptomların tekrar kazanılması güncel tedaviler ile mümkün değildir. Bu nedenle hastalığı ne kadar erken tanır ve tedaviye başlarsak, kötüleşmeyi yavaşlatma şansımız o kadar yüksektir.
