TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu'nda kabul edilen Yabancı İstihdamı Kanunu Tasarısı'na göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yabancı istihdamına ilişkin politika belirleyecek ve bunun uygulanmasına yönelik ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyette bulunacak.
Yabancı istihdam politikası; Göç Politikaları Kurulu kararları, istihdam ve çalışma hayatına ilişkin gelişmeler, sektörel ve ekonomik dönemsel değişiklikler, kalkınma planları ve programları, yabancının uyruğunda bulunduğu ülkeyle ikili ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkiler, Türkiye'nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar ve uluslararası sözleşmeler, kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu sağlığı dikkate alınarak belirlenecek.
Yabancı İstihdam Politikası Danışma Kurulu oluşturulacak. Kurul Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı başkanlığında, Yabancı İstihdamı Genel Müdürü, Dışişleri Bakanlığı Konsolosluk İşleri Genel Müdürü, Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürü, İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürü, Kalkınma Bakanlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü, Türk-İş, TİSK, DİSK, Hak-İş ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından oluşacak.
Kurul, yabancı istihdamına ilişkin mevzuat geliştirme çalışmalarını, ulusal ve uluslararası gelişmeleri ve uygulamaları izlemek, Türkiye'nin ekonomik, sektörel ve bölgesel önceliklerine uygun politika önerilerini Bakanlığa bildirmekle görevli olacak.
Bakanlık, yabancı istihdamı taleplerini almak, değerlendirmek ve yabancı istihdamının etkilerini izlemek üzere Yabancı İstihdamı Başvuru, Değerlendirme ve İzleme Sistemi kuracak.
-Çalışma İzni ve Muafiyet
Yabancıların çalışma izni Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilecek. Kanun kapsamındaki yabancıların çalışma izni olmadan Türkiye'de çalışmaları veya çalıştırılmaları yasak olacak.
Diğer kanunlarda ya da Türkiye'nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar, bu kanuna göre çalışma izni almadan çalışabilecek veya çalıştırılabilecek.
Çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybedenler, çalışma izni olmadan çalışabilecek.
-Çalışma izni başvurusu
Çalışma izni başvuruları yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarına yapılacak ve Bakanlığa iletilecek.
Geçerli ikamet iznine sahip yabancıların çalışma izni başvuruları yurt içinde doğrudan Bakanlığa yapılabilecek.
Çalışma izni uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren ve her durumda çalışma izni süresi dolmadan yapılacak. Bu süre dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları reddedilecek.
-Ön izin
Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınması zorunluluğu olacak.
Sağlık hizmetlerinde Sağlık Bakanlığı, eğitim hizmetlerinde Milli Eğitim Bakanlığı, bu hizmetlerde mesleki faaliyette bulunacak yabancılara ön izin vermeye yetkili olacak.
Yabancı uyruklu öğretim elemanlarına çalışma izni, Yükseköğretim Kurulu'nun ön iznine istinaden Bakanlıkça verilecek. Yabancı öğretim elemanlarının başvurularının değerlendirilmesinde, "gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancının başvurusunun reddedileceği" hükmü uygulanmayacak.
- Çalışma izni başvurusunun reddi
Yabancı istihdam politikasına uygun olmayan, sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan, gerekçesi yeterli görülmeyen, diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan, gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancılara ilişkin olan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye'de çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan, kendi ülke mevzuatına göre mesleği uygulamasında engel hali olan, Türkiye'nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan başvurular reddedilecek.
Başvurunun olumlu değerlendirilmesi halinde, yabancının iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda, en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilecek.
Uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi halinde; yabancıya, aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilecek.
Türkiye'de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabilecek. Süresiz çalışma izninin yabancı istihdam politikası doğrultusunda değerlendirilmesinde yabancının; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye'deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Yabancı İstihdam Politikası Danışma Kurulu önerileri doğrultusunda Bakanlıkça belirlenecek diğer hususlar dikkate alınacak.
- Yabancıya mutlak hak sağlamayacak
Yabancının uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl kanuni çalışma izni olması, süresiz çalışma izni verilmesinde yabancıya mutlak hak sağlamayacak.
Başvurusu olumlu değerlendirilenlere, ilk 5 yılı geçiş süresi olmak kaydıyla, süresiz çalışma izni verilecek. Süresiz çalışma izni olan yabancı, bağımsız çalışma izninin ve uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanacak.
