Başçı, Merkez Bankası 82. Olağan Genel Kurul toplantısında yaptığı konuşmada, Lehman krizi sırasında 10 puana yakın faiz indirimi yaptıklarını belirterek, "Lehman krizi 2 çeyrek sonucunda Türkiye'deki etkilerini tamamen kaybetti ve olumluya döndü. Oradaki alınan tedbirler sadece para politikası alanında değil, aynı zamanda finansal sektör politikaları ve maliye politikası alanında da alınan tedbirler sayesinde Türkiye o şoku 6 ay süreyle yaşadı, daha sonra hızlı bir toparlanma oldu" diye konuştu.
Merkez Bankasının daha sonra faiz oranlarını, dünyadaki düşük faiz ortamı sebebiyle çok fazla artırmadığına dikkati çeken Başçı, Amerika, Avrupa, Japonya ve İngiltere merkez bankalarının faizlerini Lehman krizinde sıfıra çok yakın bir yere getirdiklerini ve bu zamana kadar sıfıra yakın düzeylerde tuttuklarını, bunun yanında parasal genişleme paketleri açıkladıklarını anlattı.
Her ülkenin kendisine göre merkez bankasının bilançolarını büyüterek, ekonomiye teşvik vermeye çalıştığını ifade eden Başçı, "Çünkü bizdeki gibi çok fazla hareket alanları olmadığı için eksiye dönemiyorlar. Nominal faizi eksi yapmak belki mümkün ama çok arzu edilmez" değerlendirmesinde bulundu.
FED'in kısa vadeli faizleri sıfırda tuttuğunu ve Amerika'da toparlanma olduğunu anlatan Başçı, "Kısa vadeli faiz oranlarını artırırsak ne zaman başlarız, nerede dururuz, ne kadar arttırırız, Amerika'da şu anda tartışılan konu bununla ilgili. Yetkililer, işgücü piyasasına ve enflasyona baktıklarını söylüyorlar" dedi.
Amerika'da enflasyonun yüzde 2 olan hedefin altında yüzde 1,5 seviyesinde olduğunu belirten Başçı, şöyle konuştu:
"Artık piyasa bir tahminde bulunmaya çalışıyor, gelecek sene 2015 yılının ilk yarısı mı yapar ikinci yarısında mı yapar ilk faiz artışını... 0,25'lik artış yapacaksa bunu ne zaman yapar, bu nerede durur, nereye kadar gider, ne kadar uzun sürer faiz artışı onunla ilgili herkes ipuçlarını aramaya gayret ediyor. FED'in çıkış sinyali dediğimiz konu bundan ibaret. Şu anda ikinci sinyaller büyük ölçüde verildiği için Amerikan Merkez Bankası yetkilileri, burada nerede duracağını az çok öngörüyorlar hem de nerede başlayacağıyla ilgili fikir veriyorlar. Oradaki belirsizlik kısmen azalmış durumda. Dolayısıyla oradan gelen olumsuz etkiler bir miktar hafiflemiş durumda."
-Avrupa ekonomisi
Avrupa'da farklı bir resmin olduğunu dile getiren Başçı, Avrupa'da yüzde yarım olan enflasyon hedefinin yüzde 2 olduğunu kaydetti. Büyümenin Avrupa'da yüzde 1'in altında, Amerika'da ise yüzde 3'ün hafif altında beklendiğini belirten Başçı, "Demek ki Amerika'da durum biraz daha iyi diye düşünebiliriz. Dünyadaki gelişmeler bu şekilde, büyümeye ilişkin risklerde bir miktar azalma var diye özetleyebiliriz, parasal sıkılaştırmada da çok aceleci davranmayacakları anlaşılıyor. Orada da son derece iyi bir iletişim politikası olduğu açık. Onu da yapmaya devam ediyorlar yetkililer" diye konuştu.
- "Döviz rezervlerini aşırı oynaklığa karşı kullandık"
Merkez Bankasının döviz rezervlerini aşırı oynaklığa karşı kullandığını dile getiren Başçı, döviz rezervlerini artırırken, aşırı oynaklık olan dönemlerde bunları kullandıklarını anlattı.
Başçı, Avrupa'da yavaş da olsa eksi büyümeden yüzde 1'in hafif altında büyümeye geçirilirken, Amerika'da güçlü büyüme seyrinin olduğuna dikkati çekti.
