TIMETURK / NEVZAT ÇİÇEK
''Milli devlet'', herhangi bir sınıf ve zümreye imtiyaz tanımayan devlettir...O, bütün tabakaların, bütün ictimai birimlerin hak ve menfaatini, koruyan, savunan, dengeleyen ve milletin vicdanında saygı ve itibar bulan ve bizzat milletin teşkilatlanmasından doğan ''bir otorite''dir..Milli devletin en önemli stratejilerinden biri de Milli Stratejidir;
"Milli Strateji": Bir milletin varlığını ve refahını sağlamak, aynı zamanda korumak için uluslararası hukuka uygun olarak devletin kabul ettiği genel siyasete, “Millî strateji” denir. Millî stratejinin belirlenmesinde temel öge, millî menfaatlerdir. O hâlde, millî stratejinin kapsamı millî menfaatler ile sınırlıdır.Milli Strateji'nin uygulanabilmesi amacıyla milli bir güçe ihtiyaç var.
"Milli Güç", “Bir ulusun, millî hedeflerine ulaabilmek amacıyla kullanılabilecek maddi ve manevi
kaynaklarının toplamıdır.” Milli Güç Hedefi; “Bir toplumun millî menfaatlerini gerçekletirmek amacıyla ulaşılması gereken ve ulaşıldıktan sonra da korunup devam ettirilecek somut ve belirli amaçlarıdır.” Bir diğer açıklamaya göre de “Millî hedef, elde edilmesi hâlinde, millî çıkarların gerçekletirilmesini sağlayan sonuçlardır...Peki Milli hedeflerin nitelikleri ne olmalıdır.
Millî Hedeflerin Nitelikleri:
* Tamamen millî nitelik taşımalıdır.
* Sadece bir siyasi gruba, doktrine, ideolojik veya oligarik sınıfa ait olmamalıdır.
* Sadece bir lider, bir hükümdar veya hanedanın hedefi olmamalıdır.
* Devletin varoluş nedenine uygun olarak, millî çıkarını sağlayacak biçim ve nitelikte
olmalıdır.
* Hayallere, aşırı heyecanlara kapılmaksızın gerçekçi ve akılcı olmalıdır
* Millete rağmen değil milletin de benimseyeceği bir nitelik takınmalıdır. Millet ikna
edilmelidir.
* Uluslararası hukuka ve anlamalara uygun olmalıdır.
İşte bütün bu hedeflerin en önemli kurumlarından olan Milli İstihbarat'ın istihbarat toplama,analiz etme ve operasyonel gücü tekrardan masaya yatırılıyor ve yasa ile eksiklikler tamamlanıyor.Kısaca,17 Aralık operasyonu sonrasında yargı ve emniyette yapılan değişikliklerin ardından TIR kriziyle gündeme gelen düzenlemeyle 1 Ocak 1984′te çıkan MİT yasasında 30 yıl sonra değişikliğe gidiliyor.Değişikliğin Suriye meselesi, Paralel yapı ve çözüm sürecinin oluşturduğu siyasal iklimde gündeme gelmesi üzerine çok sayıda görüş dile getirildi.
Bu değişiklikle birlikte MİT, Jandarma, MASAK ve Emniyet, istihbarat üreten bu 4 kurumdur. Bunları çağıracak, bunlarla ilgili Başbakanlık Teftiş Kurulu bir rapor hazırlayacak, Meclis'e gönderecek. Sonra bugünkü KİT Komisyonunda olduğu gibi o kurumun yetkilileri çağrılacak, milletvekilleri onları orada denetleyecek, sorular soracak, teklifler getirecek. Türkiye'de ilk defa böyle bir komisyonu gelecek diyenler de var, muhaberat devletine doğru gidiyoruz diyen de var.
İngiliz modeline yakın bir düzenlemeyle TBMM bünyesinde 'İstihbarat ve Güvenlik Denetim Komisyonu' adı altında kurulacak, iktidar ve muhalefet milletvekillerinden oluşacak bir komisyonun yıllık denetimler yapması ve bu konuda kamuoyunu bilgilendirmesi denetime ilişkin 'ilk adım' olarak önemlidir.Ancak bu komisyonun nasıl kurulacağı,gücünün ne olacağı,dağılımı meselesi oldukça önemlidir.
