Dolar

34,8827

Euro

36,7517

Altın

3.042,74

Bist

10.058,47

Osmanlı'yı 'Duraklatan' nedenler

Maliyenin bozulması, gelirlerin azalması, uzun ve sık cereyan eden savaş giderlerinin artması Osmanlı'nın duraklama döneminin en bariz örnekleri olmuştur.Eyaletlerin yönetiminin iltimas, rüşvet ve adam kayırmaya kayması ise sürece tetiklemiştir

4 Yıl Önce Güncellendi

2021-05-11 23:15:00

Osmanlı'yı 'Duraklatan' nedenler

1606 - 1699 yılları Osmanlı İmparatorluğu'nda Duraklama Dönemi olarak kabul edilmektedir.

Bu dönem, Sokullu Mehmed Paşa'nın ölümüyle başlayıp, tarihte ilk kez büyük çapta toprak kaybının yaşandığı Karlofça Antlaşması'na kadar olan dönemi kapsamaktadır.

Yönetim saray merkezli oldu

Duraklama döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları tabiî sınırlara ulaşmıştı. Yönetimdeki bozukluklar çeşitli ırklardan oluşan toplumlar arasında düşmanlık tohumlarının yeşermesine sebep oldu. Eskiden gönderildikleri
eyaletlerde devlet yönetimini öğrenen padişahların yerini sarayda büyüyen, her an ölüm korkusuyla karşı karşıya bulunan, korkak, cahil, eğlence düşkünü padişahlar almış, bunların seçtikleri kişiler ise devlet idaresinden aciz dalkavuk ruhlu kişiler olmuştu.

Adam kayırma ayyuka çıktı

Kulturportali'ndaki bilgiye göre; eyaletlerin yönetimi iltimas, rüşvet ve adam kayırmanın had safhaya ulaşmasıyla bozulmuş, eyalet isyanları ile ülke perişan olmuştur. Ordu teşkilâtı bozulmuş, disiplin kalmamış, askerlikle ilişkisi olmayan kişilerin de askere alınmasıyla savaştan kaçan, eli silahlı hazır yiyici bir sınıf ortaya çıkmıştı.Kuruluş ve yükseliş dönemlerinde padişahlara yön veren, haksız kararlarını düzelttiren Zembilli Ali Efendi, Ebusuud Efendi gibi bilginlerin yerini cahil, korkak ve dalkavuk ruhlu kişiler almıştır. Dinî bilimlere ağırlık verilmiş, Türkler'in hiçbir döneminde görülmediği hâlde taassup had safhaya çıkmış, yenilik hareketleri bunların muhalefetiyle
önlenmiştir.

Maliye bozuldu gelirler azaldı

Maliyenin bozulması, gelirlerin azalması, uzun ve sık cereyan eden savaş giderlerinin artması sonucu ayarı düşük veya gramajı düşük akçe kestirilmiş, satın alma gücü az olan bu para esnafla, asker ve memurların aralarının açılmasına sebep olmuştur. Bunun sonucu olarak İstanbul'da padişahları tahttan indirmeye kadar varan isyanlar görülmüştür.
Osmanlı İmparatorluğu bu şekilde gerilerken, Avrupa Rönesans ve Reform'un etkisiyle ilerlemeye, Yeniçağ Avrupası'nda büyük ve güçlü krallıklar ortaya çıkmaya başlamıştır.

İç isyanlar engellenemedi

Eyâletlerdeki yönetimin bozulması, vergi adaletsizliği, adalet sağlamakla görevli kadıların suiistimalleri devlete karşı duyulan güveni sarsmıştı. Savaştan sırasında ordudan kaçanların ise Anadolu'da eşkıyalığa başlamaları ve etraflarına
gayrımemnun birçok kişiyi toplamaları sonunda yer yer ayaklanmalar baş gösterdi. Bunlar arasında Karayazıcı Deli Hasan, Canbulatoğlu, Kalenderoğlu, Abaza Mehmed PaĢa, Vardar Ali PaĢa, Abaza Hasan PaĢa önemlidir. Bu isyanlar kuvvetler veya elebaşlarına mansıplar vermek suretiyle ortadan kaldırılmaya çalışıldı.

Eyaletler da karıştı

Eyalet İsyanları: Devlet otoritesinin zayıflaması sebebiyle, İstanbul ve Anadolu'dakiisyanların yanı sıra eyaletlerde de birtakım isyanlar çıktı. Mısır, Trablus, Suriye, Hicaz, Eflak,Boğdan gibi bölgelerde sık sık ayaklanmalar oldu. Bu eyaletlerde birtakım yarı bağımsız
idareler kuruldu.

Dönemin padişanları ve gelişen olaylar


Duraklama döneminde tahta geçen III. Mehmet, Osmanlı imparatorluğunun 13. padişahı. 8 yıl tahtta kaldı. Celali İsyanları başta olmak üzere birçok ayaklanma bu dönem çikti. İçkiyi yasaklayan Sultan Mehmet, tüm meyhaneleri de kapattı.

I. Ahmet döneminde; Fatih Sultan Mehmet'in getirdiği kardeş katli kanununu kaldırıldı. Ekber ve Eşber Sistemi devreye girdi. Bu sistemle birlikte veliahtlar sırayla tahta çıkmaya başladı.

I. Mustafa döneminde; Fatih Sultan Mehmet gibi iki kez tahta çıktı. 1.5 yıl süren hükümdarlık döneminde Yeniçeri Ocağı yönetime müdahalelerde bulundu. 1623'te tahttan inen I. Mustafa'nın yerine IV. Murad gelmiştir.

4. Murad ise 11 yaşında tahta çıktı. Hükümdarlığının ilk yıllarında Kösem Sultan'ın aldığı kararlar uygulandı. Çıkan Abaza Paşa isyanı kanlı bastırıldı. 1630 yılında çıkan büyük İstanbul yangınından sonra tütün ve kahve yasaklandı.

Osmanlı imparatorluğunun 18. padişahı Sultan İbrahim 9 Şubat 1640 tarihinde tahta çıktı. Varvar Ali Paşa isyanı başta olmak üzere birçok ayaklanma çıktı. Bu isyanların en büyük nedeni Sultan İbrahim'in keyfi yaptırımları ve mali krizdi.

4. Mehmet döneminde gerçekleşen II. Viyana Kuşatması da başarısızlıkla sonuçlandı.

II. Süleyman döneminde mali krizler büyüdü. Halka ağır vergiler getirildi. Belgrad Kuşatması, başarısızlıkla sonuçlandı.

6 Şubat 1695 tarihinde tahta çıkan II. Mustafa, duraklama döneminin son padişahıdır. Rusya ile imzalanan Karlofça Anlaşması ile Osmanlı Devleti gerileme dönemine girdi.

Haber Ara