Amerika'nın düşmanları ve Çin

Gallup'un 2001 yılından bu yana yaptığı bir araştırmaya göre Amerikan halkının düşman ülke algısında ilk beş ülke hiç değişmemiş: İran, Irak, Kuzey Kore, Çin ve Afganistan.

Ama son üç yıldır bu beş ülkenin düşmanlık sıralamasında değişiklik olmuş. Biraz önceki sıralama 2007 yılının. Amerikan halkının dörtte biri İran'ı en büyük düşman görüyormuş o sene. Afganistan ise halkın yüzde 2'si tarafından en büyük düşman biliniyormuş. Obama'nın başkanlığa gelişi ve Irak'tan çekilme sinyallerinin verilmeye başlamasıyla birlikte en büyük düşman algısı listesinde ikinci sırada olan Irak, 2012 başı itibarıyla yüzde 5 oranıyla en alt sıraya düşmüş. İlginç olan 2007'de dördüncü en büyük düşman olarak görülen Çin'in 2012 itibarıyla Amerikan halkının yüzde 23'ü tarafından ülkelerinin en büyük düşmanı kabul edilmeye başlanması. Çin'i geride bırakan tek düşman ise yüzde 32'ye ulaşmış olan İran.

Gallup, Çin ve İran'la alakalı düşmanlık algısının son bir yıl içinde eşit oranda arttığını tespit etmiş. Bunun bir açıklaması Cumhuriyetçi Parti'nin ön seçim kampanyası boyunca kullanılan İran ve Çin karşıtı söylem olabilir. Nitekim Obama yönetimi her iki konuda da Cumhuriyetçi adayları sorumsuz davranmakla, savaş tamtamları çalmakla ve ülke menfaatlerine zarar vermekle itham ediyor. Ancak her iki ülke konusunda da Obama'nın kafası da net değil. Oysa Çin konusunda Beyaz Saray'ın ikircikli bir tutum içinde olması, dünya ekonomisi ve başta Asya Pasifik olmak üzere bütün dünya güvenliği açısından riskli bir durum.

Bu riskli durumu ortadan kaldırmak için 2011 başında Çin Devlet Başkanı Hu Jintao ve 2012 başında da gelecek yıl devlet başkanı olmasına kesin gözüyle bakılan başkan yardımcısı Xi Jinping Washington'u ziyaret etti. Her iki ziyarette de taraflar "yapıcı, işbirliği içinde ve kapsamlı" dostluk ilişkilerinde kararlı olduklarını ilan ettiler. Ancak Jinping'in ziyaretinden kısa bir müddet sonra Amerikan Senato ve Kongre'sinden yıldırım hızıyla geçen bir yasa Çin'den ithal edilen mallara Ticaret Bakanlığı'nın ekstra gümrük vergileri yükleyebilmesini karara bağladı. Mevcut Amerikan yasalarının da Dünya Ticaret Örgütü kurallarının da kabul etmediği bu uygulama Obama yönetiminin bakış açısıyla bir ticarî koruma tedbirinden ibaret. Buna karşılık düzenleme Çinlileri, NATO füze kalkanı İranlıları ne kadar kızdırdıysa o kadar kızdırdı. Dünya siyasetindeki temel hareket alanını ekonomik nüfuz alanı yayılmacılığı olarak gören Çin, bu tür kısıtlayıcı yasalarla, bir zamanlar Sovyet Rusya'nın etrafında kurulan NATO üsleriyle sağlanmaya çalışılan Çevreleme Politikası arasında bir fark görmüyor zira.

Her Çinli meseleyi böyle çatışmacı bir pencereden okumadığı gibi, her Amerikalı da Amerikan-Çin ilişkilerinin geleceğinin kaçınılmaz olarak bir kapışma olduğu kanaatinde değil. Kendisinden aslında bir kapışma tezi bekleyeceğimiz, fakat tam tersi bir tezle karşımıza çıkan sıra dışı bir isim ABD'nin eski Savunma ve Dış İşleri Bakanı Henry Kissinger. Kissinger, geçen yıl ilk baskısını yapan ve şimdi karton kapak baskısı çıkacak olan Çin Üzerine (On China, Penguin, 2012) adlı kitabında Amerika-Çin ilişkilerinin geleceğinde çatışmanın bir gereklilik değil bir tercih olduğunu ve her iki ülkenin de tarafların bütün kaynaklarını tüketecek, dünya düzenini tümden yıkacak böylesi bir tercihten uzak durmaları gerektiğini söylüyor. Kissinger'e göre çatışmanın alternatifi çatışmasızlık değil, aksine ABD ve Çin'in bölgedeki diğer ülkelerle birlikte bir Pasifik Birliği oluşturmaları. Kissinger, bu sayede Pasifik ülkelerinin Amerika tarafından terk edilmeyeceklerini, Amerika ile Çin arasında bir tercihe de zorlanmamış olacaklarını düşünüyor. Sizce Amerikalılar kimi dinleyecekler? Artan işsizlik ve iflaslardan sürekli zenginleşen Çin'i sorumlu tutan Cumhuriyetçileri mi, Çin'le ittifak yapmaktan bahseden Kissinger gibi vizyonerleri mi?