Düzenlemenin amacı olarak, "Demokratik düzen ve kanunların çizdiği çerçeve içinde ülke sınırları içerisinde faaliyet gösteren tüm kurum ve kuruluşlardan azami ölçüde faydalanılması ve bunların istihbarata ulaşmada etkin birer araç olarak kullanılması önem arz etmektedir. Dolayısıyla, Devlet istihbaratının oluşturulmasına ilişkin tüm kurum ve kuruluşların görev ve yükümlülükleri yapılan düzenleme ile açıkça ifade edilmiştir. Bu kapsamda, önerilen bu kanun maddesi ile;
- Diğer kurum ve kuruluşların devlet istihbarat faaliyetlerindeki rolleri, sorumlulukları ile yükümlülükleri kesin ve açık olarak tanımlanmıştır.
- MİT tarafından diğer kurum ve kuruluşlardan bilgi ve belge talebinin ve bu talebin kurumlar tarafından karşılanmasında esas oluşturan unsurlar, açıkça ve muhatap kurum ve kurumlarca keyfiyete yer bırakmayacak şekilde uygulanmasını esas kılacak şekilde tanımlanmıştır.
- Mevcut durumda özellikle bölgelerde yürütülen ulusal güvenliği korumaya yönelik istihbarat faaliyetlerinde karşılaşılan bürokratik engellerin ortadan kalkması ve çağın koşullarının gerekli kıldığı dinamik istihbarat çarkının işletilebilmesi hedeflenmiştir.
- Kurum ve kuruluşlar ile MİT arasında koordinasyon sağlamada oluşabilecek uyuşmazlıkların giderilmesi hedeflenmiştir.
MİT’in yetki esaslarına yönelik teklif edilen düzenlemeler, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü bağlamında, Avrupa Birliği standartlarından uzaklaşmak anlamına gelmemektedir. Aksine, bugüne kadar birçoğu gizli yönetmeliklerle yürütülen faaliyetler, bu kanun teklifi ile Meclis’in onayına ve kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır. Türkiye’nin de taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin çizdiği çerçeve içerisinde MİT yetkileri belirlenmiş, sınırlandırılmış ve şeffaflaştırılmıştır. Hollanda, Fransa ve İngiltere başta olmak üzere AB üyesi ülkelerin istihbarat mevzuatları incelendiğinde, istihbarat servislerine tanınan hak ve yetkilerin benzer ve hatta çok daha geniş hükümler içerdiği görülmektedir.Kanun Teklifi ile devlet güvenliğine ilişkin kritik önemi haiz bilgilerin ifşasına yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemenin dayanağını, uluslararası hukuk normları ve dünyadaki mevcut uygulamalar oluşturmaktadır. Bilindiği üzere, uluslararası hukukta milli güvenliğin zaruri kıldığı durumlarda bireysel özgürlüklere, devlet erki tarafından müdahalede bulunulabileceği açıkça ifade edilmektedir.
Başta terörizmin finansmanı olmak üzere, şüpheli para hareketlerinin takip edilmesine yönelik düzenlemeler de Kanun Teklifi içerisinde yer alan hususlardandır. Finansal verilerin incelenmesine yönelik getirilen teklifle amaç, şahısların takibi değildir. Burada hedeflenen, milli güvenliğimizi ilgilendiren konular dahilinde normal olmayan finansal hareketliliklerin tespitini sağlamaktır. Halihazırda çeşitli ulusal ve uluslararası kurumların erişimi bulunan bu bilgilere, MİT bünyesinde sadece güvenlik yetkilendirilmesi bulunan personelce erişim sağlanacaktır. İstihbarat servislerinin finansal verilere erişim yetkisi serbest piyasa ekonomisine sahip demokratik ülkelerde halihazırda yürürlükte olan bir husustur. Küresel finans piyaslarının merkezi olarak gösterilen Amerika Birleşik Devletleri’nde finansal bilgi ve belgelere erişim konusunda istihbarat teşkilatlarının son derece geniş yetkileri bulunmaktadır.
