Türkçe, dünyaya meydan okuyor

Dünyanın dörtbir yanında Türkçeye ilgi artarken, özel okul ve kurslar haricinde, ortaöğretim düzeyinde 80'in üzerinde, yükseköğrenim düzeyinde ise 60'ın üzerinde ülkede Türkçe dersleri veriliyor.

Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğünden (KDK) edinilen bilgiye göre, kültürel diplomasinin en önemli unsurlarından olan dil öğretiminde Türkiye üst sıralarda yer alıyor.

Türkçe, halihazırda 220 milyon insan tarafından konuşuluyor ve Çince, İngilizce, İspanyolca ve Hintçe'nin ardından en çok konuşulan 5. dil olma özelliğini taşıyor. Bu anlamda önemli bir avantaja sahip olan Türkçenin, dünya dilleri arasındaki etkinliğini artırmaya yönelik girişimler son yıllarda hız kazandı.

Bu girişimler sayesinde başta Türk kökenli vatandaşların yoğunlukla yaşadığı yerler olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde Türkçe öğrenimi hızla artıyor.

Dünyada, ortaöğretim düzeyinde Türkçe öğretilen ülkelerin sayısı 80'i aştı. Üniversite seviyesinde ise seçmeli dersler ve Türkoloji kürsüleri vasıtasıyla 60'ın üzerinde ülkede Türkçe öğretiliyor. Son yıllarda dünyanın dört bir yanında açılan Türkçe kursları da büyük ilgi görüyor. Yunus Emre Enstitüsü bünyesinde, çeşitli ülkelerde açılmış 36 dil ve kültür merkezi bulunuyor. Ayrıca 140'dan fazla ülkede açılan özel okullarda, Türkçe müfredatla eğitim veriliyor.

Türkiye'den yoğun olarak göç alan Avrupa ülkelerinde Türkçe'nin ilk ve ortaöğretim seviyesinde okutulmasına yönelik girişimler son yıllarda oldukça arttı. Dünya genelinde okullarda verilen Türkçe eğitimine bakıldığında özellikle Türk kökenli vatandaşların yoğun olarak yaşadığı ülkelerde Türkçe'nin; seçmeli dersin yanı sıra anadil, göçmen dili veya köken dili gibi farklı statülerde verildiği görülüyor.

Türkçe, ilk ve ortaöğretimde seçmeli ders

Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı'nın (YTB) 2012'de yaptığı çalışmaya göre, yaklaşık 3 milyon Türk kökenli vatandaşın yaşadığı Almanya'da, ilk ve ortaöğretim seviyesinde "Türkçe ve Türk Kültürü" dersleri, zorunlu ders kapsamı dışında. Türkçe dersleri, öğleden sonra verilen kurslar/özel dersler konumunda yer alıyor. İlköğretimde Türkçe, 2. sınıftan itibaren talebe göre seçmeli ders olarak verilebiliyor. Almanya'da 60 bine yakın öğrenci temel eğitim kapsamında Türkçe dersi alıyor. Ortaöğretimde ise Türkçe, eyaletlere göre değişmekle beraber seçmeli ikinci veya üçüncü yabancı dil olarak öğretilebiliyor.

Avusturya'da da ilk ve ortaöğretim seviyesinde Türkçe, okullarda müfredat dışı seçmeli ders statüsünde ve öğrencinin sınıf geçmesi üzerinde etkisi bulunmuyor. Sadece 2011'de Avusturya genelinde ilköğretim seviyesinde Türk Dili ve Kültürü dersine devam eden öğrenci sayısı 14 bin 639. Türk kökenlilerin yoğun olarak yaşadığı Belçika'da ise Flaman Bölgesinde bazı okullarda Türkçe seçmeli ders olarak sunuluyor. 2013'te Belçika Flaman Parlamentosu Eğitim Komisyonunda kabul edilen önergeye göre, 2014-15 eğitim yılından itibaren Türkçe, liselerde İngilizce, Fransızca ve Almanca'dan sonra öğretilebilecek seçmeli yabancı diller kategorisine dahil oldu.

