EPA Ajansı'nın foto muhabiri Kerim Ökten'in Çanakkale'de motosikletine düşen yıldırımla yaşamını yitirmesi, yıldırımdan korunma yöntemlerini tekrar gündeme taşıdı.
Bulutla yer yüzü arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasından kaynaklı yıldırımın oluşması için bulut ve yer tabakasının farklı elektrik yüklerine sahip olması ve belirli bir potansiyel farka erişmesi gerekiyor.
Genellikle bulutun yere yakın bölümleri negatif, yer ise pozitif yüklü elektriğe sahipken, bazı koşullarda bunun tersi de olabiliyor. Bulutla yer arasındaki potansiyel fark artarak belirli bir değere eriştiğinde, hava iletken olmamasına rağmen içerisinde iletken bir kanal oluşuyor ve yıldırım meydana geliyor.
Yıldırım olayı, her ne kadar yıldırım düşmesi olarak bilinse de bulut ile yer arasındaki negatif ve pozitif elektrik yüklerinin pozisyonlarına göre bazen buluttan yere doğru, bazen de yerden buluta doğru gerçekleşiyor.
Bu doğa olayı sadece dikey gelişmeli bulut olan kümülonimbus (Cb) bulutunun varlığında oluşabiliyor. Uzmanlar dışındakilerin tespit etmesinin zor olduğu Cb bulutunun varlığı ancak sağanak yağış, şimşek ve gök gürültüsüyle anlaşılabiliyor.
Yıldırım olayında ortaya çıkan çok büyük enerji, saniyenin milyonda biri zarfında geçtiği hava sütununun sıcaklığını 15000 °C'ye kadar ısıtabiliyor. Yıldırımın yakıcı ve yıkıcı etkisi, açığa çıkan bu enerjinin sonucunda meydana geliyor. Bir insana yıldırım çarpma olasılığı 600 binde bir iken, yıldırım çarpmış bir kazazedeye dokunmak ise çarpılma tehlikesi taşımıyor.
-Yıldırımdan korunma yöntemleri
Yıldırım oluşmasında meteorolojik şartların yanı sıra yer yüzeyinin durumu da çok önemli bir nitelik taşıyor. Yıldırım oluşumu için uygun koşulları hazırlayan yüksek binalar, ağaçlar ve metalik eşyalar gibi iyonlaştırıcı malzemelerden uzak durulması gerekiyor.
Can ve mal kaybını en aza indirebilmek için yüksek bina ve yapılarda (minare gibi) paratoner (yıldırımsavar) kullanılmalı, yıldırım riski olan havalarda ağaç, bayrak ve telefon direkleri gibi yüksek objelerden uzak durulmalı.
Metalik eşyalardan uzak durulmalı. Ancak otomobillerin lastikleri yalıtkan olduğu için otomobillerin içi yıldırım konusunda güvenli yerlerden. Açık arazide yere çömelerek oturulmalı. Su üzerinde bulunulmamalı derhal karaya çıkılmalı. Şemsiye gibi sivri metal içeren eşyalar kullanılmamalı ve açık arazide gruplar halinde durulmamalı. Elektrikli eşyalar da fişlerinden çekilmeli ve mümkün olduğunca kullanılmamalı.