Diğer taraftan, Kanun Teklifi ile MİT mensuplarına görev ve sorumlulukları çerçevesinde kısıtlı bir soruşturma muafiyeti tanınmaktadır. Benzer muafiyetler, AB üyesi ülke istihbarat servislerine de tanınmıştır. İngiltere’de; istihbarat personelinin, Kanunlara uygun olmayan faaliyetleri nedeniyle cezai kovuşturmaya veya takibata tabi tutulamayacakları hükme bağlanmıştır. Hollanda ve İtalya’da ise istihbarat servisi personelinin ve faaliyetlerde işbirliği kurulan şahısların, suç işleyebilecekleri veya suça karışabilecekleri, bu kapsamda kovuşturulamayacakları hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, Kanun Teklifi ile getirilen düzenleme de MİT mensupları hakkında soruşturma yürütülmesine ilişkin mevcut hükmün sınırları genişletilmemekte, ancak uygulamaya ilişkin bazı usul ve esaslar madde metnine dercedilmektedir.
Kanun ile kendisine tanınan yetkilerin kullanılmasına ilişkin olarak ise, MİT, mevcut yargı denetimi ve iç denetim mekanizmalarının yanı sıra, Başbakanlık Teftiş Kurulu ve Sayıştay tarafından da denetime tabidir. Ayrıca doğrudan yasama denetimi sağlanması hususu, gerekli Anayasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesini müteakip hayata geçirilebilecektir.
Bu tasarı üzerinde en çok tartışılan mesele MİT'in operasyonel yetkisinin ne olacağı ve casus tanımı üzerinden bunun sınırının ne olacağı olarak karşımıza çıkıyor...
Peki, mevcut durumda MİT nerede duruyor yeni durumda MİT nereye doğru gidiyor
DÜNYADA İSTİHBARAT ÖRGÜTLERİ NE YAPIYOR
-FRANSA: İstihbarat kurumları, iletişimdeki veri trafiğine (içerik) ve bilgilere (metadata) erişim yetkisine sahip. İnternet hizmet sağlayıcıları, telefon şirketleri ve internet kullanımı sağlayan diğer tüm kuruluşlar, talep edildiği takdirde, müşterilerine ait tüm bilgileri vermek zorunda.
-İNGİLTERE: Posta, kargo, internet ve telekomünikasyon hizmet sağlayıcıları işbirliği yapmak zorunda. Gizli servislerinin acil durumlarda mahkeme kararı olmadan 48 saatlik dinleme yetkisi bulunuyor.
-HOLLANDA: İstihbarat servisinden bilgi talebi alan servis ve hizmet sağlayıcılar, gerekli bilgiyi tedarik etmek zorunda. İstihbarat servisleri kablosuz telekomünikasyonu denetleme ve teknik cihazlar yardımı ile belirli bir özelliği olmayan kablosuz telekomünikasyonu almaya veya kaydetmeye yetkili. Hollanda istihbarat servisleri, operasyonel faaliyetlerine destek olması için tüzel kişilikler oluşturabilir ve kullanabilirler.
-İSPANYA: Ulusal İstihbarat Servisi (CNI), kişiler ve gruplar hakkında güvenlik soruşturmalarının gerçekleştirilmesinde kurumlardan işbirliği talebinde bulunabilir. Diğer kurum çalışanları CNI mensuplarına ihtiyaç duymaları halinde gerekli belgeleri vermekle yükümlü.
-İTALYA: İç güvenlik ile sorumlu AISI ve dış istihbarattan sorumlu AISE gerçek olmayan kişisel veriler içeren kimlik belgeleri ve sertifikaları kullanabilirler. Güvenlik ve istihbarat servisleri personeli görevleri ve operasyonları bakımından gereklilik arz eden ancak suç kapsamına giren faaliyetleri nedeniyle cezalandırılamaz.
-HIRVATİSTAN: Güvenlik ve İstihbarat Servisi vatandaşların anayasal hak ve özgürlüklerini kısıtlayan usul ve yöntemlerin uygulanabilir, gizli yöntem ve süreçlerle tüm resmi kayıtlara ve veritabanlarına erişim sağlayabilir. tüm devlet kurumlarında ve diğer tüzel kişiliklerde çalışanlar talep edilen verileri paylaşmakla mükellef.
