Hasan el Benna İslami mezhepleri ve akımları kaynaştırma politikası izler. Çağların terassubatını/çökeltilerini İslam kardeşliği potasında eritmek istemektedir. Bu çerçevede İran'a ya da Şiiliğe de açılır. Sünniler arasında fıkhi mezhepleri kaldırarak belki bire indirmek isterken Şia ve sair mezheplerle köprü kurar. Ayetullah Muhammed Taki Kummi ile temas halindedir. Yusuf el Kardavi de Dünya Müslüman Alimler Birliği'nde bu dalgaya biner ve çeşitliliği uygulamaya koyar. Lakin Suriye ve sair ülkelerde patlak veren devrimler turnusol kağıdı gibidir, gizli sırları ifşa eder. Ya da takiyye, gerçekler karşısında renk verir, sırıtır.
Kardavi İran'ın yıkıcı politikalarını görünce Şii kontenjanından yardımcısı Ayletullah Teshiri gibilerinin takiyye yaptıklarını, zulme taraftar olduklarını sezer ve yollarını ayırır. 1931 yılında Kudüs'te yapılan bir toplantıya Kaşif el Guta gibi Şii merciler de katılır. Sonrasında Kudüs mirası ekseninin artçılar devam eder. Irak gibi Şii ülkelerde Filistin meselesi dikkatleri çeker. Şiiler de bu davanın etrafında kümelenirler. Hatta İngilizlere karşı İzzettin Kassam'ın mücadelesi onları da etkiler ve davasını bayrak yaparlar. Filistin meselesi ortak bir mesele olarak telakki edilir, tebarüz eder. Bu aynı zamanda Şiilerin kimlik buhranına iyi gelir. İhvan'ın hilafeti diriltme ve canlandırma projesi de Şii kesimde makes bulur. Genel olarak ‘siyasal İslam' denilen husus Şii kampa da sirayet eder. Irak'ta Humeyni'den önce kurulan Davet Partisi İhvan'dan etkilenmiştir. Dolayısıyla İhvan, Şia kaynaklı siyasal İslam çeşidine rol modeli olmuştur.
İhvan-ı Müslimin'in kurulduğu yıllarda ve sonrasında Iraklı Şiiler bu akımdan çok etkilenirler. Yine doğrudan siyasal İslam akımı sayılan Hizbu't Tahrir'den ve kurucusu Takiyyüddin Nebhani'den etkilenmişlerdir. Belki İran devrimi yaşanmamış olsaydı Şii-Sünni ilişkileri gerileyerek değil gelişerek devam edebilirdi. Humeyni kurnazlık yaparak köprüleri atmıştır. İran havzası ve Humeyni baskın çıkmış ve mezhebi çizgi öne çıkmıştır. İran Irak savaşı ve ardından gelen Arap Baharı tarafları birbirinden uzaklaştırmıştır.
Şiilerin ayrı telden çaldığını ilk fark eden Suriye ekolü olmuştur. Mustafa Sıbai, Said Havva, Muhammed el Hamid gibi İhvan'ın ağır topları gizli ajandası nedeniyle İran'a mesafeli tutum takınmıştır. İran Devriminden sonra bir ara herkes bu devrime gıpta etmiş ve aradaki mesafeyi kaldırmıştır. Hatta devrimin ilk yıllarında İhvan mensuplarının devrimi bağırlarına bastığını gören Esat rejimi Suriye'deki sempati halesi karşısında kaygılanmıştır. Hama olaylarıyla birlikte Humeyni gerçek yüzünü göstermiştir. Açıktan rejimden yana tavır almıştır. İran'da devrimi seçerken, Suriye'de sindirmeyi yeğlemiştir. Bunun üzerine Said Havva, Züheyr Salim gibi isimler muhalefete geçmişlerdir. Arap Baharı ile birlikte İran'ın Hama'daki inanılmaz tutumu tekerrür etmiştir.
Şii diplomat ve İran-İhvan ilişkileri uzmanı Abbas Hameyar Müslüman Kardeşlerin 1979 yılında patlak veren İran Devrimine destek verdiklerini söylemiştir. Kısaca çağdaş Şii siyasal dalgasının oluşmasında katkı sunan İhvan devrime de arka çıkmıştır.
Kırılmalara rağmen Ürdün ve Filistin'deki İhvan ya da Hamas, İran'a yönelik olarak iyimserliğini ve güvenini sürdürmüştür. Suriye'de Ahmet Şara'nın zaferi bile Ürdün İhvanını ve Hamas'ı ırgalamamıştır. Suriye Devriminin birinci yıldönümünü Al Sabeel gazetesi gibi gazeteler olayı görmezlikten gelmişlerdir. Suriyeli devrimcilerle Hamas arasındaki soğukluk devam etmektedir. 7 Ekim 2023 Aksa Tufanından sonra Hamas ile İran arasındaki ilişkiler de eskisi kadar sıcak değil. İran bunun kendilerine danışılmadan alınan tek yanlı bir operasyon saymış ve kendilerini vartaya düşürdüğünü düşünmüştür. Hamas-İran hattında kim kimi öne ittirdi sorusu hala cevap arayan bir sorudur.
Yine de Hamas çevrelerinde hala İran asabiyeti sürmektedir.1987 yılında yaşanan Birinci İntifada döneminden sonra 1992 yılında Merciu'z Zuhur sürgünü ilişkilerde dönüm noktası olmuştur. Lübnan üzerinden Devrim Muhafızları Merciu'z Zuhur sürgünlerine ulaşmışlar ve arada temas hattı ve köprüsü kurulmuştur. Bunun tanıklarından birisi Filistinli düşünür Bessam Nihad Cerrar'dır.
Hamas'ın kuruluşu üzerinden 38 yıl geçmiştir. İran ile ilişkiler inişli çıkışlı seyrine devam etmekte ve Hamas'ın İran yakınlığı bazı dost çevreleri üzmekte hatta küstürmektedir. Hamas ise itirazlar karşısında İran'a toz kondurtmamaktadır. Genel olarak Arapların kendilerini yüzüstü ve yalnız bıraktıklarını gerekçe olarak göstermektedir. Pire için yorgan yakılmaz ve bu anlayış ilkeli bir anlayış olmayıp pragmatik bir anlayıştır. İran esasında Ümmeti ve iradesini bastırmakta Arap rejimlerine İran ortaktır. Bunlar hadis diliyle cebabire karakterli rejimlerdir. Ayrı gayrı değildir. Bu tutum Hamas'a yakışır mı? Su kaldırır. Sorgulamaktan hali değildir.
Mustafa Özcan \ Timeturk