Göçmen dili olarak Türkçe eğitimi

Fransa'da ortaöğretim seviyesinde Türkçe dersleri, Fransız okullarında ya da Türk kökenliler tarafından kurulan dernekler bünyesinde, okul müfredatı dışında yabancı dil dersi olarak veriliyor. Hollanda ve İsviçre'de ise ortaöğretimde okul yönetimine bağlı olarak Türkçe seçmeli ders olarak veriliyor. İngiltere'de, ülkede yaşayan 400 bine yakın Türk kökenli nüfusa paralel olarak Türkçe, ilköğretim ve ortaöğretimde yabancı dil veya göçmen dili olarak müfredatta yer alıyor. Örgün eğitim kurumlarındaki Türkçe derslerini, Türkiye ya da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) hükümetleri tarafından gönderilen veya yerel olarak istihdam edilen öğretmenler veriyor. İsveç, Norveç, Finlandiya ile Danimarka'da ilk ve ortaöğretimde Türkçe dersi seçmeli olarak okutuluyor. Buna ek olarak Danimarka'da isteyen okul müdürlerinin Türkçe'yi zorunlu dil olarak verebilmesi konusundaki yasa tasarısı hazırlıkları sürüyor. İspanya'da ise Türkçe, seçmeli dil dersi olarak okutulamıyor, ancak Bask bölgesinde ortaöğretimde zorunlu İngilizce ve Almanca'nın yanı sıra seçmeli olarak Türkçe eğitim verilebiliyor.

ABD ve Kanada'da Türkçe'nin ilk ve ortaöğretim seviyesinde seçmeli ders olarak okutulmasının önünde yasal engel bulunmuyor. Her iki ülkede de Türkçe'nin seçmeli ders olarak müfredata girmesi için yerel halkın bu yönde bir talebinin bulunması gerekiyor. Avustralya'da ise 2011'de Türkçe, ilk ve ortaöğretimde okutulacak seçmeli yabancı diller arasına eklendi.

3 ülkede daha Türkçe seçmeli ders

2013'te Türkçe'nin seçmeli ders olarak okutulduğu ülkeler arasına şubatta Japonya, nisanda Yemen ve haziranda da Tunus eklendi. Öte yandan Türkçe'nin; Bosna Hersek'in Zenica-Doboy, Hersek-Neretva ve Gorajde kantonlarının ardından Saraybosna kantonunda da ilk ve orta dereceli okullarda "zorunlu seçmeli ders" olarak okutulması konusunda anlaşmaya varıldı. Türkçe'nin, Saraybosna kantonundaki okullarda, İngilizce, Fransızca, Almanca ve Arapça'nın yanı sıra zorunlu seçmeli ders olarak öğretilmesi amacıyla Yunus Emre Türk Kültür Merkezi ile Saraybosna Kantonu Eğitim Bakanlığı arasında protokol imzalandı.

Bir diğer örnek ise, Afganistan'daki Habibe Sultan Lisesi. Afgan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı lisede, ortaöğretim seviyesinde Türkçe dersleri okutuluyor. Azerbaycan'da Bakü ve çevresindeki bazı okullarda Türkiye Türkçesi dersleri veriliyor. Bulgaristan'da ilköğretimde anadil dersi olarak, Makedonya'da ise ilköğretim ve ortaöğretimde 'anadilde eğitim hakkı' kapsamında Türk soylu öğrenciler derslerini Türkçe olarak alabiliyor. Moğolistan'da ise ilk ve ortaöğretimde, Türk-Moğol okullarında Türkçe eğitimi alma imkanı sağlanıyor.

