İran’a yaptırımlar hafifletiliyor

İran’ın Batılı bankalarda dondurulmuş olan paralarına kavuşması İran nükleer sorunu çözümü çerçevesinde imzalanan Ortak Eylem Planı tarafından öngörülmektedir. Geçtiğimiz günlerde İran ve altı uluslararası arabulucu temsilcileri Planın gerçekleştirilmesine 20 Ocak’ta başlanacağı konusunda anlaştılar. Durumu siyaset uzmanı Vladimir Sajin yorumluyor.

24 Kasım’da Cenevre’de mutabık kalınmış Ortak Eylem Planı aslında ön bir anlaşmadır. Ona uyarınca İran kendi nükleer programını askıya almayı, yani uranyumun yüzde 20’lik zenginleştirme çalışmalarını durdurmayı, mevcut olan bütün rezervleri yok etmeyi, Arak’ta ağır su reaktörü inşaatını durdurmayı, uranyum zenginleştirme için yeni modern santrifüjleri inşa etmemeyi ve UAEK müffetişlerinin kendi nükleer tesislerine erişimini genişletmeyi taahhüt etmişti.

Bunun karşılığına AB ve ABD uyguladığı yaptırımları gittikçe gevşetecek. Washington’da İran’ın ülke dışındaki banka hesaplarında dondurulmuş parasının toplam olarak 4,2 milyar dolara kavuşacağını bildirildi. Bunun yanısıra İran’ın petrol ve kimya ürünleri, otomobiller için yedek parçaları, değerli metaller ihracatına yasak ortadan kaldırılacak. Bu da İran’ın yaklaşık 1,5 milyar doları elde etmesini sağlayacak. Yaptırımların gevşetilmesi bir sürü İran’lı havayolu şirketine Batılı uzmanlar yardımıyla uçaklarının onarımı ve güvenliğini kontrol etme imkanını verecek. Ayrıca İran hükümetine ülke dışındaki öğrencilerine destek vermesi için 400 milyon dolar harcamasına izin verilecek.

Aynı zaman ön anlaşma önümüzdeki altı ay içinde yapılacak müzakereler ssırasında İran petrol ihracatı hacminin ne artırılması ne de genişletilmesini öngörmektedir. İran’lı petrol ihracatı şimdiki düzeyde kalacak, yani hacmi günlük yaklaşık 715 bin varil olacak. İran’a yönelik yaptırımların uygulanmasından önce ülkenin petrol ihracatı yaklaşık 2,4 milyon varildi. O zaman İran’lı petrolü 23 ülke alırken şu an sadece altı ülke bu arada Çin, Hindistan, Güney Kore, Japonya, Türkiye ve Tayvan alıyor.

Böylece yaptırımların kısmen gevşetilmesine rağmen petrol ihracatı, finans ve bankacılık alanında başta olmak üzere yaptırımların büyük kısmı yürürlükte kalacak. Bunun sonucunda İran’ın önümüzdeki yarım yıl göreceği zarar yaklaşık 30 milyar doları bulacak. Amerikalı hükümet uzmanlarının değerlendirmelerine göre ise toplam olarak son iki yıl içerisinde petrol yaptırımları İran’a 80 milyar dolar miktarındaki zarar vermiştir.

Son anlaşmaya göre İran’ın alacağı 4,2 milyar dolar hemen hemen eşit paya bölünüp yarım yıl boyunca her 34 günde bir veriliyor olacak. Ama bunun için Tahran’ın kendi nükleer programını durdurmasına dair taahhütlerini yerine getirmesi gerekiyor. İran’ın bu adımları UAEK müffetişleri tarafından kontrol edilecek. Müffetişler ise siyasetçilerin sürekli gözetimi altında bulunacak. Bununla birlikte İran’ın karşıtları Ajansın uzmanlarının çalışmalarını en titiz şekilde izleyecekler. Rusya Enerji ve Güvenlik Merkezi Müdürü Anton Hlopkov bu bağlamda şunu söyledi:

‘ABD ve bazı Batılı ülkelerde çok sayıda İran karşıtları bulunmaktadır. Bu yüzden İran’ın üstlendiği taahhütlerin yerine getirilmesinde en ufak sorun, İran’ın en ufak hatası onun lekelenmesi, imajının zedelenmesi için kullanılacak’.

Başka sözlerle ABD ve AB Tahran’ın anlaşmanın öngördüğü talepleri yerine getirmediğini düşününce İran’a yönelik yeni tek taraflı yaptırımları uygulayacak. Bu durumda yarım yıl sonra İran nükleer programı ile ilgili kapsamlı nihai anlaşmanın yapılması olasılığı karşılıklı anlaşmazlık ve suçlama bulutu içinde kaybolup yok olacak.

Rusyanın sesi

İran’a yaptırımlar hafifletiliyor

Bugün Amerikan medyalarının ABD yönetiminde bir kaynağa atıfta bulunarak belirttiğine göre Tahran, yaptırımlarının ortadan kaldırıldığı paranın 550 milyon dolarlık ilk payını 1 veya 3 Şubat tarihinde alacak.