-ABD: CIA, FBI ve NSA’in ulusal güvenlik ve terörle mücadele kapsamında, vatandaşları veya diğerlerine ait her türlü finansal veriye (para hareketleri, bakiye, sosyal güvenlik numarası vb.) ve diğer belge, doküman ve kayıtlara erişim yetkisi var.
Bu tasarı üzerinde en çok tartışılan mesele MİT'in operasyonel yetkisinin ne olacağı ve casus tanımı üzerinden bunun sınırının ne olacağı olarak karşımıza çıkıyor...
Peki, mevcut durumda MİT nerede duruyor yeni durumda MİT nereye doğru gidiyor
|
|
Mevcut Kanun Kapsamındaki Durum
|
Kanun Teklifi ile Oluşan Yen i Durum
|
|
MİT’İN GÖREVLERİ
|
MİT, sadece Başbakan ve MGK tarafından görevledirilebiliyor.
|
Bakanlar Kurulu (BK) tarafından da görevlendirmesi sağlanmıştır. Anayasa’nın 118. Maddesi MGK kararları da BK tarafından değerlendirileceğini karar bağlamıştır
|
|
MİT’in görev alanı muğlak ve sınırsızdır.
|
MİT’in görev alanı tanımlanıp, siber güvenlik, dış istihbarat ve terörle mücadele gibi konularla sınırlandırılıyor.
|
|
|
MİT’İN YETKİLERİ
|
MİT insan istihbaratına dayalı bir teşkilat olarak tanımlanmıştır. Kendini sürekli yenileyebilmesini öngören bir görev tanımlanmamıştır.
|
MİT dış istihbarat ve teknik istihbarata yönelmekte, çağdaş istihbarat usul ve yöntemlerini yakından takip etmek, çağa ayak uydurmak MİT’in ana görev alanları arasına alınmıştır.
|
|
Dış politikanın yürütülmesi konusunda duyulan istihbarat ihtiyacı için Teşkilatın alacağı görevler yasada belirtilmemiştir.
|
Tüm ileri istihbarat servisleri gibi, MİT’in de (gizli diplomasi başta olmak üzere) dış politika oluşumuna katkı sağlamasına olanak tanınmıştır.
|
|
|
Teşkilatın kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkileri (bilgi edinme başta olmak üzere) açık olarak düzenlenmemiştir. Bu muğlak durum, sahadaki faaliyetlerde sık sık yetki karmaşalarına neden olmaktadır.
|
Teşkilatın faaliyetlerini verimli ve sağlıklı yürütebilmesi adına, tüm kurum ve kuruluşlarla kuracağı ilişkiler, hukuki çerçeve içine alınarak, tanımlanmış, devlet kurumları arasında eşgüdüm sağlanmıştır.
|
|
|
Terörle mücadele, dış istihbarat ve istihbarata karşı koyma konularında, Teşkilatın sahadaki yetkileri tanımlanmamıştı.
|
İstihbaratın hayati faaliyet alanlarına ilişkin, sahada kullanılacak yetkiler hukuki zemine oturtulmuştur.
|
|
|
Faaliyetlerin gizliliğini sağlayacak hukuki yetkiler kanunla değil yönetmeliklerle düzenlenmişti.
|
İstihbarat faaliyetinin gereği olan gizliliğin sağlanması ve sürdürülmesi adına Teşkilata somut hukuki haklar tanınmıştır.
|
|
|
İletişimin denetlenmesine ilişkin yetkiler, çağdaş istihbarat servislerince kullanılan yetkilerin gerisinde kalmıştı.
|
İletişimin denetlenmesi, pek çok Batı demokrasisinde halen uygulanmakta olan uluslararası standartlara kavuşturularak hukuki çerçeve içine alınmıştır.
|
|
|
MİT görevlilerinin denetimi ve görevi suiistimallerine ilişkin hususlar kanun kapsamında yer almamaktaydı.