Süresiz çalışma izni olan yabancının, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme, muaf olarak araç ithal etme hakları ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü olmayacak. Bu yabancılar, özel kanunlardaki düzenlemeler hariç, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanacak.
- Bağımsız çalışma izni
Türk Ticaret Kanunu'na göre kurulmuş limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü, anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yöneticisi olan komandite ortağı çalışma izni alarak çalışabilecek.
Profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması ve ilgili meslek odasının olumlu görüşü olması kaydıyla bağımsız çalışma izni verilebilecek. Bağımsız çalışma izni, süre sınırlamalarına tabi olmaksızın süreli olarak düzenlenecek.
Bu düzenlemeye göre verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti ikamet izni yerine geçecek. Yurt dışından yapılan başvuruya istinaden çalışma izni verilen yabancı, çalışma izninin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren altı ay içerisinde Türkiye'ye gelmek zorunda olacak. Bu süre içerisinde Türkiye'ye gelmeyen yabancının çalışma izni iptal edilecek.
Bakanlar Kurulu, ülke menfaatlerinin gerektirdiği hallerde ülke, kişi, coğrafi bölge, süre, sayı, oran, tür, nitelik, sektör, iş ve meslek itibarıyla çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti verilmesini belirleyebilecek, sınırlandırabilecek, kısmen veya tamamen durdurabilecek veya yasaklayabilecek.
Çalışma izni muafiyeti kapsamında olan yabancılar, çalışma izni muafiyeti almak kaydıyla çalışabilecek.
- Kamu yararına çalışan derneklerle vergi muafiyeti tanınan vakıflarda çalışabilecek
Türkiye'de geçerli ikamet izni olan yabancılar, ikamet izni sürelerini aşmamak ve karşılığında ücret veya benzeri bir menfaat sağlamamak kaydıyla; kamu yararına çalışan dernek statüsüne sahip derneklerle vergi muafiyeti tanınan vakıflarda çalışmak için çalışma izni muafiyeti başvurusunda bulunabilecek. Yabancının çalışabileceği dernek veya vakfın çalışanlarının en az üçte ikisinin Türk vatandaşı olması gerekecek.
Tasarıyla, Türkiye'de bulunan diplomatik ve konsüler temsilciliklere bağlı faaliyet gösteren okul, kültür kurumu, din kurumu gibi birimlerde görevli yabancılara, çalışma izni muafiyeti alarak çalışabilme kolaylığı tanınıyor.
Buna göre, yabancı ülkelerin Türkiye'deki diplomatik ve konsüler temsilciliklerinin bağlı birimi olarak faaliyet gösteren okullarda, kültür kurumlarında ve din kurumlarında görevli yabancılar, çalışma izni muafiyeti, Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi ve Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi kapsamında bağlı birimi sayılmayan okullarda, kültür kurumlarında ve din kurumlarında görevli yabancılar çalışma izni almak kaydıyla çalışabilecek.
Yabancı ülkelerin Türkiye'deki diplomatik ve konsüler temsilciliklerinde diplomatik kadro üyesi, konsolosluk memuru, idari ve teknik kadro üyesi ve konsolosluk hizmetlisi, Türkiye'deki uluslararası kuruluşlarda uluslararası memur ve idari ve teknik personel olarak görev yapan kişilerin; eş ve çocukları ile karşılıklılık esasına veya ilgili ülkeyle yapılmış bulunan ikili anlaşmaya göre belirlenmiş yakınları, çalışma izni muafiyeti hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Türkiye'de çalışma izni alarak, bu kişilerin özel hizmetinde çalışan yabancılar ise çalışma izni muafiyeti alarak çalışabilecek.
Bu düzenleme kapsamındaki başvurular Dışişleri Bakanlığı'na yapılacak. Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti düzenlenmesinde İçişleri Bakanlığı'nın olumlu görüşü aranacak.
Anonim şirketlerin Türkiye'de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyesi ve diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortağıyla Türkiye'de gerçekleştirdiği faaliyetleri 180 gün içerisinde 90 günü geçmeyen sınırötesi hizmet sunucusu, çalışma muafiyeti kapsamında değerlendirilecek.
(Sürecek)
