Türk Tarih Kurumunun (TTK) "Dünü hatırlamak, bugünü anlamaktır" temalı konferanslar dizisi kapsamında, TTK Konferans Salonu'nda, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç ile MHP Kayseri Milletvekili Yusuf Halaçoğlu'nun yanı sıra çok sayıda akademisyenin katıldığı "Lozan Antlaşması" konferansı gerçekleştirildi.
Lozan Antlaşması'nın bilinmeyen yönlerini anlatan Taha Akyol, "Lozan'ın zafer mi, hezimet mi" konusundaki iki bakış açısından ilkinin "Atatürk ve İnönü'nün yaptığına göre mutlaka zaferdir", ikincisi ise "Lozan'da Türkiye infaz edildi" görüşünün olduğunu belirtti.
Akyol, aylar süren Lozan görüşmelerinin çok çetin geçtiğine işaret ederek, görüşmelere katılan İsmet İnönü ile Rauf Paşa arasındaki bütün şifreli telgraf yazışmalarının çözülerek İngiliz heyetinin başkanı Lord Curzon'a iletildiğini ve karşı tarafın buna göre bir tavır aldığını anlattı.
-"Lozan ile toprak kaybetmedik, kazandık"
Lozan ile Türkiye'nin 2 milyon 400 kilometrekare topraktan 788 bin kilometre kare toprağa inmesi iddiasının "demogojiden de öte" olduğunu söyleyen Akyol, "Biz Lozan'a gittiğimiz zaman Mısır bizde miydi, Filistin bizde miydi, Suriye, Libya, Adalar, Balkanlar bizde miydi ki Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıldaki yüz ölçümüne bakarak toprak kaybettik diyoruz. Biz bu toprakları zaten kaybetmiştik. Biz Lozan'da Sevr Anlaşması ile Türkiye'ye bırakılan 256 bin kilometrekareden Hatay dahil 783 bin kilometrekareye çıkarttık" değerlendirmesinde bulundu.
İngiltere'de Avam Kamarası'nda Lozan ile ilgili yapılan müzakerelerde, "Lozan Antlaşması 100 yıllık İngiliz tarihindeki ilk diplomatik mağlubiyet" olarak adlandırıldığını aktaran Akyol, "Bize göre Lozan hezimet, İngiltere için ise 100 yıllık tarihlerindeki en büyük mağlubiyet. Dolayısıyla tek yönlü bakış doğru değil, madalyonun diğer yönlerini görmek lazım" görüşünü savundu.
-"Lozan, Türkiye'den Avrupa'yı yaka paça atmaktadır"
Akyol, Time dergisinin 14 Nisan 1924 tarihli sayısında da Lozan müzakereleri ile ilgili bir diplomatın "Lozan'da Hıristiyan medeniyeti çarmıha gerildi" ifadesinin yanı sıra derginin analiz haberinde ise "Lozan Anlaşması, 100 yıllık İngiliz tarihinde göze çarpan ilk başarısızlıktır. Neticede Türkiye'yi Avrupa'dan atmak yerine, Türkiye'den Avrupa'yı yaka paça atmaktadır" değerlendirmesine yer verildiğini söyledi.
"Lozan bir diplomatik uzlaşma belgesidir ve eleştirilecek yönleri olmakla beraber, ben Lozan'ın başarılı olduğu kanaatindeyim" diyen Akyol, Lozan'da kapitülasyonların kaldırılmasıyla bağımsızlık, hukuk birliği sağlanmasıyla üniter devlet ve nüfus homojenliği sağlanmasıyla ulus devletin sağlandığını ifade etti.
Daha sonra katılımcıların sorularını yanıtlayan Akyol, bir öğretmenin Lozan Antlaşması'nın 100 yıllık ömrü var mı sorusu üzerine, bunların şehir efsanesi olduğunu, itibar edilmemesi gerektiğini belirtti.