|
MİT görevlilerinin yetkileri arttırılırken, bu görevlilerin denetimi de kanun seviyesinde düzenlenmiştir.
|
|
|
SORUŞTURMA İZNİ
ve YARGILAMA
|
MİT mensuplarına ilişkin oluşan şikayetlerin ne şekilde işleme konulacağı hukuken düzenlenmemişti.
|
Bu şikâyetlerin hangi usuller çerçevesinde işleme alınacağı hukuki dayanağa kavuşturulmuştur.
|
|
MİT Müsteşarı hakkındaki soruşturma ve yargılama usulleri net olarak düzenlenmemişti.
|
MİT Müsteşarı’nın soruşturulması 353 Sayılı Kanuna, yargılanması ise 4483 Sayılı Kanuna bağlanarak, hukuki çerçeve içine alınmıştır.
|
|
|
MİT mensupları ile ailelerinin güvenliğine ilişkin herhangi bir hukuki düzenleme bulunmamaktaydı.
|
Söz konusu kişilerin kişisel güvenliklerinin temin edilmesi amacıyla, açık şekilde hüküm altına alınmıştır.
|
|
|
Yabancı ülkelerde alıkonulan Türk vatandaşlarının kurtarılmasına yönelik yürütülecek takas faaliyetlerin hukuki çerçevesi bulunmamaktaydı.
|
Ülke sınırları dışında alıkonulan veya rehin alınan vatandaşlarımızın can güvenliklerinin sağlanmasına yönelik hukuki düzenleme getirilmiştir.
|
|
|
CEZAİ HÜKÜMLER
|
MİT’in görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi ve belgelerin ifşası hakkındaki düzenlemeler muğlak ve genel bir şekilde ele alınmıştı.
|
Ceza gerektiren fiiller ayrıntılı olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca, ceza süreleri uluslararası standartlar göz önüne alınarak farklı fiile farklı ceza olacak şekilde yeniden düzenlenmiştir.
|
|
TALEPLERİN KARŞILANMASI
|
MİT tarafından talep edilen bilgi ve belgelerin sağlanması hususunda muğlak bir düzenleme bulunmaktaydı.
|
Teşkilata hızlı bir şekilde bilgiye ulaşabilmesi adına taleplerin karşılanması somut bir şekilde hukuki çerçeve içine alınmıştır.
|
|
YASAMA
DENETİMİ
|
Teşkilat faaliyetleri sadece Sayıştay ve Başbakanlık Teftiş Kurulu denetimine tabi idi.
|
Doğrudan yasama denetiminin sağlanmasına yönelik olarak, devlet istihbarat ve güvenlik faaliyetlerinin meclis komisyonunca denetimi sağlanmıştır.
|
YASA TASARISI İLE İLGİLİ OLARAK EN ÇOK SORULAN SORULAR
|
|
Soru
|
Cevap
|
|
Bakanlar Kurulu (BK)’nun MİT’e görev vermesiyle kurum siyasallaşmıyor mu?
|
MİT’e BK tarafından verilecek görevler yasayla çerçevelenmiştir. Benzer uygulamalar AB ülkelerinde de mevcuttur. Ayrıca Anayasa’nın 118. maddesi de MGK kararlarını BK’nın onayına bağlayarak, BK’yı güvenlik politikalarında karar verici olarak tanımıştır.
|
|
|
Yasa ile MİT’e operasyon yetkisi mi veriliyor?
|
Yasada operasyon yetkisi bulunmamakta, MİTe verilecek görevlerde inisiyatif BK’ya bırakılmaktadır.
|
|
|
Yasa ile MİT artık sınırsız yetkiye mi kavuşuyor?
|
Şu anki MİT yasası MİT’e sınırsız görev ve sınırsız yetki vermektedir. Yeni yasa ile bu sınırsız yetkiye sınır çizilerek, MİT’in görev alanı belirleniyor, MİT’e yol çiziliyor.
|
|
|
MİT artık dış istihbarat teşkilatı mı oluyor?
