Kahve yeniden Yemen'den gelecek

Osmanlı döneminde kahvehane kültürünün başlangıç sebebi olan ve 17. yüzyıla kadar dünyanın tüm kahve ihtiyacını karşılayan Yemen, yeniden kahve pazarına girmeye çalışıyor. Bir zamanlar Anadolu'da meşhur bir deyiş olan ''Kahve Yemen'den gelir'' sözü her ne kadar son yıllarda geçerliliğini yitirse de, ülke ziraatinin yüzde 80'ini oluşturan ''gat'' ekimi ile mücadele eden çifçiler ''kahve yeniden Yemen'den gelecek'' dedirtiyor.

Yemen'in yılda 2 bin 500 ton olan ''yaş kahve'' ihracatı arttırılmaya çalışılırken, Yemen kahvesi dünyada içilen diğer kahvelerle yeniden yarışmaya hazırlanıyor.

Dünyaca ünlü ''Moka'' kahvesi

Kahve deyince akla ilk gelen İtalyan ya da Fransız usulü kahvelerin ve son yıllarda artan Amerikan tarzı kahvelerin serüveni geçmişte dünyanın en büyük kahve limanı olan Yemen'in Moka limanına kadar dayanıyor. Dünyada ilk olarak Yemen'de üretildiği bilinen ve bugün her dile girmiş olan kahve kelimesinin kökeninde Arapçadaki ''Qahva'' kelimesi yatıyor.

Moka kahvesi adı ile günümüzdeki modern ''coffe shop''larda yerini alan Yemen kahvesi özellikle Amerika'daki kahve tiryakilerinin en çok tercih ettiği kahve çeşidi olarak gösteriliyor.

Günümüzde Latin Amerika, Sahra Altı Afrika, Vietnam ve Endonezya gibi sıcak iklimlerde üretilen kahvenin kaynağının da tütün ve çikolata gibi Amerika kıtasında olduğu inanışı bu üç maddenin Avrupa'da 16. ve 17. yüzyıllarda aynı anda popüler olmasına bağlanıyor.

Aslında Kızıl Deniz'in güney ülkelerindeki yaylalarından, Etiyopya ve Yemen'den gelen kahve, bu bölgelerde zamanla yaşanan gerileme ve siyasi sorunlar nedeni ile el değiştirmiş durumda.

Önceleri Yemen'den Mekke'ye kadar gidebilen kahve, Moka limanından ihraç edilmeye başlaması ile önce Mısır ve ardından Suriye'nin kozmopolit kenti Halep'e gitmesiyle Osmanlı eliyle de avrupaya taşınıyor. Mekke, Kahire ve İstanbul gibi İslam dünyasındaki önemli bilimsel çalışmaların merkezi olan kentlerde alimler tarafından benimsenen kahve, sağladığı motivasyon arttırıcı etki ve enerji ile bilimsel çalışmalara eğilen alimlerin en büyük alışkanlığı olmuş.

1500'lerde Tasavvuf kültürü ve Sufilerle özdeşleştirilen kahve, ilk kez toplu olarak içilmeye yine bu yıllarda Kahire'deki El Ezher üniversitesinin çevresinde çoğalmaya başlayan ilk ''kahvehanelerde'' başlıyor.

Zaman zaman kahvenin etkileri din adamlarınca ''alkol'' ile aynı kabul edilmesi nedeni ile yasaklanmaya çalışılsa da kahve, birçok kültürde erkeklerin bir araya geldiği, şairlerin dinlenildiği satranç ve tavla gibi oyunların oynandığı kahvehanelerin ilham kaynağı olmuş.

''Kahve Yemen'den gelir''

Mısır'ın fethi ile Osmanlı'nın idaresine giren Yemen, isyanların ve yüz yıllarca süren ölümlerle anılmasının yanı sıra Anadolu'daki meşhur bir türküye de ilham kaynağı olmuş. ''Kahve Yemen'den gelir'' sözü her ne kadar bugün geçerliliğini yitirse de son zamanlarda yeniden canlanmaya çalışan kahve ekimi ile ''Kahve yeniden Yemen'den gelecek'' dedirmeye hazırlanıyor.

Bugün ekimi başkent Sana ve çevresiyle sınırlı olan Yemen kahvesi, Benî Matar bölgesindeki ''gat bahçelerinin'' yerini kahve fidanlarına devretmesiyle canlanmaya çalışıyor. ''Matarî'' ismiyle yeniden ün yapmaya çalışan Yemen kahvesinin en kalitelisinin bugünlerde üretildiği bölge olan Benî Matar'daki kahve tarlalarından geldiği belirtiliyor.

Su problemi yaşayan ve verimli arazilerine su götüremeyen Yemenliler, her ne kadar kazancı daha çok olan ve uyarıcı etkisi ile bilinen ''gat'' ekimine yönelse de kahvenin dünya pazarındaki kabulü Yemenli çiftçileri yeniden kahveye yönlendiriyor. Ülkenin su kaynaklarının yüzde 80'ini alan gat yetiştiriciliği diğer zirai faaliyetlerin önündeki en büyük engel olsa da Benî Matar'daki Yemen'in en büyük kuru kahve üreticisi Hamdani ailesinin kararlılığına engel olmuyor.

Yetiştirdiği yaş kahveleri değişik stilllerde kurutup farklı ölçü ve aromalarda kavurarak üreten Hamdani firması, Türk kahve severlerinin ağız tadına uygun kahve çekimi ile Yemen kahvesini yeniden Türk pazarına sokabileceğine inanıyor. Günümüzdeki çekilme tarzı ve yoğunluğu ile Türk damak tadına uymayan Yemen kahvesi, ilerleyen yıllarda yeniden raflardaki yerini alabilir.

Kahve yeniden Yemen'den gelecek

Son yıllarda yeniden artan kahve ekimi ile Yemen yeniden kahve pazarına giriyor.