Üniversite seviyesinde 60 ülkede Türkçe öğretiliyor

Yükseköğretim düzeyinde ise pek çok ülkede seçmeli dil dersleri kapsamında Türkçe öğretiliyor. Ortadoğu Çalışmaları, Asya Çalışmaları ve İslam Çalışmaları gibi bölümlerde Türkçe ağırlıklı olarak okutuluyor. Bu ülkeler arasında ABD, Almanya, Avustralya, Danimarka, Endonezya, Filistin, Finlandiya, Fransa, Gambiya, Güney Kore, İran, İspanya, İsviçre, Kanada, Macaristan, Malezya, Norveç, Özbekistan, Portekiz, Romanya, Suriye, Tayvan ve Tunus yer alıyor.

Avusturya'da Viyana Üniversitesi bünyesinde Türkoloji kürsüsü bulunuyor. İngiltere'de ise Türkçe; Türkoloji, Türkiye Çalışmaları, Ortadoğu Çalışmaları ile Asya Çalışmaları gibi bölümlerde seçmeli ya da zorunlu olarak okutuluyor. Ayrıca, İngiltere ve Fransa'da yükseköğretime geçiş sınavlarında Türkçe, sınava girilebilecek alanlar arasında yer alıyor. Böylece üniversite seviyesinde, Türkoloji Kürsüleri ile seçmeli Türkçe dersi verilen ülkelerin sayısı 60'a çıkıyor.

35 ülkede Türkoloji Bölümü

2007'de kurulan Yunus Emre Vakfına bağlı Yunus Emre Enstitüsü'nün en önemli faaliyetlerinden biri, Türkoloji Projesi. Türkoloji Projesi kapsamında 35 farklı ülkede bulunan 53 üniversite ile Türkoloji Bölümü kurulması konusunda İşbirliği Protokolü imzalandı. Buna göre, Orta Asya ülkelerinden Balkanlara, Avrupa'dan Kuzey Afrika'ya kadar çeşitli ülkelerde Türkoloji Bölümü açılıyor.

Yunus Emre Enstitüsü Türk Kültür Merkezleri

Yunus Emre Enstitüsü, Türk kültürü, dili ve edebiyatının daha iyi tanıtılması ve öğretilmesi için araştırmalar yapıyor.
Bu bağlamda, yurt dışında çeşitli ülkelerde Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri (YETKM) açan Enstitü; bilimsel projeler, kültürel etkinlikler ve Türkçe Dil Kursu başta olmak üzere çeşitli kurslar aracılığıyla Türkiye'nin tanıtımına katkı sağlıyor. Dünyanın çeşitli ülkelerinde açılan ve sayısı 36'ya ulaşan YETKM'ler aracılığıyla bugüne kadar yaklaşık 15 bin öğrenci Türkçe öğrendi.

Kosova'da 3, Bosna Hersek'te ve Mısır'da ise 2 farklı şehirde YETKM bulunuyor. 2013 yılı itibarıyla bu merkezlerde Türkçe öğrenen kişi sayısı ise 6 bine ulaştı.

Aktif dış politika vurgusu

Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörü Cemalettin Haşimi ise konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Türkiye'nin aktif dış politikası ve etkin yumuşak gücünün pekçok alanda olduğu gibi dil ve kültür konusunda da meyvelerini verdiğini belirterek, şunları kaydetti:

"Bugün bir yabancı için Türkçe öğrenmek, hem bölgesel gelişmeleri anlayabilmek hem Türkiye'deki dönüşümü anlamlandırabilmek hem de bunun küresel siyasete etkilerini aracısız takip etmek adına büyük bir avantaj, hatta zorunluluk haline geldi. Türkçe bir yandan 80'i aşkın ülkede eğitim sistemlerine entegre ediliyor, bir yandan da kurslar ve yüzü aşkın ülkede özel okullar sayesinde farklı ülkelerden binlerce insanın konuştuğu bir dil haline geliyor. Bu noktada Çin'den Latin Amerka'ya kadar 50'den fazla ülkede ilgiyle izlenen dizilerin, Türkçe'ye olan ilginin artmasında önemli bir payı olduğunu da unutmamak gerekir.

Türkçe, dünyaya meydan okuyor

Dünyada en çok konuşulan 5. dil olan Türkçe'nin kullanımı ve etkinliği gün geçtikçe artıyor.