|
MİT şu ana kadar ağırlığını güvenlik istihbaratına vermişti. Yasa ile dış politika istihbarat ihtiyacını karşılama görevi MİT’e verilmiştir. MİT bu çerçevede dış istihbarat ve teknik istihbarat teşkilatı olarak bir dönüşüm geçirmektedir.
|
|
|
Diğer ülkelerde farklı istihbarat teşkilatları mevcuttur. Türkiye’de ise her istihbari faaliyeti MİT mi yapacak? Bu MİT’e orantısız güç mü veriyor?
|
Hayır. Türkiye’de güvenlik ve iç istihbaratı ağırlıklı olarak Polis ve Jandarma yapmakta, bunun yanısıra istihbari faaliyette bulunan başka kurumlar da bulunmaktadır. MİT belirlenen alanlar dışında, terörle mücadele gibi dış boyutu olan konular dışında iç istihbari faaliyetlerden zamanla çekilecektir.
|
|
|
Soru
|
Cevap
|
|
MİT’e Mahkeme Kararı olmadan sınırsız dinleme imkânı mı tanınmaktadır?
|
Hayır. MİT istihbari dinlemeleri Mahkeme kararı ile yapmaktadır. İzin, Ankara’daki herhangi bir Ağır Ceza Mahkemesi’nden talep edilecektir. Sadece ulusal güvenlikle ilgili yürütülen çalışmalarda Türk vatandaşı olmayanların dinlenmesine ve çok acil durumlarda, sonrasında 24 saat içinde mahkemeye başvurmak kaydıyla dinleme kararını MİT Müsteşarı verebilecektir.
|
|
|
TİB haricinde MİT bünyesinde yeni bir dinleme merkezi mi oluşturulacak?
|
Hayır. MİT özellikle karşı casusluk ve dış istihbarat kapsamında var olan elektronik istihbarat toplama kabiliyetini, zamanın ve tehdidin boyutuna bağlı olarak geliştirmekle görevlidir.
|
|
|
MİT neden TC vatandaşı olmayanları dinlemek istiyor?
|
Türkiye’ye her yıl 35 milyon turist gelmekte, bunların bir kısmını istihbarat görüşmelerini 3. Ülkede yapan yabancı servis mensupları oluşturmaktadır. Çok kısa süreli bu ziyaretler sırasında, ilgili istihbaratçılartın tespiti ve ardından gereken mahkeme kararı karşı casusluk faaliyetlerini engellemektedir. Böylesi aciliyet gerektiren konularda Türk vatandaşı olmayanların dinlenmesi konusunda MİT yetki istemektedir. Benzer yetkiler bir çok Batı ülkesindeki teşkilatlarda da mevcuttur.
|
|
|
MİT artık internet yazışmasına müdahale edebilecek, herkesi izleyebilecek mi?
|
İlgili yasa değişikliği dinleme ile değil, SİNYAL istihbaratı ile ilgilidir. MİT yasa gereği askeri istihbarattan da sorumlu olduğundan TSK’nın istihbarat ihtiyacını sağlamakla görevlidir. Bu çerçevede yabancı askeri haberleşme ve telsiz trafiğini izlemekle görevlidir.
|
|
|
MİT mensuplarına hiç kimsede olmayan dokunulmazlık mı sağlanmaktadır?
|
Hayır. Yasada MİT’e özel herhangi bir yargısal koruma yoktur. MİT mensupları ile ilgili sadece soruşturma usulü karara bağlanıyor. Bu ise MİT ile değil, devlet memuru kanunu ile ilişkilidir.
|
|
|
MİT özel hayata ilişkin bilgi ve belgelere sınırsız erişim imkânına mı sahip olacak?
|
Hayır. Yasayla MİT’in görevi tanımlanıp, alanı daraltılmıştır. MİT ancak verilen görev kapsamında yürüttüğü faaliyet için ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşabilir. MİT bu çerçevede yeni bilgi üretmez. Bu bilgiler Devlet kademesinde, çoğunlukla da koruma derecesi daha sınırlı başka kurumlar tarafından halihazırda zaten üretilmiş olan bilgilerdir. Bu durumlar dışında özel hayata müdahil olabilecek MİT mensupları hakkında kanunda çok ağır cezai müeyyediler getirilmiştir.
