Makedonya'ya, 14. yüzyılda gelen Romanların bir kısmı göçebe yaşam tarzını benimserken, bir kısmı ise şehirlerin kenar mahallelerinde yerleşik hayatı tercih etti.
2011 Anayasası ile Makedonya'da "millet" olarak tanınan Romanlar, bu değişiklik ile birçok hak elde etti.
Makedonya'da, 2002 yılında yapılan nüfus sayımına göre 53 bin 879 Roman kökenli vatandaş bulunsa da ülkedeki Roman hakları savunucuları bu sayının 350 bin civarında olduğunu ileri sürüyor.
Büyük çoğunluğu Müslüman olan Makedonyalı Romanlar, Romanca'nın farklı lehçelerinin yanı sıra Makedonca, Türkçe ve Arnavutça da konuşuyor.
Şutka olarak da bilinen Şuto Orizari, Roman nüfusun çoğunlukta olduğunu, Romanca'nın resmi dil olarak kabul edildiği ve başkanı Roman olan Avrupa'daki tek belediye. Şutka'nın yanı sıra ülke genelinde 85 belediyeden 50'sinde Roman kökenli vatandaşlar ikamet etse de Romanca Şutka'nın dışında sadece Kumanova'da resmi dil olarak kabul ediliyor.
Öte yanda, Roman kökenli vatandaşlar Makedonya Meclisi'nde de temsil ediliyor. Makedonya Roman Birliği Başkanı Amdi Bayram, mecliste milletvekili olarak görev yapan Roman kökenli vatandaşlardan.
- Roman kökenli devlet bakanı
Şuto Orizari'nin ilk belediye başkanı olan ve şu anda hükümette devlet bakanı olarak görev yapan Roman kökenli Nejdet Mustafa, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Avrupa'da resmi rakamlara göre 10 milyon Roman'ın yaşadığını belirterek, Romanların, asırlar süren savaşlara ve yaşadıkları zorluklara rağmen geleneklerini, kimliklerini ve dillerini korumayı başardıklarını söyledi.
Mustafa, 1996-2002 yılları arasında Şuto Orizari Belediye Başkanlığı görevini yürüttüğünü anımsatarak, dünyadaki ilk Roman belediye başkanı ve devlet bakanı olduğunu savundu.
Makedonya ve Türkiye arasında güçlü ilişkilerin Romanların toplumla bütünleşmesine de katkı sağladığını anlatan Mustafa, "Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Romanların milli kimliklerini özgürce ifade edebilmesine dair cesaretlendirici konuşmalarını memnuniyetle karşılıyorum. Bunu Makedonya'da da bir örnek olarak uygulamaya çalışıyoruz" dedi.
Medya konusunda da önemli haklara sahip olan Makedonyalı Romanlar, bölgesel yayın yapan Şutel Televizyonu'nun yanı sıra İştip'te yayın yapan bir radyoya sahip. Öte yandan, devlet radyosu da günün belli saatlerinde Romanca yayın yapıyor.
Şutel Televizyonu Genel Yayın Yönetmeni Sali Memed, televizyonun amacının, Romanlar hakkındaki ön yargıları bir kenara bırakarak, aydınlarını göstermek, toplumla bütünleştiklerini anlatmak olduğunu aktardı.
Tüm dünyadaki Romanların izleyebilmeleri için uydu yayınına başladıklarını anımsatan Memed, gelecekte Şutel Televizyonu'nun uluslararası çapta bir yayın kuruluşu olarak hizmet verme vizyonuna sahip olduklarını söyledi.
- Eğitim alanındaki sorunlar
Özellikle eğitim konusunda yaşadıkları sorunları henüz tam olarak aşamayan Romanlar, eğitim aldıkları okullarda sadece seçmeni ders olarak Romanca öğrenebiliyorlar. Buna rağmen, 2014 yılı verilerine göre, ülke genelinde beş okulda eğitim gören 4 bin 4 Roman öğrenciden sadece 2 bin 354'ü Romanca dersini seçmiş durumda.
2013 yılı verilene göre, Makedonya'daki ilköğretim okullarında 9 bin 874, liselerde bin 916, üniversitelerde ise 200 Roman öğrenci bulunuyor.
Roman belediyesi Şuto Orizari'deki Brakya Ramiz Hamid İlköğretim Okulu Müdürü Gülsefa Kurteşi, Romanların eğitim aldığı bir okulda eğitimin Romanca olmamasının öğrencileri zorladığını söyledi.
Makedonya'da, isminde "Roman" ifadesi geçen derneklerin sayısı 70 iken, Romanlarla ilgili 120'nin üzerinde sivil toplum kuruluşu olduğu tahmin ediliyor.
Yardımlaşma, eğitim ve insan hakları konusunda faaliyet gösteren bu dernekler, özellikle Romanlara karşı yapılan ayrımcılıkları ve hak ihlallerini gündeme taşıyor.
Makedonyalı Romanların bir çoğu ise vize serbestliği hakkını kullanamamaktan şikayet ediyor.
Eğitim seviyelerinin düşük olması nedeniyle iş bulmakta da sıkıntı yaşayan Roman vatandaşların 7 bin 516'sı iş bulma kurumlarına kayıtlı.
- Roman Günü'ne özel etkinlik
Bu arada, Uluslararası Roman Günü dolayısıyla Üsküp Yunus Emre Türk Kültür Merkezi, Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Derneği (UKİD) ve Balkan Romanlar Birliği (BAROM) işbirliğinde Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) desteği ile yarın başkent Üsküp'te bir etkinlik düzenleyecek.
Üsküp Yunus Emre Türk Kültür Merkezi Müdürü Feyzullah Bahçi, Türkiye'den de misafirlerin katılımıyla düzenleyecekleri anlamlı etkinliğe dünyaca ünlü Roman sanatçı Esma Recepova'nın da katılacağını ifade etti.
