Özbekistan’da umut veren gelişmeler

Özbek Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in göreve gelmesi ile birlikte Özbekistan'ın dış politikadaki reform hareketleri ile beraber, ülke içinde de umut veren adımlar atılmaya devam ediyor. Özellikle dini faaliyetlere ilişkin kısıtlamaların adım adım kaldırılması, büyük çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu 33 milyonluk Özbek halkını umutlandırıyor.

Bağımsızlığını ilan ettiği 1991'den bu yana ilk defa Özbekistan sınırları içerisinde Kur'an-ı Kerim basılacak. Özel bir matbaa tarafından ilk etapta 50,000 adet Kur'an-ı Kerim'in basılması planlanıyor.

17 Şubat'ta Özbekistan Din İdaresi'nde 12 yıl başkan yardımcılığı görevinde bulunan Özbek Ulusal Güvenlik Servisi temsilcisi Aidarbek Usmanov görevinden alındı. Kerimov döneminde istihbarat teşkilatı üyeleri, merkezi ve mahalli idarelerde resmi olarak birer temsilci bulunduruyordu.

Özbekistan Din İşleri Komitesi, ülke genelinde halkın ibadet edebilmesi için mescitler inşa edileceğini duyurmuştu. Komiteye göre ilk etapta başkent Taşkent'te 22 adet mescit inşa edilecek.

Ocak 2018'de, Turizm Bakanlığı yaptığı açıklamada Özbekistan'a gelen turistlerin büyük ölçüde Müslüman ülkelerden geldiğini belirtilmişti. Bakanlık, turistlerin kalacakları otellerde ibadet edilebilmesi için yeni düzenlemeler yapılacağını duyurmuştu. Bu düzenlemeler ile birlikte otel odalarında Kur'an-ı Kerim bulundurulacak ve kıbleyi gösteren işaretler yerleştirilecek.

Bilindiği üzere 10 Şubat'ta yayınlanan kararname ile aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 7 ülke ile vizeler kaldırılmış, 39 ülkeye ise vize kolaylığı getirilmişti. Bu adımla birlikte Özbekistan'ı vizesiz ziyaret edebilecek ülke sayısı 16'ya, vize kolaylığı sağlanan ülke sayısı ise 51'e yükselmişti.

Yine Şubat ayında Özbek İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre Türkiye ve Özbekistan arasında terör, ayrımcılık, bölücülük, yasadışı uyuşturucu ve insan kaçakçılığı gibi suçlarda işbirliğinin artırılacak.

Aralık 2017'de Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından, işlediği suçlardan dolayı pişmanlık dilekçelerini imzalayan ve düzelme yolunu seçen 2,700 mahkûm affedilmiş ve serbest bırakılmıştı. Yaklaşık 9,000 kişinin cezası ise hafifletildi.

Ekim 2017'de Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, Özbekistan'ı ziyaret etmiş, din eğitimi ve dini hizmetler konusunda iki ülke arasında işbirliği yapılacağını açıklamıştı. Buhara ve Semerkant gibi tarihi şehirlerin yer aldığı Özbekistan'da, üniversiteler arasında öğrenci ve öğretim üyesi değişim programlarının geliştirilmesi için çalışmalar devam ediyor.

1 Eylül 2017'de, Kurban Bayramı ve Özbekistan'ın bağımsızlık yıl dönümü kutlamalarının aynı tarihe denk geldi. Şevket Mirziyoyev kutlamalar sırasında yaptığı konuşmada, geçmişte dini faaliyetler üzerinde baskıların olduğunu ve bu sorunun çözüleceğini yinelemiş, ayrıca Taşkent'te İslami bir araştırma ve kültür merkezi kurulacağını duyurmuştu. İnşa edilecek merkezin maliyetini ise, Forbes dergisinin 2015 yılındaki listesine göre Rusya'nın üçüncü, dünyanın ise en zengin 71.inci zengini iş adamı Alişer Usmanov'un üstlenmesi bekleniyor.

Yine geçen yıl, radikal gruplarla bağı olduğu gerekçesiyle kara listeye alınan yaklaşık 18,000 kişinin, bu listeden çıkarıldığı duyurulmuştu. Ülkede, radikal gruplarla veya yasa dışı örgütlerle bağı olduğu gerekçesiyle Özbek Ulusal Güvenlik Servisi tarafından hazırlanan listedeki yaklaşık 18,000 kişinin, düzenli olarak polis merkezlerine giderek yoklamadan geçmesi gerekiyordu. Mirziyoyev, konuşmalarında bu listelerin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini söylemişti.

Kerimov sonrası Özbekistan'daki güç mücadelesi, kendini son olarak Özbek Ulusal Güvenlik Servisi üzerinde gösterdi ve Rüstem İnoyatov görevden alındı.

Mirziyoyev, Ocak ayında yaptığı konuşmada Özbek Ulusal Güvenlik Servisi'nin yeniden yapılandırılması gerektiğini söylemişti. Mirziyoyev, “Özbekistan Ulusal Güvenlik Servisi reforme edilmelidir. Ulusal güvenlik konusu birçok vatandaşımız aleyhine gereksizce manipüle edildi. Sistem, eski bir zihniyetle idare ediliyor.” ifadelerini kullanarak Özbek Ulusal Güvenlik Servisi'nin yeniden yapılandırılacağını açıklamıştı.

23 yıl boyunca Özbek Ulusal Güvenlik Servisi'nin başında bulunan ve 31 Ocak'ta görevinden alınan Rüstem İnoyatov, Kerimov'un otoriter yönetiminin görünmez uygulayıcısı olarak biliniyor.

Haziran 2017'de, aralarında imamların, dini idarelerdeki temsilcilerin ve öğretmenlerin bulunduğu yaklaşık 12,000 kişi ile birlikte iftarda bir araya gelen Şevket Mirziyoyev, ülkede dini faaliyetler üzerinde oluşturulan baskının kalkacağını ve atmosferin normale döneceğini söylemişti. Kerimov döneminde, kafe ve restoran gibi kamuya açık alanlarda iftar yapılması yasaktı.

Yine geçtiğimiz ay yaptığı bir konuşmada Mirziyoyev, “halklar hükümetlere değil, hükümetler halka hizmet eder” ifadelerini kullanmıştı.