Siyasi parti kapatma davalarından, Yüce Divan yargılamalarına kadar pek çok önemli karara imza atan Anayasa Mahkemesi, 1961 Anayasası ile kuruldu.
Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, görev ve yetkileri, yargılama ve çalışma usulü ile kararlarının niteliği 1961 Anayasası'nın 145-152. maddelerinde düzenlendi. Buna bağlı olarak Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun, 22 Nisan 1962 tarihinde kabul edildi.
Anayasa Mahkemesine ilk kuruluşunda, kanunların ve Türkiye Büyük Millet Meclisi içtüzüklerinin, Anayasa'ya "şekil ve esas" bakımından uygunluğunu denetleme görevi verildi.
Bu görevin yanı sıra görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Anayasa'da sayılan kişileri Yüce Divan sıfatıyla yargılamak, siyasi partilerin kapatılması hakkındaki davalara bakmak, siyasi partilerin gelir kaynakları ile giderlerine ilişkin hesapları incelemek ve Anayasa ile verilen diğer görevleri yerine getirmekle yetkili kılındı.
Anayasa Mahkemesi, 1961 Anayasası'nın 145. maddesine göre, 15 beş asıl ve 5 yedek üyeden oluşacak şekilde kuruldu, üyelerden dördü Yargıtay, üçü Danıştay, biri Sayıştay Genel Kurulu tarafından, üç üye Türkiye Büyük Millet Meclisi, iki üye Cumhuriyet Senatosu, iki üye ise biri Askeri Yargıtaydan olmak üzere Cumhurbaşkanınca seçiliyordu.
1982 Anayasası'nda Anayasa Mahkemesine, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün Anayasa'ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetleme, Anayasa değişikliklerini ise sadece sınırlı sayıdaki şekil eksiklikleri yönünden inceleme görevi yanında, Anayasa'da sayılan bazı kişileri görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılama ve siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara bakma görevi verildi.
1982 Anayasası'nda Anayasa Mahkemesi, 11 asıl ve 4 yedek üyeden oluşacak biçimde şekillendirildi. Cumhurbaşkanı, iki asıl ve iki yedek üyeyi Yargıtay, iki asıl ve bir yedek üyeyi Danıştay, birer asıl üyeyi Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay Genel Kurulu'nca kendi Başkan ve üyeleri arasından, üye tam sayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir asıl üyeyi ise Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinden göstereceği üç aday arasından, üç asıl ve bir yedek üyeyi ise üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçiyordu. Anayasa'ya göre, Anayasa Mahkemesine seçilen üyeler 65 yaşını doldurunca emekli oluyordu.
-2010 Anayasa değişikliğiyle yeni yapı
Anayasa'da değişiklik öngören 7 Mayıs 2010 tarihli 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinde Değişiklik yapılması Hakkında Kanun'un, 12 Eylül 2010'daki halk oylamasıyla kabul edilmesinin ardından Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden düzenlendi.
Anayasa değişikliğinin ardından kabul edilen 30 Mart 2011 tarihli 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile de Anayasa Mahkemesinin çalışma usul ve esasları yeniden belirlendi.
Değişiklikle üye sayısı 17'ye çıkartılan Anayasa Mahkemesinin, iki bölüm ve genel kurul halinde çalışması benimsendi, Mahkemeye mevcut görevlerinin yanı sıra bireysel başvuruları karara bağlamak ve bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesini yapmak üzere komisyonlar oluşturulmasına imkan tanındı.
Ayrıca 12 Eylül 2010'da yapılan Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesine, Yüce Divan sıfatıyla, "görevleriyle ilgili suçlardan" dolayı Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini yargılama görevine ilave olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanını yargılama görevi de verildi.
2010 Anayasa değişikliğiyle, Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi on iki yıl ile sınırlandırıldı, üyelerin yeniden seçilememesi esası da getirildi.
-Bireysel başvuru hakkı
Anayasa değişikliğine ilişkin 12 Eylül 2010'da yapılan halk oylaması sonucunda yolu açılan bireysel başvuruya ilişkin hükümlerin yürürlük tarihi 23 Eylül 2012 olarak belirlendi. Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ndeki ihlal davalarını azaltmak amacıyla hayata geçirdiği Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı bu tarihte başladı, bugüne kadar 16 bin 351 başvuru yapıldı.
Bu süreçte Yüksek Mahkeme bireysel başvuruları görüşen Birinci ve İkinci bölümleri önemli kararlara imza attı.
Ergenekon Davası sanıklarından eski Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ'un yaptığı bireysel başvuruda uzun tutukluluk nedeniyle hak ihlaline karar veren Mahkeme, tutuklu CHP milletvekilleri Mustafa Balbay ve Mehmet Haberal'ın da seçme haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Mahkeme'nin son olarak Telekomünikasyon İletişim Başkanlığının Twitter'a erişimi engellenmesinin haberleşme ve ifade özgürlüğünün ihlali saymasına ilişkin kararı kamuoyunda geniş yer aldı.
-Etkinlikler
Anayasa Mahkemesi 52. yaşını, Ankara ve İstanbul'da düzenlenecek etkinliklerle kutlayacak.
Etkinlikler kapsamında 25 Nisan Cuma günü Yüce Divan Salonu'nda yeni seçilen üye Hasan Tahsin Gökçen'in ant içme törenin ardından Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç konuşma yapacak.
Asya Anayasa Mahkemeleri Birliği'nin 2012'de Seul'de yapılan açılış Kongresi'nde Haşim Kılıç'ın oy birliğiyle dönem Başkanlığına seçilmesi nedeniyle Birliğin 2. Kongresi de etkinlikler kapsamında İstanbul'da toplanacak. Haşim Kılıç, 23 ülkenin Anayasa Mahkemesi Başkanları ve üyelerini ise 28 Nisan'da İstanbul'da ağırlayacak.
