İnsanlığa karşı suç cezasız kalmadı

Ruanda soykırımının üzerinden geçen 20 yılın ardından Fransa’da konuya ilişkin ilk yargılama sürecine başlanırken, son on yılda Avrupa’da “soykırım”, “insanlığa karşı suç” ve “savaş suçu” gerekçesiyle çok sayıda isim hakim önüne çıkarıldı.

Gerek uluslararası nitelikli mahkemelerde gerekse ulusal mahkemelerde görülen davaların çoğunda askerlerden devlet başkanlarına kadar uzanan bir profil söz konusu.

-Charles Taylor: Sierra Leone’deki iç savaşta, savaş suçu işleyen isyancılara destek vermekle suçlanan eski Liberya Devlet Başkanı Charles Taylor, hakkında tutuklama kararı çıkarılmasının ardından kaçtı. 2006 yılında yakalanarak mahkemeye teslim edilen Taylor hakkında, cinayet ve tecavüz dahil 11 ayrı suçtan yaklaşık 80 yıl hapis cezası isteniyordu. Taylor, Sierra Leone için oluşturulan özel mahkeme tarafından 2012’de 50 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Taylor, uluslararası bir mahkemede yargılanıp suçlu bulunan ilk Afrikalı lider oldu.

-Laurent Gbagbo: 2010’da seçimlerdeki yenilgisini kabul etmeyerek ülkede şiddet dalgası oluşmasına neden olmak ve binlerce kişinin ölümü ile yerlerinden edilmesinden sorumlu tutulan eski Fildişi Kıyısı Devlet Başkanı Laurent Gbagbo, 2011’de yakalanarak Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. Yargılaması süren Gbagbo, hakkındaki tüm suçlamaları reddediyor.

-Ante Gotovina: Bosna Savaşı sırasında görev yapan General Ante Gotovina, hakkında tutuklama kararı çıkınca 2001’de kayıplara karıştı. 2005’te Kanarya Adaları’nda yakalanan Gotovina, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde, insanlığa karşı suç ve savaş suçu işleme iddiasıyla yargılandı. Mahkeme, 2011’de aldığı kararla Gotovina’yı hakkındaki dokuz suçlamadan sekizinde suçlu bularak 24 yıl hapse mahkum etti.

-Slobodan Miloşeviç: Bosna Savaşı’ndaki kayıpların en önemli sorumlularından olan eski Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloşeviç, 2001’de yargıya teslim edildi. 2002’de Lahey’deki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde, hakkında açılan 66 ayrı davadan yargılanmaya başlandı. Miloşeviç hakkında soykırım, soykırıma yardakçılık, cinayet, işkence, siyaset, din ve ırk temelli infaz gibi suçlamalar yer alıyordu. 2006’da yargı süreci tamamlanmadan hücresinde hayatını kaybetti.

-Radovan Karadziç: “Bosna Kasabı” olarak da bilinen eski Sırp lider Radovan Karadziç, 13 yıllık kaçışın ardından 2008’de yakalanıp Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne teslim edildi. Hakkında soykırım, savaş suçu ve insanlık suçunun da olduğu 10 suçlama bulunan Karadziç’in yargılanmasına 2009’da başlandı. Karadziç'e yöneltilen suçlamalar arasında, 1995 yılında Srebreniça’da 8 bin Bosnalı Müslüman'ın öldürülmesine karışmak da var. Karadziç’in yargılanmasına devam ediliyor.

-Ratko Mladiç: Sırp General Ratko Mladiç, Srebreniça’daki katliamın en önemli sorumlularından biriydi. Slobodan Miloşeviç’in yakalanmasının ardından kayıplara karıştı. 2011’de Sırbistan’da yakalanarak Lahey’deki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne gönderildi. Hakkında cinayet, insanlığa karşı suç işlemek, Bosnalı Sırpların komutanı olarak 1992-1995 yıllarında sivillere yönelik saldırıları yönetmek, Srebreniça'da 8 bin kişinin öldürüldüğü etnik soykırımda rol almak, Saraybosna’yı 43 ay süreyle kuşatma altında tutmak ve halkı zorla yerlerinden sürmek gibi suçlamalar bulunan Mladiç’in yargılanmasına devam ediliyor.

-Thomas Lubanga: Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde yaşanan iç savaştaki rolü nedeniyle yakalanarak Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne gönderilen isimlerden biri Kongo Vatanseverler Birliği liderlerinden Thomas Lubanga oldu. Lubanga’ya yönelik suçlamalar arasında, “15 yaşından küçük çocukların askere alınması ve çatışmalarda aktif olarak kullanılması” öne çıktı. Lubanga’ya karşı açılan davanın görüşülmesine 2006 başlandı. Mahkeme, 2012’de Lubanga’yı 14 yıl hapis cezasına çarptırdı.

-Rasema Handanoviç: Bosna savaşı sırasında Müslüman Boşnaklardan oluşan Zülfikar isimli birliğe katılan Rasema Handanoviç, Hırvat sivillere yönelik savaş suçu işlediği gerekçesiyle aranıyordu. Savaştan sonra ABD’ye yerleşen Handanoviç, Bosna-Hersek’in talebi üzerine iade edildi. Bosna yargısının 2012’de beş buçuk yıl hapisle cezası verdiği Handanoviç, savaş suçundan ceza alan ilk Boşnak kadın oldu.

-Onesphore Rwabukombe: Ruanda soykırımı bağlamında Almanya’da yargılanan ilk isim Onesphore Rwabukombe. Eski bir belediye başkanı olan Rwabukombe, soykırımda üstlendiği rol nedeniyle 2010’da Almanya’da tutuklandı. Rwabukombe, 1994’te yaklaşık 4 bin kişinin ölümünden sorumlu tutuluyor. Alman yargısının Rwabukombe ile ilgili kararını 18 Şubat’ta açıklaması bekleniyor.

İnsanlığa karşı suç cezasız kalmadı

Fransa’da Ruanda soykırımıyla ilgili ilk dava görülürken Avrupa’da soykırım ve insanlığa karşı suç nedeniyle son on yılda çok sayıda kişi mahkeme önüne çıktı.