Muhammed İkbal, gerek tevhidi duruşuyla gerekse şahsi duruşuyla önemli ilim, irfan ve hikmet geleneğinin en önemli son dönem Müslüman düşünürlerinden biridir. Nitekim
?Milton hakkında meşhur Fransız yergi yazarı Voltaire'in bir sözü nakledilmiştir. Voltaire: ?Milton'un ünü gittikçe artacaktır. Çünkü kimse onu okumuyor!? demiştir. Voltaire'in bu sözü Pakistan'da İkbal için geçerlidir.?
Aslında İkbal'in başına gelen bu durum İslam dünyasındaki çoğu düşünürün başına gelmiş olan bir durumdur. İkbal'i sadece bir şair diye bilen düşünce yapısı Necip Fazıl'ı sadece ?Sakarya? şiirinden, Sezai Karakoç'u ?Mona Rosa? şiirinden, Mehmet Akif Ersoy'u ?İstiklal Marşından? ve Çanakkale Şehitleri şiirinden tanımaktadır. Külliyat hacminde kitaplar yazan bu ilim, irfan ve hikmet geleneğinin düşünürlerinin eserlerinin künhüne varmış değillerdir. İsimlerinden bahsedilir ama felsefelerinden ve düşüncelerinden bahsedilecek bir bilgiye de sahip olunmadığı aşikârdır.
Türkiye'de mevcut sol bu düşünürleri görmemezlikten gelip yok saymaya, yıkmaya çalışırken sağdaki siyasiler, bürokratlar ve düşünürlerde bu düşünürlerin üzerinden prim kazanarak itibarlarını korumaya ve sürdürmeye çalışmaktalar. Bu düşünürlerin okunmaması haliyle okunmaması durumunu doğurmaktadır. İkbal gibi bir düşünürü okuduğumda hep mevcut Pakistan'la İkbal gibi bir düşünür tipini yan yana aynı resim karesine koyamıyordum. Pakistanlıların İkbal'i anlayamadıkları yorumunda bulunuyordum. Hasbelkader benim bu yorumumu merhumun oğlu şu cümlelerle ifade ediyor.
İkbalin siyasi arenada manevi bir etkisi ve önemi olması sağ görüşteki Pakistanlı ?bazı bilim adamları!? İkbal'i kendi amaçları için temel taşı kabul ederek halk arasında kendi görüşlerini yayıp kabul ettirmek için İkbal'i önlerinde kuvvetli bir savunma duvarı gibi yükseltmektedir. Aynı şekilde, sol kanda mensup Pakistanlı ?bazı bilim adamları!?, fırsat buldukça, onun bu yüce makamından aşağı indirmeye çaba göstermektedir. Öteki taraftan, İkbal'in hayranı olduklarından dem vuran sağ kanattaki Pakistanlı bilim adamları, onun asıl düşünce ve görüşleriyle değil, kendi şahsi kuruntu ve varsayımlarıyla, kendi taraftan yapılan bu saldırılara karşılık vermektedir bunlar İkbal'i gerici ve tutucu bir zihniyetteymiş gibi göstererek, yazılarında İkbal'in fikirlerinin hayat dolu, serbest ve ilerici özelliklerini özümseyemeden onun asıl tercümanlığını yapıyor havasına girmişlerdir.
İkbal İslam Tarihi, İslam hukuku, Batı Felsefesi, tasavvuf, günümüz Müslümanların meselleri konusunda çok iyi denebilecek bilgilere sahiptir. İkbalin fikir kaynaklarının başında Kuran, Hadis gelmektedir. Peygamber (Hz. Muhammed (s.a.v.) dinin anlaşılmasında oldukça önemlidir. Goethe'nin, Mevlana'nın hocası Mc Taggart'ın entelektüel ve irfani düşüncesinin gelişmesinde etkisi vardır. İkbal Müslüman dünyası ile yakından ilgilidir. Osmanlı temsilinde Türkiye'den ümitvarken 1917'lerde yazdığı yazılarda Afganistan'ın geleceğinin belirsiz olduğunu söylemektedir. İran'ın İslamiyet'le tanışırken İran anlayışında İslam'ın da İranlılaşma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını söylemiştir. İkbal İslam dünyasını sosyal, kültürel, ekonomik, siyasal birçok sorunla karşı karşıya kaldığımız bugünlerde ?toza toprağa karışmış mücevher? İkbal'i anlamanın önemli olduğunu düşünüyorum.
Yorum Yap