İç savaşın gölgesindeki Suriye'de, güvenliğin sağlanamaması, adayların rejim tarafından belirlenmiş olması ve seçmenlerin büyük bölümünün oy kullanamayacak olmasına rağmen, yarın "devlet başkanlığı seçimi" düzenlenecek.
Mart 2011'de yönetim karşıtı barışçıl gösterilerle başlayan ve rejimin şiddete başvurmasıyla patlak veren iç savaşta hayatını kaybedenlerin sayısı, merkezi Londra'daki Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'nin derlediği verilere göre 162 bini aşmış durumda.
Suriye İnsan Hakları Örgütü (SNHR) ise Suriye topraklarının yüzde 95'inde düzenlenen saldırı, bombardıman ve çıkan çatışmalar nedeniyle ülke içinde yaklaşık 6,5 milyon kişinin yerinden olduğunu, Lübnan, Türkiye, Ürdün, Irak ve Mısır'a sığınanların sayısının 3 milyona yaklaştığını belirterek seçimlerin bu nedenle meşru dayanağının olmadığını vurguladı.
BM verilerine göre, Lübnan, Türkiye, Ürdün, Irak ve Mısır, her gün yüzlerce hatta binlerce Suriyeli mülteciyi kabul etmeye devam ediyor.
- Sadece Esed'in afişleri var
Suriye'de rejimin kontrol ettiği bölgelerde basın mensuplarının seçimlerle ilgili haber yapması için Enformasyon Bakanlığından gerekli izni alması gerekiyor. Ancak izin almak da yeterli değil.
İzni aldıktan sonra çekim yapılacak bölgedeki istihbarat görevlisine bakanlığın verdiği ilgili yazıyı gösterdikten sonra, güvenlik gerekçesiyle sadece izin verilen bölgelerde çekim yapabiliyor.
Devlet başkanlığı seçimlerinin mevcut Devlet Başkanı Esed üzerine kurulduğu ise başkent Şam'ın hemen hemen her bölgesinde fotoğraf ve posterlerinin bulunmasından belli oluyor.
Rejim yanlıları, destekledikleri Esed'in dev posterlerini binaların dış yüzüne, parklara asarken, diğer iki aday olan eski siyasetçilerden Mahir Abdulhafiz Haccar ve eski bakanlardan Hasan Abdullah en-Nuri'nin ise afişlerinin ve fotoğraflarının hemen hemen hiç olmaması dikkati çekiyor.
Esed'in posterlerinin üzerinde "tüm askeri tugaylar seninledir, biz seninleyiz, bu ülkeyi kurtar" yazıyor.
Rejimin binalara astığı büyük posterlerin kim tarafından bırakıldığı belli değilken, sivillerin astığı posterlerde hangi şirket veya kimin astığı yazılıyor.
Bazı cadde ve sokaklarda Esed'in fotoğrafının yanında baba Hafız Esed ile Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrullah'ın fotoğrafları göze çarpıyor.
Başkent Şam'daki hemen hemen her pazar yeri, dükkan ve bazı evlerin kapılarında bile Esed'in fotoğrafları bulunuyor.
AA muhabiri başkentteki tarihi Salihiye Çarşısı, Arnus parkı civarı ile Yedi Deniz bölgesinde bakanlıktan alınan yazıyı göstererek çekimlerini yapıyor.
İş yeri veya ev sahipleri AA muhabirinin Türk olduğunu öğrendiğinde şaşkınlıklarını gizlemiyor ancak bakanlık yazısı nedeniyle de çekimlere izin veriyor.
Bu arada Şam'da yönetimin kontrolünde olan tüm iş yerlerinin kapı veya kepenklerinin Suriye bayrağının rengine boyatılması için 4 ay önce rejim tarafından talimat gönderilmiş, aksi davrananın ise para cezasına çarptırılacağı açıklanmıştı.
- Rejime göre tek sıkıntılı yer Rakka
Şam yönetimi, yarın sahnelenecek "devlet başkanlığı seçimleri"nde Rakka kenti hariç, denetimindeki tüm kentlerde 9 bin 601 merkezde kurulan 11 bin 776 sandıkta oy kullanılacağını duyurdu.
Oy kullanma işlemleri başkent Şam, Dera, Deyru'z Zor, Haseke, Hama, Humus, Halep, Tartus, Lazkiye, Kuneytra, Suveyda, İdlip, Kamışlı ve Tedmur kentlerinde sadece rejiminin kontrolündeki bölgelerde yapılacak.
