2023 vizyonu bağlamında Ekonomi Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2018'de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile birleştirilerek Ticaret Bakanlığı'na dönüştürüldü.
Peki bu sürece kadar ticari eylemler hangi kurumsal yapılarda ve ne şekilde gerçekleştirilmekte idi.
İşte Türk ticaretinin backraundu:
Klasik iktisattan modern ticarete
Osmanlı İmparatorluğu dönemi ekonomi politikaları açısından, 1838 Balta Limanı Ticaret Anlaşması'na kadar süren dönem yani klasik iktisat ve ticaret politikaları dönemi ile 1839 yılı Tanzimat Fermanı sonrası dönem olarak ikiye ayrılmıştır. Cumhuriyet dönemi ise Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalan ekonomik miras ile sonrasında meydana gelen değişiklikleri ihtiva eden gelişmeler olarak değerlendirilmiştir.
Ticaret Bakanlığı'nın resmi sitesindeki değerlendirmeye göre; Osmanlı İmparatorluğu ile başlayan söz konusu politikalar, Cumhuriyet ile birlikte iktisadi devletçilik yoluyla ilerletilip devam ettirilmiştir.
Dünyanın ekonomik konjonktürü
Dünyada ekonomik bütünleşme süreçlerinin derinleştiği, küresel ölçekte pazara giriş stratejilerinin yoğun şekilde uygulandığı ve ihracat pazarlarında rakip ülkelerin aktif stratejiler geliştirerek pazar paylarını artırmaya çalıştığı bir dönemden geçilirken, üretim, yatırım, gümrük ve dış ticaret politikalarımızın birbiri ile daha sıkı koordinasyon sağlayacak şekilde yeni bir anlayış ve yapıyla yürütülmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
Osmanlı'nın ticari açılımı
Osmanlı İmparatorluğu'nda II. Mahmut döneminde yapılan birçok ıslahat hareketi içinde, batı ülkelerinde olduğu gibi, devlet görevlerinin yeni oluşturulan nazırlıklar (bakanlıklar) arasında bölüştürülmesi de yer almıştır. Ticaret alanındaki hizmetler de 1838 yılında oluşturulan “Meclis-i Ziraat ve Ticaret Komisyonu” bünyesinde verilmeye başlanmıştır. Tanzimat Fermanının kabulünden sonra 1840 yılında da İstanbul'da “Umur-ı Ticaret ve Ziraat Nezareti” kurulmuştur. Bu nezarette; “Ticaret ve Ziraat Meclis-i Kebiri” adı verilen sürekli bir komisyon ile ticaret, muhasebe, istatistik, ziraat kalemleri (daireleri) yer almıştır.
Cumhuriyet dönemi ticareti
Cumhuriyet döneminde ise Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 2 Mayıs 1920 tarihinde kabul edilen 3 sayılı Kanunla, İktisat Vekâleti oluşturulmuştur. İlk TBMM Hükümetinde, ticaret, sanayi, maden, ziraat ve orman alanındaki hizmetler İktisat Vekâleti tarafından yürütülmekle beraber, 1924'te İktisat Vekâleti kaldırılarak bunun yerine Ziraat Vekâleti ve Ticaret Vekâleti olmak üzere iki farklı Vekâlet kuruldu.26 Mart 1971 tarihinde, tekrar sanayi hizmetleri alınarak ilk kez Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ismiyle yeni bir örgütlenme gerçekleştirilmiş ancak bu birleşme sırasında da küçülmeye gidilmiştir.
Cumhuriyet'in gümrük açılımı
Türk Gümrük İdaresi'nin, Anadolu Beyliklerinden Osmanlı İmparatorluğuna, İmparatorluktan Türkiye Cumhuriyeti Devletine kadar gelişerek devam eden uzun bir gelişim öyküsü olduğu bilinmekte. Cumhuriyet döneminin gümrüklere ilişkin ilk uygulaması ise 1929 yılında yürürlüğe giren 1499 sayılı “Gümrük Tarifesi Kanunu” olmuştur.30 Aralık 1929 tarihinde, 1909 sayılı Kanunla gümrükler müstakil bir yapı olarak teşkilatlandırılarak Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti kurulmuş, kaçakçılıkla mücadele görev ve yetkisi de bu Vekâlet bünyesine verildi.
2011 yılından günümüze değin faaliyetlerini Ekonomi Bakanlığı ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı olarak sürdüren iki kurum birleştirilerek; 10 Temmuz 2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Ticaret Bakanlığı kurulmuş olup 10 Ocak 2019 tarihli ve 30651 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 27 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile teşkilat yapısı yeniden şekillendirilmiştir.
