Üniversite ilişkiler ağı haritalandı

Sanatçı Burak Arıkan vakıf üniversiteleri ve mütevelli heyetlerinin bağlı oldukları şirketler, kurumlar ağı üzerinden Türkiye ’nin ‘Yüksek öğrenim Endüstriyel Kompleksi’ni ortaya çıkardı. Oluşturulan ağ haritası 68 özel üniversite, 625 mütevelli heyeti üyesi, 970 kurumlar ile kişiler arasında taranan 2001 ilişki içeriyor. Harita, yükseköğrenim kurumlarının aktörlerini ve kümeleşmeleri de görünür kılıyor.

Umay Aktaş Salman'ın Radikal'deki haberine göre, Koç Üniversitesi’nin 20. yılı dolayısıyla 7 Kasım’da üniversitenin kampüsünde ‘Bilimsel Sorgulamalar’ başlıklı bir sergi açıldı. Başak Şenova’nın editör/küratörlüğünde hazırlanmış sergide Burak Arıkan ‘Yükseköğrenim Endüstriyel Kompleksi, Özel Üniversiteler ve Mütevelli Heyetleri Üzerinden Bağlı Oldukları Şirketler ve Kurumlar Ağı’ isimli çalışması da yer aldı.

Kümeler ve merkezler

Arıkan’ın çalışmasında araştırma ve metinler Zeyno Üstün’e ait. Çalışmanın internet sitesinde “Üniversitelerin güç odaklarını belirleyen mütevelli heyeti üyelerinin diğer şirket ve kurumlarla mevcut olan ilişkilerini analiz edebilmek, bu bilgiye dair bir veri tabanı oluşturmak ve bu verilerin üzerinde gezilebilir bir ilişkiler haritası çıkartmak özelleştirilen eğitim ekosistemini ve bu ekosistemin ürettiklerini anlamak bize sosyal ve politik açılardan son derece önemli bir araç kazandıracaktır” deniliyor.
Haritaya ilk bakıldığında TÜSİAD ve MÜSİAD çevrelerinde oluşan üniversite kümeleri dikkat çekiyor. Arıkan kümeleşmenin yoğun olduğu grupları şöyle anlatıyor: “TÜSİAD ve MÜSİAD’ın yanı sıra aralarında TOBB ve DEİK gibi iki önemli merkez daha var. Diğer yandan da yukarıda İzmir kendine has küçük ve ayrık bir kümeleşme oluşturmuş. TÜSİAD ve çevresi görece eskiden kurulan üniversitelere bağlıyken, MÜSİAD ve AKP ’nin çevresinde oluşan kümelerde 2004 sonrasında kurulan üniversiteler ağırlıklı. Bu ayrışan kümeler içinde bulunan üniversiteler iktidar ilişkileri açısından birbirileriyle benzeşiyor. Böylece muhafazakâr sermayenin eski endüstri sermayesine göre yükselişi özel eğitim alanından görülüyor.”

‘Veri kaynağını ortaya koymayı amaçladık’

Arıkan Türkiye’de kurulan bir- çok vakıf üniversitesinin evrensel bir eğitim vermektense dolaylı olarak bağlı olduğu şirketlere eleman yetiştiren bir kurum sinyali verdiğini belirterek çalışmayla ilgili şunları söyledi:

“Ortaya çıkan haritada sermayenin hem siyasetle hem yükseköğrenim ile ne kadar içli dışlı olduğunu görebiliyoruz. Bu ilişkiselliği tek tek kişiler ve özel kurumlar çözünürlüğünde tüm Türkiye ölçeğinde takip edebiliyorsunuz. Özellikle haritanın göbeğinde bu bağımlılık daha belirginken haritanın çevresinde ise ya görece bağımsız ya da yeni kurulmuş üniversiteleri görmek mümkün. Bu çalışmayla eğitim konusunda analizi uzmanlara bırakıp daha çok referans verilebilir bir veri kaynağı ortaya koymak amaçlandı.”

13. İstanbul Bienali’nde sergilenen Mülksüzleştirme Ağı Projesi ile ‘Yüksek Öğrenim Endüstriyel Kompleksi’ arasında da ortak noklatalar var. Arıkan bu bağı şöyle açıklıyor: “Bu çalışmada bizleri mülksüzleştiren sermaye gruplarının yükseköğrenim alanında da iktidar sahibi olmaya başladığı görülüyor. İktidar ve piyasa, ilişkiler ağı temelinde tesis edildiğinden, her iki çalışmayı da buna karşı geliştirilecek tepkilerin kullanabileceği, güç ilişkilerini açığa çıkaran birer araç olarak görüyorum.”
Ağ sistemleri üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Arıkan’ın çalışması, Koç Üniversitesi Rumeli Feneri Kampüsü’nde 7 Aralık’a kadar görülebilir. Ayrıca haritaya internet üzerinde http://burak-arikan.com/ozeluniversiteler adresinden de erişilebiliyor.

Üniversite ilişkiler ağı haritalandı

'Mülksüzleştirme'den sonra özel üniversitelerdeki ilişkilerin de 'ağ haritası' çıkarıldı. Haritada ilk dikkat çeken TÜSİAD ve MÜSİAD çevresindeki kümelenmeler. Haritada İzmir ise 'kendine has, küçük ve ayrık bir kümeleşme' oluşturmuş.