İşsizlik oranları açısında ise Avro bölgesinin geri aldığını anlatan Başçı, Avrupa'nın ilave parasal teşviğe ihtiyacı olduğunun gözlendiğini, Amerika ve İngiltere'de ise işsizlik oranlarında bir miktar iyileşmenin bulunduğunu söyledi.
Lehman krizinin önemli bir küresel şok olduğunu, Türkiye'nin 6 ay sonra toparlanma gösterdiğini vurgulayan Başçı, "Bu yıl Türkiye'nin büyümesi ne olur? Biz bunun 4'ün hafif altında olacağını gösteren işaretler görüyoruz. Ancak genelde piyasalar ve uluslararası kuruluşlar bunun biraz daha fazla aşağı yönlü revize ediyorlar. Bekleyip görmek gerekecek" dedi.
Lehman krizi öncesinde, yüzde 12'nin üzerinde olan tarım dışı işsizliğin şu anda yüzde 12'nin altında, yüzde 10'un üzerinde olan genel işsizlik oranının ise şu anda yüzde 10'un altında olduğunu ifade eden Başçı, "Burada dikkat çekici bir iyileşme var. İstihdam tarafından geliyor. Özellik tarım dışı istihdamdan kaynaklanıyor. Tarım dışı istihdam oldukça hızlı artıyor ve artmaya devam ediyor. Tarım istihdamında ise daha yatay bir seyir söz konusu" diye konuştu.
Türkiye'de gelişmiş ülkelere göre yıllık ortalama yüzde 3,5'in üzerinde istihdam artışı olduğunu kaydeden Başçı, bunun gelişmiş ülkelerin hayal bile edemeyecekleri kadar yüksek bir istihdam artışı olduğunu ifade etti. Gelişmekte olan ülkeler arasında da Türkiye'nin ön sıralarda olduğunu dile getiren Başçı, istihdam artışı açısından Kolombiya, Şili ve Türkiye'nin önde gittiğini anlattı.
Dış denge tarafında ise küresel gelişmelerin etkili olduğunu belirten Başçı, dünyada düşük faiz ortamı olması nedeniyle, gelişmekte olan ülkelerde tasarrufların düştüğünü, borçlanmanın arttığını, özellikle gelişmekte olan 5 büyük ülkede cari açık verildiğini söyledi.
Türkiye'de Hazinenin dolar, avro ya da TL cinsinden borçlanabildiğini hatırlatan Başçı, "TL bazında yüksek enflasyon döneminde yüzde 70'leri görmüştük. Ama gösterge kıymetin o zamanki vadeleri de çok kısaydı. Bugün için 10 yıl vade ile Hazine TL cinsinden borçlandığında, yüzde 10 civarında nominal borçlanabiliyor. Bu değişken çok önemli" diye konuştu.
Söz konusu borçlanma faizinin piyasada belirlendiğine dikkati çeken Başçı, bu kısıma müdahale etmediklerini, bu oranı belirleyen iki unsur olduğunu kaydetti.
Faizlerin belirlenmesinde ülkenin risk priminin etkili olduğunu anlatan Başçı, mali disiplinde atılan her olumlu adımın risk primini de aşağıya çektiğini, faizlerde son yıllarda buradan bir düşüş görüldüğünü belirtti.
Başçı, hem Türkiye'deki kamuoyunu, hem de uluslararası kamuoyunu enflasyonla mücadelenin ve fiyat istikrarının sağlanacağı konusunda ikna etmeleri, bu çerçevede iletişim konusunda şeffaflığa devam etmeleri ve politika araçlarını en uygun şekilde kullanmaları gerektiğini söyledi.
Dış dengede dikkatli olunması gerektiğinin altını çizen Başçı, şunları kaydetti:
"Dıştan gelebilecek olan şokların ileride ülkemizi etkilememesi için mutlaka tasarrufları arttırmalıyız. Aşırı borçlanmayacağız, gelirimizle oranlı borçlanacağız. Bunu yapmanın orta-uzun ve kısa vadeli yolları var. Kısa vadeli yolların bir tanesi fiyatlarla alakalı. Arzu ederiz ki orta-uzun vadeli yapısal tarafta da adımlar atılmaya devam etsin. Böylelikle daha kolay şekilde Türkiye gelir-gider dengesini biraz daha olumlu noktaya getirsin."
(Sürecek)