|
|
|
Basın Hürriyeti kısıtlanmakta mıdır?
|
Yeni kanunda Basınla ilgili herhangi bir yeni uygulama mevcut değil. Basınla ilgili uygulamalar mevcut Basın Kanunu’na göre düzenleniyor. Teşkilat çalışanlarının ya da Teşkilata ait devlet sırrı niteliğindeki bilgi-belgenin ifşasına diğer demokratik ülkelerdekine benzer cezai müeyyideler getirilmiştir.
|
|
|
Bankaların ticari sırları MİT erişimine mi açılmaktadır?
|
Hayır. Hâlihazırda MASAK, BDDK ve Maliye Bakanlığı gibi kurumlar tüm Mali Verilere ulaşmaktadır. MİT, Terörizmin Finansmanı ile ülkemizden transit geçen uluslararası şüpheli para trafiğinin izlenmesi gibi konularda, tehdit tespit edici ve eğilim ölçme amaçlı büyük verilere ulaşmaya yetkilidir. Teşkilat, ancak ihtiyaç duyması halinde bu yetkiye başvuracaktır. Olası suistimal durumunda MİT mensuplarına soruşturma yapılması hüküm altına alınmıştır.
|
|
|
Devletin her kurumu MİT için bir muhbir haline mi dönüşüyor?
|
MİT’e tanınan ulusal güvenlikle ilgili her türlü bilgi ve belgeye ulaşım yetkisi, bu çerçevede kalmak kaydıyla görevin doğası gereğidir. MİT diğer kurumlardan bilgi üretmesini değil, görevi gereği ilgili kurumun ürettiği bilgiye ulaşım talep edecektir.
|
|
|
MİT, istediği kişiyi sorgulayıp, evlerde arama yapabilecek midir?
|
MİT adli kolluk gücü değildir. MİT’in sadece, Kontr-Espiyonaj konularında fezleke hazırlama, arama ve gözaltı yapma yetkisi bulunmaktadır. Bunun dışında diğer adli konularda Emniyet ve Jandarma’ya tanınan kolluk hakkı MİT mensuplarına verilmemiştir.
|
|
|
MİT’e verilen yetkilerle Türkiye bir Muhaberat Devleti mi oluyor?
|
Hayır. Muhaberat Devleti ifadesi, devlet geleneği olmayan, istihbaratın kanun ile sınırlanmadığı, çok sayıda ve keyfi hareket eden personelle çalışan, insan istihbaratına dayalı otoriter devletlerdeki uygulamaları anlatır. Oysa tam tersine bu kanunla birlikte MİT, gizli yönetmeliklerle kullandığı yetkileri açık kanun haline getirerek, çağdaş demokrasilerdeki gibi hukuk devletine uygun ve şeffaf bir istihbarat teşkilatı olmayı hedeflemektedir. Sadece 8.000 civarında personeli bulunan ve hâlihazırda 2.473 hedefi dinleyen, faaliyetlerini dış istihbarat ve teknik istihbarata yönelten parlamenter denetime tabi MİT ile Türkiye Muhaberat Devleti değil, ancak Demokratik Devlet olabilir.
|
|
|
|
Muhaberat Devleti nasıl olur?
|
Çok sayıda personel, içe dönük istihbarat, sınırsız yetki, keyfi uygulamalar, adli kolluk gücü yetkisi ve alana yaygınlıkla olur.
|
|
|
Bu yasayla MİT özel hayatımıza müdahale edecek mi?
|
Özel hayata müdahale için kurumların kişilerin hayatına dokunacak mekanizmalara sahip olması gerekir. MİT gerek adli kolluk gücü olmaması nedeniyle, gerekse de 8000 civarında personeli ile vatandaşın hayatına doğrudan dokunabilecek mekanizmalara sahip değildir.
|
|
Ceza
|
Soru
|
Cevap
|
|
Yetkinin kullanımı ve faaliyetler nasıl denetlenecek?
|
MİT halen Devlet bürokrasisine uygulanmakta olan tüm denetim mekanizmalarının periyodik tasarrufuna tabidir. MİT iç denetiminin yansıra, Sayıştay ve Başbakanlık Teftiş Kurulu denetimlerine de tabidir. İlaveten yeni yasa Parlamenter Denetim de getirerek, demokratik standartları AB düzeyine çekmektedir.
