Anma etkinlikleri çerçevesinde, "31 Mart Azerbaycanlılar Soykırım Günü" öncesinde, Milletvekili Elhan Süleymanov başkanlığındaki Sivil Toplumun Geliştirilmesine Yardım Birliği (AVCİYA) tarafından yerli ve yabancı gazeteciler için Ermeniler'in katliam yaptığı bölgelere gezi düzenledi.
AA muhabirinin de katıldığı gezide, Şamahı bölgesindeki şehitlikler, katliamının izleri bulunan köyler, kasabalar ve camiler ziyaret edilirken, tanıkların torunlarının hatıraları da dinlendi.
İlk olarak Gobustan bölgesinde Kafkas İslam Ordusu subaylarından birinin mezarının bulunduğu Türk Şehitliği ziyaret edilerek dualar okundu, anıta çiçekler bırakıldı. Daha sonra Şamahı bölgesinde 1918'de çok sayıda Azerbaycanlı'nın acımasızca katledildiği Şeredil, Sakiyan ve Mirikent köyleri ziyaret edilerek katliamdan sağ kurtulan insanların torunlarıyla görüşüldü.
Büyüklerinden duydukları hatıraları anlatan Şamahılılar, o dönemde köylerinde Ermeniler tarafından büyük katliamlar yapıldığını, Ermeniler'in kadın ve çocuk ayırımı yapmaksızın masum insanları öldürdüğünü, onların yaptıklarının dede ve nineleri tarafından devamlı kendilerine anlatıldığını söylediler.
Kafkas İslam Ordusu'nu bugün bile minnetle yad ettiklerini söyleyen köylüler, dede ve ninelerinin, Türk ordusunun kahramanlıklarını dillerinden düşürmediklerini, onları kurtarıcı olarak gördüklerini ifade ettiler.
Gazeteciler, Şamahı'da yaşanan katliamlarda sivil halkın içeriye kapatılarak diri diri yakıldığı camileri de ziyaret etti. 743 yılında inşa edilen tarihi Cuma Camisinin imamı Muhammet Mustafayev, 1918 yılında yaşanan olaylarda caminin içerisinde bulunan 3 bin insanın yakıldığını söyledi. Camiyi gazetecilere gezdiren Mustafayev, duvarlarda bulunan mermi izlerini ve siyahlıkları göstererek, bunların Ermeni katliamının delili olduğunu belirtti.
- Katliamın tanığı toplu mezarlar
Şamahı'nın en eski camilerinden olan İmamzade Mescidi'nin imamı Elşen Rüstemov ise bu caminin de Ermeniler tarafından yakıldığını, burada çok sayıda kadın ve çocuğun hayatını kaybettiğini söyledi.
Camide yapıdan yenileme çalışmaları sırasında bahçede toplu mezar tespit ettiklerini belirten Rüstemov, bu mezardaki iskeletlerin 1918'de Ermeniler tarafından öldürülen Türkler olduğunun belirlendiğini ifade etti.
Şamahı Arkeoloji Çalışmaları sorumlusu Dr. Şirzad Ahmedov da burada yaptığı açıklamada, Ermeniler'in o zaman Azerbaycanlılar'ı kandırdığını ve camiye toplananlara dokunmayacaklarını söylediklerini belirterek, "Şamahı'ya saldıran Ermeniler, biz Şii'lere dokunmayacağız, işimiz Sünnilerle, dediler. Kadın ve çocukların camilere toplanmasını, onlara dokunulmayacağını bildirdiler. Fakat sözlerini tutmadılar. İstediklerini esir aldılar, istediklerini de yakarak öldürdüler. Şehrin birçok bölgesinde toplu mezarlar olduğunu biliyoruz. Bunların hepsini gün yüzüne çıkaracağız" diye konuştu.
- "Ermeni yalanlarına karşı gerçekleri anlatmalıyız"
Gazeteciler, AVCİYA tarafından hazırlanan ve Ermeniler'in Azerbaycanlılar'a karşı uyguladığı katliamların anlatıldığı 1905.az sitesinin tanıtım toplantısına da katıldı.
Toplantıda konuşan Milletvekili Elhan Süleymanov, Ermeniler'in 1905 yılından itibaren Azerbaycanlılar'a karşı katliam ve soykırım politikası yürütmeye başladıklarını, sitenin adını da bu nedenle 1905 koyduklarını, Ermeniler'in yaptıklarını 12 dilde yayın yapacak bu site ile tüm dünyaya duyuracaklarını kaydetti.
Hem Ermenistan devletinin hem de Ermeni lobisinin 1915 olayları adıyla dünya kamuoyunu yanıltıcı şekilde enformasyon savaşı yürüttüğünü ve propaganda yaptığını ifade eden Süleymanov, "Onların yalanlarına karşı gerçekleri tüm dünyaya anlatmalıyız. Dünya, Azerbaycan Türklerine yapılan soykırımı tüm gerçekleriyle öğrenmelidir. Medyanın da desteğine ihtiyacımız var" dedi.
- 31 Mart 1918'de neler yaşanmıştı
Çarlık Rusyası'nın son dönemlerinde, daha önceden Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerine yerleştirilmiş olan Ermeniler, otorite boşluğundan da istifade ederek çevre köy ve kasabalardaki Azerbaycanlıları katlederek topraklarını ele geçirmeye başladı. 1905 yılında itibaren iyi örgütlenen ve silahlanan Ermeniler, başta Bakü olmak üzere tüm bölgelerde karışıklar çıkararak Azerbaycanlıları yıldırma politikası yürüttü.
Rusya'da 1917 yılında yapılan devrimin ardından Bakü'de yönetimi ele geçiren Bolşeviklerin Ermeni lideri Stepan Şaumyan'ın da desteğini alan Ermeni ve Bolşevik çeteleri, Azerbaycanlılara karşı saldırıları artırdı. 1918 yılının 30 Mart ve 3 Nisan tarihleri arasında Bakü, Şamahı, Kuba, Haçmaz, Lenkeran, Hacıkabul, Salyan, Zengezur, Karabağ, Nahçıvan ve diğer bölgelerde Ermeni ve Bolşevik çeteler tarafından 50 bin Azerbaycanlı katledildi.
Ermenilerin katliamı, Osmanlı Devleti'nin Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın talimatıyla kurulan Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan'a yardıma gelmesi ve ülkeyi çetelerden temizlemesiyle son buldu. Azerbaycan'da 1918 yılında Ermeniler tarafından uygulanan mezalim ve katliam "soykırım" olarak kabul ediliyor ve dünyaya anlatılması için çeşitli çalışmalar yürütülüyor.
Merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 1998 yılında imzaladığı kararname ile 31 Mart tarihinin, "Azerbaycanlılar Soykırım Günü" olarak anılmasına karar vermişti.
