Tüm dünya Afganistan'daki politik gelişmelerle yakından ilgileniyor. Türkiye de diğer ülkeler gibi bu bölgede yaşanan siyasi ve sosyal adımları izlerken faal olabilmek için gelişmelerin seyrine odaklanmış durumda.
Sovyet işgali döneminde Amerikan yardımı alarak komünist idareye karşı direnişte bulunan Afgan güçlerinin zamanla ülkede siyasi yönetime talip olduğuna vurgu yapan uluslararası ilişkiler uzmanları, Taliban'ın ülkede etkinliği artırmasıyla yeni gelişmelerin yaşanacağı, bölgesel güçlerin istikrarsız süreçte daha da kaotik bir döneme kapı aralanacağı kanaatinde.
Tüm bunlarla birlikte ülkenin yer altı kaynaklarına dair yeni bilgiler ekseninde yeni haberler de gelmeye devam ediyor...
Afganistan'ın yer altı kaynaklarına dikkati çekerek ülke topraklarının altında bol mineral bulunduğunu vurgulayan Le Matin Gazetesi El
El Dorado olarak tanımlanan minerallerle, mermerin ynı sıra elektriğin taşınmasını sağlayan pekçok mineral bulunduğuna dikkati çekti.
1 trilyon dolarlık kaynak
2013 tarihli ortak bir BM ve Avrupa Birliği raporu, ülkenin tüm yeraltı kaynaklarının potansiyelinin küresel olarak bir trilyon dolar olduğunu açıkladı.Afganistan'ın toprak altı, enerji ve iklim geçişi için kritik kabul edilen minerallerle dolu, uzmanlar, bugüne kadar kullanılmamış bir beklenmedik düşüşe işaret ediyor ve şu anda ülkede iktidardaki Taliban rejiminin elinde.
ABD Jeolojik Araştırmalar Enstitüsü (USGS) tarafından Ocak 2021'de yayınlanan Afganistan'daki madencilik kaynakları hakkında yayınlanan yıllık raporda, "Afganistan'da boksit, bakır, demir, lityum ve nadir toprak madenleri bulunuyor" açıklamasına yer vermişti
Hayati kaynaklar bulunuyor
Dünya petrol ve gaz gibi fosil yakıtlar olmadan yaşamaya çalışırken, bu metaller elektriği taşımak veya depolamak için giderek daha fazla aranıyor.Elektrik tellerinin üretimi için gerekli olan bakır, ton başına 10.000 dolardan fazla maliyetle bu yıl dünya piyasalarındaki tarihi rekorunu kırdı. Lityum, enerji geçişi için önemli bir kaynak. Pillerde veya güneş veya rüzgar çiftliklerinde enerji depolamak için kullanılıyor. 2020 yılında Avrupa Birliği tarafından enerji bağımsızlığı için “kritik” kabul edilen 30 hammaddeden oluşan resmi listeye başta kobalt, grafit, silikon ve tantal olmak üzere katıldı.
"Büyük bir lityum stoku"
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), mayıs ayında, dünya lityum talebinin 2040 yılına kadar 40 katına çıkacağını tahmin ediyor. Ancak, Afganistan "bugüne kadar kullanılmamış muazzam bir lityum stoğu üzerinde oturuyor" diyen AFP Guillaume Pitron, “Nadir metallerin savaşı” kitabının yazarı...Ve yine Afganistan'da bulunan neodim, praseodim veya disprosyum gibi nadir toprak elementleri, rüzgar enerjisi ve elektrikli arabalar gibi geleceğin endüstrilerinde kullanılan mıknatısların üretiminde çok önemli. Küresel olarak, ülkenin tüm yeraltı kaynaklarının potansiyeli, 2013 tarihli ortak bir BM ve Avrupa Birliği raporuna göre bir trilyon dolar olarak tahmin edildi.
Toprak altı zenginliğine sahip ülke, şimdiye kadar ağırlıklı olarak değerli taşları (lapis lazuli, zümrüt, yakut, turmalin), talk pudrası ve hatta mermeri ile biliniyordu. Aynı zamanda kömür ve demir gibi geleneksel metaller üretiyor. Resmi olarak sömürülen değerli taş yatakları, en son USGS raporunda kınandığı üzere, ülke ile komşu Pakistan arasında aşağı yukarı büyük ölçekte yasadışı kaçakçılığa da konu oluyor. Taliban'ın Afganistan'daki ilerleyişinden önce bile, dünya bakırının yüzde 40'ını, lityumun yaklaşık yüzde 60'ını ve nadir toprak elementlerinin yüzde 80'inden fazlasını (IEA kaynağı) üreten Çin, "bir takım Taliban fraksiyonlarını şu şekilde desteklemişti...Özellikle gelecek vaadeden bazı mevduatlara erişimlerini kolaylaştırmak için “Çinliler iş sözleşmelerini demokratik ilkelere bağlı yapmıyorlar” diye açıklamalar yapılmıştı.
Aslolan siyasal istikrar
"Nadir metallerin savaşı" kitabının yazarı Guillaume Pitron, "Bugün uzmanlar, Taliban rejiminin geleceğine ilişkin siyasi belirsizlikler nedeniyle Afganistan'ın bir mineral El Dorado ve küresel enerji geçişi için jeopolitik oyun alanı haline gelmesinin kesin olmadığını savunuyorlar. Bunun için çok istikrarlı bir siyasi iklime ihtiyacımız var" görüşünde.
Madencilikte, bir mevduatın bulunması ile işletilmesi arasında 10 veya 20 yıl geçebiliyor. "Eğer istikrarlı bir siyasi ve yasal çerçeve yoksa hiçbir şirket yatırım yapmak istemez" diyen Pitron. tedarik kaynaklarını seçmek için "biraz daha pahalı ama daha istikrarlı" sürecin takip edilebileceğine de vurgu yapıyor...
