Sabah oturumunun ardından basına açıklama yapan ABD heyeti başkanı Büyükelçi Josef Estey Macmanus, İran yönetiminin 5+1 ülkeleriyle Cenevre'de imzaladığı anlaşmayı uygulaması ve UAEA ile işbirliğini geliştirmesinin "olumlu adımlar olduğunu" belirterek, "Ancak bunlar yeterli değil. Tahran yönetiminin Parçin nükleer tesisinde denetim yapılmasına izin vermesini ve Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın (NPT) ani denetimleri öngören ek protokolünü onaylamasını bekliyoruz" dedi.
İran ile 5+1 ülkeleri arasında 17 Mart'ta Viyana'da ikinci bir görüşme yapılacağını anımsatan Macmanus, "bu görüşmede İran'ın nükleer programına ilişkin yeni bir yol haritasının belirleneceğini" ifade etti.
ABD temsilcisi, UAEA Genel Direktörü Yukiya Amano'nun son raporunda, "İran'ın nükleer programına ilişkin olumlu adımlar attığını teyit ettiğini" belirterek, "Ancak Parçin nükleer tesisinde denetim yapılmasına izin vermemiş olmasının, nükleer programı üzerinde askeri boyut kaygılarını gideremediğini" kaydetti.
Amano son raporunda, Parçin nükleer tesisine ilişkin elde ettikleri uydu görüntülerinde hafriyat çalışması yapıldığını belirlediklerini belirterek, İran yönetimine "Parçin'de denetim yapmalarına izin verilmesi ve yabancı uzmanlara ilişkin bilgi verilmesi çağrısında" bulunmuştu.
-NPT ek protokol baskısı-
Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'na (NPT) taraf olan ülkeler zorunlu olmadıkları halde prensipte ani denetimleri öngören ek protokolü de imzalıyor. Ancak ek protokolün uygulanabilmesi için taraf ülkenin ulusal parlamentosunda onaylanması gerekiyor.
İran, NPT antlaşmasına taraf olduğu tarihlerde ek protokolü imzalamıştı ancak ulusal parlamentosunda bugüne kadar onaylanmadığı için uygulanmıyor. UAEA, İran'daki nükleer tesislerde denetim yapabilmek için yönetimden izin alması gerekiyor. Kendisinin çeşitli kaynaklardan veya uydudan elde ettiği bilgi üzerine nükleer tesislerde izinsiz olarak denetim yapması mümkün değil.
Diplomatik kaynaklar, yönetim kurulu toplantısında İran'ın nükleer programına ilişkin sözlü beyanda bulunan üye ülkelerin heyet başkanlarının, NPT ek protokolünün uygulanmasını özellikle gündeme getirerek İran yönetimine çağrıda bulunduklarını belirttiler.
İran'a ek protokolün uygulanması konusunda baskı yapan yönetimi kurulu üyesi ülkelerin heyet başkanları sözlü beyanlarında, "İran'ın nükleer programının tümüyle barışçıl olduğunu ve askeri bir boyutu bulunmadığını kanıtlaması için ek protokolün uygulanmasını kabul etmesi gerektiğini" özellikle vurguladılar.
UAEA Genel Direktörü Amano da son raporunda, İran yönetiminin attığı olumlu adımları sıralarken raporun son bölümünde, Parçin nükleer tesisinde denetim yapmalarına izin ve tesiste faaliyet gösteren yabancı uzmanlara ilişkin bilgi verilmemesi nedeniyle, "nükleer programın askeri boyutuna ilişkin kaygılarının devam ettiğini" kaydetmişti.
Diplomatik kaynaklar, İran ile 5+1 ülkeleri arasında 17 Mart'ta Viyana'da yapılması planlanan müzakerelerin ikinci turunda da nükleer programın askeri boyutuna ilişkin kaygıları gidermek üzere İran yönetiminden, ani denetimleri öngören NPT ek protokolünü uygulaması ve 2005 yılından bu yana denetim yapılmasına izin verilmeyen Parçin nükleer tesisinde UAEA müfettişlerinin denetim yapmalarına izin verilmesinin talep edileceğini belirttiler.
Kurumun Viyana'daki merkezinde hafta başında başlayan Yönetim Kurulu olağan toplantısının, 7 Mart Cuma günü sona ermesi bekleniyor.
