Özbekistan ve Tacikistan arasındaki tansiyon, her iki ülkenin de bağımsızlığını kazandığı 1991'den bu yana neredeyse hiç dinmemiş ve özellikle su kaynakları ve sınır hattı üzerindeki anlaşmazlıklar, iki ülke arasında sık sık gerilime neden olmuştur.
Bağımsızlığını ilan ettikten yalnızca bir yıl sonra Tacikistan, 5 yıl süren bir iç savaşa sahne oldu. İç savaşın başladığı 1992'de, Özbekistan ile Tacikistan arasında yapılan uçuşlar durduruldu. 2001'de ise iki ülke arasında vize uygulaması başladı.
Bu süreçte Özbekistan'dan Tacikistan'a verilen doğalgaz ve elektrik de kesildi. Tacikistan'a cumhurbaşkanlığı düzeyinde yapılan son ziyaret ise Haziran 2000'de yapılmıştı.
Ancak son dönemde Özbekistan ve Tacikistan arasındaki ilişkilerin seyri önemli ölçüde gelişmeye başladı. Tacikistan ile buzların erimesinde Kerimov sonrası Özbek dış politikasındaki değişim önemli rol oynamaktadır.
Her iki ülke, 20 yıllık aradan sonra ortak kültür günleri düzenleme konusunda anlaşmış, 1992 yılından bu yana yapılmayan Taşkent-Duşanbe uçak seferleri Nisan 2017'de tekrar başlamıştır.
Yine bu süreçte Özbek ve Tacik heyetleri bir araya gelmiş ve 1330 km'lik Özbek-Tacik sınırındaki sorunları çözmek için çalışma başlatmıştı.
Fergânâ Vadisi üzerindeki benzer sınır problemleri, yıllardır Özbekistan ve Kırgızistan arasında sık sık gerilime neden olmuştur. Özbekistan'ın girişimleri ile büyük çoğunluğu geçtiğimiz aylarda çözüme kavuşmuştu.
Şevket Mirziyoyev Ocak ayında yaptığı açıklamada, Duşanbe'ye tarihi bir ziyaret gerçekleştireceğini ve çok sayıda önemli anlaşmaların imzalanacağını açıklamış, Özbek-Tacik ilişkilerinde yeni bir sayfa açılacağının sinyalini vermişti.
Mirziyoyev'in açıklamalarından kısa süre sonra Özbek Başbakan Aripov, Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'yi ziyaret etti.
Özbek Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev 9-10 Mart tarihlerinde Tacikistan'ı ziyaret edecek. Bu ziyaret, Özbekistan tarafından Tacikistan'a cumhurbaşkanlığı düzeyinde uzun yıllar sonra yapılmış ilk ziyaret olacak.
İlişkilerin seyrine yeni bir soluk getirme amacı ile Özbekistan, Şubat ayı içerisinde Tacikistan'a yeni bir büyükelçi atadı. Mirziyoyev, daha önce enerji bakanı ve başbakan yardımcılığı görevinde bulunmuş olan Ergash Shoismotov'u Tacikistan büyükelçisi olarak görevlendirdi.
Mart ayı içerisinde gerçekleşecek olan Mirziyoyev-Rahman görüşmesinden önce, Özbek Başbakan Abdulla Aripov ve Tacik Başbakan Kohir Resulzâde Ocak ayında Fergânâ'da bir araya geldi.
Şubat ayında, Tacikistan Enerji ve Su Kaynakları Bakanı Osman Ali Osmanzade, Afganistan ve Kırgızistan'ın ardından Özbekistan'a da elektrik ihracatı yapılacağını açıkladı.
Özbek Cumhurbaşkanı Mirziyoyev ve Tacik Cumhurbaşkanı İmam Ali Rahman'ın bir araya geleceği toplantıda en dikkat çekici başlık, iki ülke arasında vizelerin kaldırılması olacak. Vizelerin kaldırılması ile birlikte her iki ülke vatandaşları, 30 güne kadar vizesiz seyahat etme imkanına sahip olacak.
Yine Şubat ayı içerisinde yapılan anlaşmaya göre, Özbek-Tacik sınırındaki 9 sınır kontrol noktasının yeniden faaliyete geçmesine dair anlaşmaya varıldı. 2010'dan beri, sınır hattındaki 16 kontrol noktasının sadece ikisi faaliyette.
Öte yandan Özbekistan'da yaşayan Tacikler, Tacikçe bilen öğretmen ihtiyacının karşılanması için Mirziyoyev'e çağrıda bulunmuştu. Sorunun Mart ayındaki zirvede gündeme gelmesi bekleniyor. Özbekistan'da 250 civarında Tacik dilinde eğitim yapan okul faaliyet gösteriyor.
Ziyaret sırasında Tacikistan Ulusal Üniversitesi tarafından Mirziyoyev'e fahri doktora unvanının verilmesi planlanıyor. Daha önce yine söz konusu üniversite tarafından mevcut Kazak Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İllham Aliyev'e de bu ünvan verilmişti.
Ayrıca görüşmede, Özbek-Tacik sınır hattında bulunan ve Tacik topraklarının içerisinde yer alan, ancak Özbekistan tarafından işletilen Farkhad Barajı üzerindeki anlaşmazlıkların çözüme kavuşması bekleniyor.
Çözüm bekleyen bir diğer konu ise Rogun Barajı üzerindeki anlaşmazlıklardır. “Yüzyılın inşaatı” olarak nitelendirilen ve bittiğinde dünyanın en büyük barajı olacak Rogun Barajı'nın projesi 1970'lerde çizildi. Barajın, Türkmenistan, Afganistan ve Özbekistan'ın da içerisinden akan Amu Derya (Ceyhun) nehri üzerine yapılması planlandı.
Şevket Mirziyoyev'in göreve gelmesi ile su kaynakları üzerinde daha yapıcı bir rol oynayan Özbekistan ile birlikte, Rogun barajının yapımına hız verildi. Bittiğinde 335 metrelik uzunluğu ile dünyanın en büyük barajı olacak Rogun Barajı'na, Tacik ekonomisinin kurtuluşu olarak bakılıyor. Plana göre 2012'de bitmiş olması gereken Rogun Barajı, ekonomik durumun zayıflığından ve dönemin Özbek Cumhurbaşkanı İslam Kerimov tarafından yapılan savaş tehditleri nedeniyle yapımı sık sık sekteye uğramıştı.
Barajın ilk etabının 16 Kasım'da açılması planlanıyor. Bilindiği üzere, Nisan 2016'da kabul edilen yasaya göre 16 Kasım, Tacikistan'da “Başkanlar Günü” olarak kutlanacak. Tacik lider İmam Ali Rahman, Başkanlar Günü'nün, Tacikistan'ın barış ve birliği için büyük bir katkı getireceğini belirtmişti.