|
|
|
Meclis Denetimi Getirilecek mi?
|
Yeni yasa ile MİT’e parlamento denetimi uygulanacaktır.
|
|
|
MİT için Özel Yetkili Mahkeme mi kurulmaktadır?
|
Hayır. MİT mensuplarının yargılanmasına ilişkin bir değişiklik yoktur. MİT Müsteşarı’nın soruşturulmasıyla ilgili süreç, istisnai bir durum olmayıp, TSK üst düzey yöneticilerinin yargılanma prosedürünü düzenleyen 25 Ekim 1963 tarihli ve 353 sayılı kanununa tabidir. Üstelik ilgili personel Yüce Divan’da yargılanırken, MİT Müsteşarı Yargıtay’ın ilgili Dairesi’nce yargılanabilecektir.
|
|
|
Başbakan, MİT personeline ilişkin soruşturma taleplerini nasıl inceliyor?
|
Savcılık soruşturma talepleri MİT Teftiş Kurulu’nca araştırılmakta ve konu hakkında hazırlanan rapor Başbakan’a sunulmaktadır.
|
DÜNYADA İSTİHBARAT ÖRGÜTLERİ NE YAPIYOR
-FRANSA: İstihbarat kurumları, iletişimdeki veri trafiğine (içerik) ve bilgilere (metadata) erişim yetkisine sahip. İnternet hizmet sağlayıcıları, telefon şirketleri ve internet kullanımı sağlayan diğer tüm kuruluşlar, talep edildiği takdirde, müşterilerine ait tüm bilgileri vermek zorunda.
-İNGİLTERE: Posta, kargo, internet ve telekomünikasyon hizmet sağlayıcıları işbirliği yapmak zorunda. Gizli servislerinin acil durumlarda mahkeme kararı olmadan 48 saatlik dinleme yetkisi bulunuyor.
-HOLLANDA: İstihbarat servisinden bilgi talebi alan servis ve hizmet sağlayıcılar, gerekli bilgiyi tedarik etmek zorunda. İstihbarat servisleri kablosuz telekomünikasyonu denetleme ve teknik cihazlar yardımı ile belirli bir özelliği olmayan kablosuz telekomünikasyonu almaya veya kaydetmeye yetkili. Hollanda istihbarat servisleri, operasyonel faaliyetlerine destek olması için tüzel kişilikler oluşturabilir ve kullanabilirler.
-İSPANYA: Ulusal İstihbarat Servisi (CNI), kişiler ve gruplar hakkında güvenlik soruşturmalarının gerçekleştirilmesinde kurumlardan işbirliği talebinde bulunabilir. Diğer kurum çalışanları CNI mensuplarına ihtiyaç duymaları halinde gerekli belgeleri vermekle yükümlü.
-İTALYA: İç güvenlik ile sorumlu AISI ve dış istihbarattan sorumlu AISE gerçek olmayan kişisel veriler içeren kimlik belgeleri ve sertifikaları kullanabilirler. Güvenlik ve istihbarat servisleri personeli görevleri ve operasyonları bakımından gereklilik arz eden ancak suç kapsamına giren faaliyetleri nedeniyle cezalandırılamaz.
-HIRVATİSTAN: Güvenlik ve İstihbarat Servisi vatandaşların anayasal hak ve özgürlüklerini kısıtlayan usul ve yöntemlerin uygulanabilir, gizli yöntem ve süreçlerle tüm resmi kayıtlara ve veritabanlarına erişim sağlayabilir. tüm devlet kurumlarında ve diğer tüzel kişiliklerde çalışanlar talep edilen verileri paylaşmakla mükellef.
-ABD: CIA, FBI ve NSA’in ulusal güvenlik ve terörle mücadele kapsamında, vatandaşları veya diğerlerine ait her türlü finansal veriye (para hareketleri, bakiye, sosyal güvenlik numarası vb.) ve diğer belge, doküman ve kayıtlara erişim yetkisi var.
