Karzai: Hükümetin işine asla karışmam

Seçimlere hile karıştırıldığını söyleyen cumhurbaşkanı adaylarından Abdullah Abdullah, bu iddiaların dikkate alınmaması durumunda “paralel bir hükümet” kuracağı tehdidinde bulunmuştu. Ancak varılan anlaşma sonrasında seçimleri ilk sırada bitiren Eşref Gani’nin cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmesi, seçimi ikinci sırada bitiren adayın ya da bu adayın belirleyici bir kişinin de hükümeti yöneten “icracı başkan” olması kararlaştırıldı. Bu gerçekleşirse bir anlamda Afganistan’da fiili şekilde başkanlık sisteminden parlamenter sisteme ilk adım atılmış olacak.

Parlamenter sisteme geçiş girişimi konusundaki değerlendirmelerinden önce, Karzai, “bir zamanlar Batı’nın gözdesi bir liderdiniz. Sonra bu değişti. Nasıl oldu bu” sorusuna şu yanıtı verdi:

“Herşeyden önce ben Afgan halkının “gözde lideri” olmak isterim, başka bir ülkenin veya başka bir ülke yönetiminin değil. Batı, Afgan halkının çıkarları yerine onların çıkarlarına mı hizmet edeceğimi düşündü. Acaba bu yüzden mi beni bu konuma çıkardılar. Eğer çıkarlarda karşılıklı taviz sözkonusu olsaydı onlar bizim, biz de onların gözdesi olurduk. Ama eğer, Batı bize hala Rudyard Kipling’in “Beyaz Adamın Yükü” şiirinde anlattığı açıdan bakıyorsa; bizim her zaman Batı’ya alttan bakmamızı, onların yardımı ve yol göstericiliği olmazsa başarısız olacağımız düşünülüyorsa, bu yanlış bir tutumdur. Batı hala bize bu gözle bakıyorsa, ben de bunu kabul etmiyorum.”

Hamid Karzai, “Amerika’nın Afganistan için yapması gerekenler var mı, Washington, yapması gereken neleri yapmadı, yeni hükümet konusunda Obama yönetiminden ne bekliyorsunuz?” sorularını da şöyle yanıtladı:

“Ben Amerika’dan, hem bizim hem de bölgenin çıkarlarını dikkate alacak şekilde Afganistan’a bir ortak gibi bakmasını istiyorum. Onlar kendi çıkarları için buradalar. Ama bizim de çıkarlarımız olduğunu unutmamaları gerekir. Belki bizim çıkarlarımız onlarınkine göre dışarıdan bakıldığında küçük görülebilir. Ama Amerika, başkalarına da saygı duyan bir yol izlerse, bunu anlarlarsa, Afganistan onlara büyük bir müttefik, ortak olabilir. Kısaca eğer Amerika, Afganistan’ın da çıkarlarına saygı duyarsa Afganistan iyi bir müttefik olur.”

Hamit Karzai, seçimlere katılan iki adayın birlik hükümeti kurma sözü vermesiyle ilgili olarak, “sizin bu birlik hükümetinden anladığınız nedir” sorusunu da şöyle yanıtladı:

“Bir birlik hükümeti her zaman memnuniyet vericidir. Her cumhurbaşkanının dikkat etmesi gereken bir unsurdur. Bu yapılmalı, Afgan halkı hükümette temsil edildiklerini görmelidir. Bu tüm Afganistan’ı ilgilendiren bir meseledir. Ama bu partiler arası bir koalisyon, ya da hükümette hangi bakanlığı, hangi partilinin alacağı konularıyla kısıtlıysa durum farklı. Elbette tüm Afgan halkını temsil eden bir birlik hükümetini desteklerim. Seçimleri ikinci sırada bitiren adayın da dahil olacağı bir hükümetin kurulmasından bahsediliyor. Bu kötü bir fikir değil, hepimizin iyiliği için bunu yapmalıyız.”

Varılan anlaşmayla cumhurbaşkanının yanı sıra bir de hükümeti yöneten icracı başkan makamı oluşturuluyor. Anayasa değişikliğiyle başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçilmesi de sözkonusu. Karzai 2009’da buna karşı çıkmıştı. Afgan lider, “Şimdi bu konuda düşünüyorsunuz?” sorumuza şu yanıtı verdi:

“Eğer başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçişten bahsediyorsak, bu yapılabilecek bir şey. Anayasa her zaman değiştirilebilir. Ama bu sisteme geçmeden önce çok güçlü kurumlar oluşturmalıyız. Bürokratlar tamamen apolitik olmalı. Hükümet de bu yöneticilere istediği gibi müdahale edememeli, istediğini atayıp, istemediğini görevden almamalı. Yasalarla bu koruma sağlanmalı. Ayrıca, ordu, polis ve yargı gibi temel kurumlar sağlamlaştırılmalı. Parlamenter sistem çok renkli bir sistem ve başkanlık sisteminin mevcut sorunlarını taşımıyor. Bu nedenle, neden olmasın, elbette parlamenter sisteme geçilebilir.”

Karzai, “Seçim sürecine yabancıların müdahalesine karşıydınız. Ama şimdi iki aday arasında, uluslararası toplumun aracılığıyla varılan anlaşmadan memnun görünüyorsunuz” diye hatırlatıldığında ise görüşlerini şöyle dile getirdi:

“Ben bu anlaşmayı memnunlukla karşılamadım, bunu şu aşamada bir çeşit acı reçete olarak kabul ediyorum. İçinde bulunduğumuz koşullar nedeniyle kabul ettim. Bu seçimlerde, adaylardan Abdullah Abdullah Afganistan’daki kurumlar yerine Amerika’nın arabuluculuğunu istedi. Ben de bunu kabul ettim çünkü bir an önce içinde bulunduğumuz durumdan çıkmamız gerekiyordu. Zira hiçbir ülkede bu kadar uzun bir seçim süreci yok. Bu da düzeltilmesi gereken bir unsur. Afgan halkı sabırsızlıkla yeni başkanını bekliyor ben de onların bu beklentisini karşılamak üzere varılan anlaşmayı kabul ettim. Kabul etmemek işleri daha da zorlaştırırdı. Bu yüzden de doğru kararı verdiğimi düşünüyorum.”

Karzai, “Emekli olsanız da sizin aktif siyasete devam edeceğiniz, bir köşeye çekilip sessiz kalmayacağınız iddia ediliyor. Görevden ayrıldıktan sonra nedir kendiniz için planladıklarınız” şeklindeki soruya da şu karşılığı verdi:

“Ben emekli bir başkan olacağım. Yeni başkana desteğim tam. Eğer yeni başkan, yeni hükümet benim görüşlerime başvurmak isterse, bana danışmak isterlerse ben bu isteği seve seve yerine getiririm. İstikrar için her türlü yardım ve desteği vermeye hazırım. Afgan halkı eğer bir vatandaş olarak hizmetimi isterse, her zaman hazırım. Ama hükümetin işine asla karışmam.”

Karzai, “Zaman içinde geriye doğru yolculuk yapma şansınız olsa, geçmişte neyi değiştirirdiniz?” sorusuna ise doğrudan yanıt vermedi:

“Buna vereceğim bir cevap var. Ama bunu şimdi söylemek istemiyorum. Çünkü hala görev başındayım, her kullandığım söz için çok dikkatli olmalıyım. Ama yeniden başlayacak olsam büyük bir değişiklik yapardım.”

Karzai, neleri değiştirmek istediğini görevi bıraktıktan sonra açıklayacağını da sözlerine ekledi.