Başkent Şam'da muhaliflerin kontrolündeki Doğu Guta, Muleyha, Cobar, Kabun, Kadem, Dareyya, Yermuk, Seyide Zeynep, Tadamun, Mudamiye, Duma ve Berze'de oy kullanılması mümkün olmayacak.
Muhaliflerin yüzde 60'ını kontrol ettiği Deyru'z Zor'un büyük bölümünde, Halep'in yüzde 70'inde, Humus'un Rastan, Telbise ilçeleri ile çevresindeki birçok kasaba ve belde ile Kuneytra da oy kullanılması mümkün olmayan bölgeler.
Rejim adına açıklama yapan seçim merkezi yetkilileri, Hama'nın büyük bölümünde, Tartus, Lazkiye ve Suveyda'nın tümünde, Dera'da ise kısmen oy kullanılabileceğini öne sürüyor.
Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Kamışlı, Haseke, Afrin, Resulayn bölgesinde sandık kurulup kurulmayacağı konusunda ise çelişkili bilgiler geliyor. Rejime yakın kaynaklar oy verileceğini savunurken, Suriye Demokratik Birlik Partisi (PYD) Eşbaşkanı Salih Müslim, 26 Mayıs 2014'te AA'ya yaptığı açıklamada, "Kürt bölgelerinde zaten rejimin bulunmadığını, dolayısıyla bu bölgelere sandıkların kurulamayacağını" söylemişti.
Şam yönetimi, Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) kontrolünde olan Rakka bölgesinde oy kullanılmayacağını bildirdi.
Bu arada, halka seçmen kağıtlarının verilmediği belirtildi. Seçim merkezlerinde sadece kimlik gösterilerek oy kullanılacağı için mükerrer oy riski yüksek görülüyor.
- 24 aday adayından sadece 3'ü aday olabildi
Suriye'de dördüncü yılına giren iç savaşın gölgesinde yapılacak ve uluslararası kamuoyunca da eleştirilere maruz kalan devlet başkanlığı seçimi için başta Beşşar Esed olmak üzere 24 kişi başvurdu. Anayasa Mahkemesi'nin adayların seçim için uygunluklarını tespit etmesinin ardından isimler Suriye Meclisi'nde oylamadan geçti.
Meclis'teki 35 milletvekilinden oluşan Seçim Komisyonu'nun araştırması sonucunda Esed, eski siyasetçilerden Mahir Abdulhafiz Haccar ve eski bakanlardan Hasan Abdullah en-Nuri'nin devlet başkanlığı yarışı için adaylığı onaylandı.
- Dünyanın tepkisini çekmişti
Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, seçimle ilgili "En hafif tabiriyle katledilen yüzbinlerce, sürgüne giden milyonlarca Suriyelinin hatırasına ve uluslararası topluma karşı yapılmış bir saygısızlık ve küstahlıktır" ifadesi kullanılmıştı.
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Suriye'de 3 Haziran'da yapılması planlanan devlet başkanlığı seçiminin mevcut koşullarda gerçekleşmesinin, siyasi çözüm çabalarına zarar vereceğini bildirmişti.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki de Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed ve ailesinin hiçbir zaman özgür ve adil seçimler düzenlemediğine dikkati çekerek yeni duyuruyu da "demokrasi parodisi" olarak nitelendirmişti.
Avrupa Birliği (AB) Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton'ın, Suriye'deki devlet başkanlığı seçimlerinin 3 Haziran'da yapılacağının resmen açıklanmasından "derin üzüntü" duyduğu bildirilmişti.
İngiltere Dışişleri Bakan Yardımcısı Mark Simmonds, Beşşar Esed'in devlet başkanlığı seçimine ilişkin planlarının, diktatörlüğünü sürdürmek için tasarlandığını vurgulamıştı.
Arap Birliği ise 6 milyon kişinin evsiz kaldığı, Suriyeli çocukların büyük tradejiler yaşadığı bir ortamda gerçekleşecek seçimlerin güvenilir, demokratik ve adil olmayacağını açıklamıştı.
Suriye Halkının Dostları Grubu adına yapılan ortak açıklamada da Suriye hükümetinin devlet başkanlığı seçimi düzenlemesi planı 'demokrasi parodisi' olarak nitelendirilmişti.
