“Ruslar çok iyi bir satranç oyuncusudur” diyerek sözlerine başlıyor Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü Başkanı Dr. Volkan Özdemir ve “Ruslar Türkiye üzerinden bir proje ortaya atarak bunu bir kez daha kanıtladı” diyerek devam ediyor. Özdemir için Rusların Güney Akım’ı durdurması sürpriz olmamış:
“Avrupa’nın gaz talebinin düşüklüğü ve 30 milyar euroya yaklaşan maliyetiyle Güney Akım yatırımı rasyonel değil. Güney Akım’ı gerçekleştirmek yerine, Mavi Akım 2’yi gündeme getirmek , Avrupa’ya bu projeden gaz satmayı düşünmek mantıklıydı.”
Rusya bugüne kadar Güney Akım projesi için 5 milyar dolara yakın harcama yaptı. Projenin maliyetinin 30 milyar euroya çıkabileceği ifade ediliyordu. AB’nın Rus gazına bağımlılığı azaltmak istemesi nedeniyle Bulgaristan Güney Akım’ı topraklarından geçirmek istemedi.
Özdemir’e göre böylece, 2006’da gündeme gelen Mavi Akım 2 geri döndü ve bu hamle ile Rusya, Türkiye üzerinden Avrupa’ya mesaj verdi. Güney Akım’ın yerine inşa edilecek yeni boru hattı, Rusya’da başlayıp Türkiye’nin Yunanistan sınırında son bulacak. Burada bir terminal kurulması planlanıyor.
“Rus gazı TAP eklenirse şaşırmayın”
Özdemir, Türkiye’nin Rus gazını satarak fayda sağlayabileceğini söylüyor. Gerek Azeri gazını taşıyacak TANAP, gerekse Rus gazını taşıyacak bu yeni boru hattının Yunanistan’da satılacağını vurgulayan Özdemir, bunun yeni bir denklem oluşturduğu görüşünde:
“Azeri ve Rus gazı Yunanistan sınırında buluşup, birlikte fiyatlanacaklar. Bu da TANAP’ın devamı olan TAP’ın satacağı fiyatı etkiler. İlerde Rus gazı TAP’a eklenirse şaşırmayın.”
Yaşar Üniversitesi’nden Emre İşeri, Güney Akım’ın durdurulmasını siyasi ve iktisadi bir karar olarak yorumluyor. İşeri, Bulgaristan kanadından birşey çıkmayınca Rusya’nın Yunanistan’ı zorladığını düşünüyor.
“Rusya çok önemli bir hamle yaptı”
USAK Rusya ve Avrasya Enerji Politikaları Uzmanı Kerim Has da Rusya’nın kendi adına çok önemli bir hamle yaptığı görüşünde. Has, “Rusya, Doğu Akdeniz’de kendini öne çıkardı.” diyor:
“Oyun kurucu olarak çok önemli bir adım attı. Güney Kıbrıs, İsrail, İran gazına karşı bir ön hamle olarak değerlendirilebilir. Burada Rusya şartları kendi lehine çevirmek için bir adım attı.”
Al Jazeera’ye bilgi veren ve isminin açıklanmasını istemeyen bir enerji sektörü yetkilisi de bu yeni hub (merkez) fikrinin ilk bakışta cazip olsa da Azerbaycan, İran, Kuzey Irak, İsrail, Güney Kıbrıs ve Türkmenistan’ı rahatsız edebileceğini söyledi. Yetkili, Türkiye’nin Rusya ile yeni bir başlangıç yaptığını, bu ortaklığın da ABD ve AB’yi rahatsız edebileceğini vurguladı, bir taşla birden fazla kuş vurulduğunu anlattı:
“Bu işbirliği ile Ukrayna baypas edilmiş oluyor. Bulgaristan’a 'Senin yerine Yunanistan var' mesajı veriliyor. Azerilerin ortak olduğu TANAP’a “Ben 50 milyar metreküple burdayım” deniyor. 50 milyar metreküp gaz İran ve Akdeniz gazının önünde de önemli bir engel olur.”
Türkiye’nin bağımlılığı artar mı?
Rusya’nın yapmayı planladığı bu yeni boru hattının kapasitesi yıllık 63 milyar metreküp olacak. Türkiye’nin Batı Hattı’ndan aldığı 14 milyar metreküpü bu hat üzerinden alması planlanıyor. Peki doğalgaz ihtiyacının yüzde 58’ini Rusya’dan karşılayan Türkiye için bu yeni ortaklık bağımlılığı daha da artırmaz mı?
Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü Başkanı Dr. Volkan Özdemir için Türkiye bu adımla bir anlamda doğalgazı çeşitlendirme amacından sapmış oluyor. USAK’tan Kerim Has ise sonucun Türkiye’nin elinde olduğunu vurguluyor:
“Bu gelişme Türkiye’nin çıkarına da olabilir, aleyhine de. Türkiye’nin bağımlılığı artabilir de azalabilir de. Türkiye çok fazla taviz verirse, Rusya gazın büyük bölümünü Türkiye’ye verecek olursa bağımlılık artar. Türkiye’nin daha somut bir şekilde işe girmesi gerek. Karşılıklı bağımlılık olursa bunun bölgesel yansımaları da olur. Rusya’nın AB’ye sattığı gaz 133 milyar metreküptü. Bu hattan 50 milyar metreküp Avrupa’ya satış planlanıyor. Türkiye çıkarlarını gözetecek şekilde ilerlerse, karşılıklı bağımlılığa dönüştürebiliriz. Türkiye’nin sürece çok daha müdahil olması gerek.”
“TANAP etkilenmez”
Enerji Politikaları Uzmanı Prof. Dr. Mert Bilgin, kararın Rusya’nın Türkiye’ye güvendiğinin göstergesi olduğunu söylüyor, “Azeri gazını taşıyan TANAP etkilenmez” diyor:
“Son dönemdeki boru hatları anlaşmalarına baktığımızda Türkiye maddi olarak avantajlı olabilir. TANAP’ı bu işbirliği hiçbir şekilde etkilemez. Türkiye o projede ortak ve proje iç pazara da yönelik. TANAP kendi yolunda devam eder.”
Enerji Ekonomistleri Derneği Başkanı Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu da kararın uzun vadeli bir stratejik işbirliğinin ilk adımı olarak görüyor:
“Türkiye için olumlu bir adım. Güney Akım’ın rafa kalkmasıyla Türkiye’nin stratejik önemi ağırlık kazanıyor. Türkiye’nin jeopolitik önemi artıyor. AB için de Türkiye’nin önemi artıyor. Türkiye katalizör olacak.”
“Türkiye geçiş ülkesi olmamalı”
TAP Türkiye Temsilcisi Dr. Cenk Pala’ya göreyse Türkiye sadece bir geçiş ülkesi olmamalı. Pala, İktisat ve Toplum Dergisi’nde yayınlanan makalesinde Türkiye’nin farklı alanlarda yatırım yapması gerektiğinin altını çiziyor:
“Türkiye sadece geçiş ücreti alan ülke olmaktan kurtulmalıdır. Bunun tek yolu tüm petrol, gaz zengini komşularımızla arama ve üretim anlaşmaları imzalamaktan geçiyor. Burada önemli olan sadece transit rolüne soyunmak değil, aynı zamanda üretim ve ticaret segmentlerinde de söz sahibi olmaktır. BOTAŞ arama-üretim ve boru hattı işinde birlikte yatırım yapacak şekilde yapılandırılabilir.”
.jpg)
