Türkiye Anayasa referandum paketini % 58 gibi rakamla kabul ederek geleceğe dair güçlü umutlarını koruduğunu gösterdi. Toplumun farklı kesimlerinin tercihleri Türkiye’de siyasetin yeniden tahlil edilmesini zorunlu kılıyor. Bu bağlamda özellikle Doğu ve Güneydoğu’nun da yeniden incelenmesi gerekiyor. AK Parti’ni bu referandumda önüne koyduğu hedefe ulaştığını ifade edebileceğimiz gibi BDP için de aynı hedefin gerçekleştiğini söylemek yanlış olmaz. BDP’nin boykot kararı Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da belediye sınırları içerisinde kendisini kırsaldan daha çok hissettirdi. Öyle ki, Diyarbakır’da belediye hudutları içerisinde sandığa gitme oranı % 32.5 civarındayken, bu oran kırsalda % 40 civarındaydı. Aynı şekilde Van Merkezinde % 39, kırsalda ise % 50 civarındaydı. Batman’da bu oran merkezde % 35, kırsalda ise % 45 civarındaydı. Bu iki rakamın ortalaması o illerde sandığa gitme istatistiğini ortaya koyarken, BDP’nin BDP için Bitlis, Bingöl, Urfa, Tunceli, Van, Batman gibi illerin kendileri açısından tekrar değerlendirilmesi gerekiyor. Öte yandan BDP’nin “boykot” kararının Mersin (Mersin’de sandığa gitme % 76 civarındayken, BDP’nin elinde bulunan Akdeniz ilçesinde bu oran % 56 civarındadır) ve Adana gibi yerlerde de hissedildiğini, ancak İzmir, Manisa, Aydın, Bursa gibi Kürt göçünün olduğu yerlerde çok ciddi hissedilmediğini görmekteyiz.
Bu referandum sürecinde en dikkat çeken gelişmelerden bir tanesi belki de en önemlisi Türkiye’deki Zazaların durumu oldu. Türkiye’de Zazalar üçte biri Alevi, yarısı da Sünni Müslüman kesimden oluşuyor. Dersim aşiretlerinden oluşan Alevi Zazalar, Koçgiri (Zara, Kangal, Ulaş, Divriği)’den Varto-Hınıs, kısmen Bingöl ve Kayseri’nin Sarız ilçesinde mesken iken, Sünni Zazalar da Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Siverek, Adıyaman, Aksaray, Mutki, Sason bölgelerinde yaşamaktalar. Sayıları üç milyon civarında olan Zazalar’ın referandumdaki tavırlarının incelenmesi gerekmektedir. Referanduma Zazaların yoğun olarak yaşadıkları Diyarbakır Çermik’te katılım oranı yüzde 72,Çüngüş % 97, Eğil % 63, Hani % 51, Kulp Adıyaman Gerger’de katılım oranı % 81, Şanlıurfa’nın Siverek ilçesinde % 71, Bitlis Mutki % 90, Tatvan % 65, Elazığ Palu % 92, Maden % 74, Batman Sason % 63, Bingöl ve bütün ilçeleri % 77 Solhan gibi ilçelerde de % 89, Erzurum Hınıs % 70, Sivas Zara % 83, Ulaş % 87, Kangal % 83, Kayseri Sarız % 82, Tunceli’de katılım % 66 olurken Çemişgezek’te katılım % 78 ulaştı. Hanefi Zazalar gibi, Alevi Zazaların da büyük bir kısmı BDP’nin boykot kararını dinlemeyerek sandığa gitti. Genel tabloyu Muş’un Varto ilçesi % 26, Diyarbakır’ın Dicle ve Kulp ilçesi ise % 39 ile genel tabloya aykırı bir rakam çizdi.
Bölgede bu referandumla birlikte ortaya çıka bir başka tablo da bölgede geleneksel olarak etkin olan aşiretlerin yer -yer kırılma yaşadığıdır. Hakkari örneğinde olduğu gibi Piyaniş Aşireti reisi Mustafa Zeydan’ın oğlu Rüstem Zeydan AK Parti’den Hakkari milletvekili iken Hakkari’de sandığa gitme oranı % 9 civarında seyrediyor. Hakkari bölgesindeki korucu, aşiret yapısı ve görev yapan resmi memurlar düşünüldüğünde bu yapının burada referandumda kırıldığı çok net bir şekilde karşımıza çıkıyor. İşte bütün bu gelişmeler düşünüldüğünde referandumun AK Parti ve BDP’ye verdiği mesajı da iyi okumak gerekiyor. AK Parti bölgedeki “hayır” oylarının düşüklüğünden ve Türkiye’de aldığı % 58’lik “Evet” oyu alması nedeniyle elinin rahatladığını biliyor. Bu anlamda “Boykot” kararı veren insanların da taleplerini içerisine alacak bir paketin hızlı bir şekilde hazırlanması gerekiyor. AK Parti değişim, dönüşüm yolunda artık daha fazla cesur adımları atabilmesinin önü bu adımla atıldı. Bunun en yakın göstergesi olarak bir hafta sonra dolacak olan “Tek taraflı ateşkes süreci”nin uzatılması gerekiyor. Bu anlamda “Boykot” ne AK Parti’nin yenilgisidir, ne de BDP’nin zaferidir. Ortaya çıkan “Boykot” MHP ve CHP’nin ortaya koyduğu statükocu, inkarcı, Ergenekoncu politikanın iflas ettiğini, AK Parti ve BDP’nin “Kürt sorununu” çözme noktasında birlikte hareket etmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Türkiye bu süreçten sonra yapacağı demokratik hamleleri çatışmaya, kısır döngüye bırakırsa çok yazık olur.
Zazaların AK Parti’ye neden oy verdiğini gelecek yazıda BİNGÖL örneğinde hareketle anlatmaya çalışacağım
Yorum Yap