Dünyayı değiştiren kurşun

Bosnalı Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip'in, Saraybosna'yı ziyareti sırasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Franz Ferdinand ve eşi Sophie'yi öldürdüğü ve akabinde Birinci Dünya Savaşı'nın başladığı ''Saraybosna Suikasti''nin üzerinden tam bir asır geçti.

Bosna Hersek'in Berlin Kongresi'yle (1878), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun idaresine bırakılması özellikle bu ülkede ilk başlarda Müslüman ve Ortodoks kesimce kabul görmedi. ''Büyük Sırbistan'' ideali uğruna mücadele veren milliyetçi Sırp örgüt ''Kara El'' ile bağlantılı olan ''Genç Bosna'' (Mlada Bosna) örgütü de Avusturya Macaristan yönetimine karşı gizli bir şekilde çalışma yürütmeye başladı.

Belgrad merkezli ''Kara El'' örgütünün başında ise aynı zamanda Sırbistan İstihbarat Servisi Şefi olan Dragutin Dimitriyeviç bulunuyordu. Dimitriyeviç'in başında bulunduğu örgüt, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Ferdinand'ı öldürecek olan Genç Bosna örgütüne planlama ve lojistik destek sağlıyordu.

Çeşitli askeri tatbikatlara katılmak üzere hamile olan eşi Sophie ile birlikte Saraybosna'da bulunan Ferdinand'ın, Sırplar'ın en büyük dini bayramlarından biri olan Vidovdan'da (28 Haziran 1914) Viyeçnitsa'da bir konuşma yapması planlandı. O gün Ilıca semtinden tren ile Marindvor semtine gelen Ferdinand ve eşi, buradan altı araçlık bir konvoyla Viyeçtnitsa'ya hareket etti.

Şehir merkezindeki Milyatska Nehri boyunca ilerleyen konvoya, Saraybosnalılar büyük sevigi gösterisinde bulunuyordu. Ancak, bu güzel atmosfer, ''Genç Bosna'' örgütü üyelerince bozulacaktı. Örgüt üyesi olan altı suikastçi, konvoyun geçiş güzergahı boyunca konuşlandı. Ferdinand'ın öldürülmesini öngören terör eylemi Danilo İviç, Gavrilo Princip ve Trifko Grabej tarafından planlandı. Suikastçilerin bir kısmı ise Drveniya diğer kısmı ise Latin köprüsünde yerlerini aldı.

Ferdinand'a yönelik ilk suikast girişimini, Drveniya Köprüsü'ndeki gruptan Nedeljko Çubrinoviç yaptı. Çubrinoviç'in attığı el bombası, Ferdinand'ı taşıyan araçtan sekerek, bir arkasındaki aracın altında patladı. Patlamada araçta bulunan bir kişi yaralanırken, konvoy hızlıca Viyeçnitsa'ya hareket etti.

Ferdinand, suikast girişiminin ardından, askeri hastaneye kaldırılan yaralıyı ziyaret etmek istese de dönemin Bosna Valisi Potiorek buna karşı çıktı. Kararında ısrarlı olan Ferdinand'ın protokol olmadan yaralıyı ziyaret etmesine karar verildi.

Hastaneye doğru hareket eden Ferdinand ve eşini taşıyan araç, yol üzerindeki Latin Köprüsü'nün yanında duraklayınca, fırsatı kaçırmayan Princip, silahını ateşleyerek Ferdinand ve hamile olan eşi Sophie'yi öldürdü.

Saraybosna'da ateşlenen silahın sesi, tüm dünyada duyulacaktı.

Savaş başlıyor

Saraybosna'daki suikastin akabinde, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Sırbistan'a ultimaton gönderdi. Ultimatomun tüm şartlarını kabul eden Sırbistan yönetimi, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan bir araştırmacının Sırbistan'a gelerek suikastle ilgili incelemelerde bulunmasına dair maddeyi kabul etmedi.

Suikastten tam bir ay sonra, 28 Temmuz 1914 tarihinde Avusturya-Macaristan, Sırbistan'a savaş açtı. Bunun akabinde Rusya seferberlik ilan ederken, bunu fırsat bilen Almanya da Rusya'ya savaş ilan etti. Ardından Fransa, tarafsız olan Belçika'ya savaş açarken, 4 Ağustos 1914'te de Birleşik Krallık da Almanya'ya saldırdı. İttifak Devletleri safında yer alsa da savaşın hemen başında İtalya tarafsızlığını ilan etti.

Birden fazla kıtada, ekonomik ve askeri anlamda güçlü ülkelerin dahil olduğu, milyonlarca insanın öldüğü, milyonlarcasının yaralandığı, evsiz kaldığı, mülteci duruma düştüğü savaş tam dört yıl sürdü.

İmparatorluklar yıkıldı

Savaşın en görünür sonuçlarından biri, savaşa katılan dört büyük imparatorluğun yıkılmasıydı. Savaşın ardından Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya İmparatorluğu yıkıldı. Osmanlı'nın ardından Türkiye Cumhuriyeti, Avusturya-Macaristan'ın ardından Avusruya, Macarisyan, Çekoslovakya, Sırp-Hırvat ve Sloven Krallığı, batıdaki topraklarının büyük çoğunluğunu kaybeden Rusya'da ise Bolşevikler iktidara geçti. Savaşın en büyük sorumlusu olarak gösterilen Alman İmparatorluğu ise büyük tazminatlar öderken, sömürgelerinin de bir çoğunu kaybetti.

Princip'e ne oldu?

Suikasti işlediğinde reşit olmadığı gerekçesiyle idama mahkum edilemeyen Gavrilo Princip'e ömür boyu hapis cezası verildi. Princip, cezaevinde geçirdiği dört yılın ardından yakalandığı verem nedeniyle hayatını kaybetti.

Bu arada, Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip için dün Sırp nüfusun yoğun yaşadığı Doğu Saraybosna'da anıt dikildi. Birinci Dünya Savaşı'nın 100'üncü yıl dönümü dolayısıyla Doğu Saraybosna'daki Kent parkında yapılan anıtın açılışına, Bosna Hersek Üçlü Devlet Başkanlığı Konseyi'nin Sırp Üyesi Neboyşa Radmanoviç, Bosna Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik, Doğu Saraybosna Belediye Başkanı Lyubişa Çosiç ve vatandaşlar katıldı.

Anma etkinlikleri düzenleniyor

''Saray bosna Suikasti''nin 100. yıl dönümü nedeniyle, ''Avrupa'nın Kalbi Saraybosna'' oraganizasyonu çerçevesindeBosna Hersek'in başkenti Saraybosna'da çok sayıda anma etkinliği düzenlenmeye başlandı.

Etkinlikler çerçevesinde, sergiler, konserler, müze günleri, konferanslar ve yarışmalar düzenleniyor. Etkinliklerin en büyüğü ise Viyana Filarmoni Orkestrası'nın bu akşam, Bosna'daki savaşta Sırplar tarafından yakılan ve geçen Mayıs ayında yeniden açılan ''Saraybosna'nın hafızası'' Viyeçnitsa Kütüphanesi'nde vereceği konser olacak.

Dünyayı değiştiren kurşun

20. yüzyılın ilk büyük felaketi olarak kabul edilen Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olan suikastin üzerinden tam bir asır geçti.