Suriye'de kimyasal silah ve Rusya'nın kararı

Gazi Drahman*

Kimyasal saldırı Şam'ın eteklerini yakıp kavurdu. Nüfus yoğunluğunun çok olduğu, Esad ve ordusunun terör yuvası olarak gördüğü yerlerden kaçıp Şam'ın kırsalına göç edenlerin saklandığı bölgeler, kimyasal saldırıların hedefi oldular.

Kimyasal katliam rejimin ülkedeki olaylar bağlamında kasıtlı olarak, bu tarz silahların Suriye'de kullanımının artık doğal hale geldiği bir aşamada meydana geldi. Bu olay aynı zamanda uluslar arası pozisyonun akışkanlığı ve Suriye'nin dostları olarak bilinen ülkelerin devrimcilere olan desteğin artırılması konusunda ciddi kararlar aldıkları bir dönemde gerçekleşti.

Şam Guta'da kimyasal silah kullanan rejimin Rusya'yla koordineli bir şekilde bu operasyonu gerçekleştirdiğine dair bir takım bilgiler sızdırıldı. Rusya'nın operasyonel kararlar almasındaki en büyük etken ise Amerika'nın Suriye'nin komşu ülkelerinde – özellikle Ürdün'deki- askeri pozisyonu oldu. Amerika'nın Suriye'de yaşananlar karşısında önemli bir rol oynamaya başlayacağı ihtimali, Rusya'nın Şam'daki müttefikine bir takım tavsiyelerde bulunmasına, Şam'ın, ülke üzerindeki kontrolünün değişmesinin olanaksız olduğuna ve Amerikalılara, uğraşılarının boşa çıkacağına dair bir mesaj göndermesi konusunda yönlendirmesine yol açtı.

Aslında hiçbir veri, rejimin kimyasal silah kullanması noktasında önemli bir değişim olduğuna işaret etmiyor. Bu kadar tehlikeli ve hassas bir kararın ise yalnızca bir gecede alınması makul gözükmüyor. Ya da alt kademedeki askeri yetkililerin kararına da bağlı olması mümkün değil. Bu karar hiç şüphesiz, bilinçli ve koordineli bir çalışmanın sonucu alındı. Aynı şekilde Suriye rejiminin de operasyonlarına gerekçe bulmak için dayandığı ve artık ayrılmaz bir parçası olduğu Rusya hükümetiyle sürekli iletişim halinde olduğu ve kimyasal saldırının başarıyla sonuçlanmasında Kremlin ile sıcak temas halinde olduğu da biliniyor.

Öyleyse, şu an çatışma tarzının değişimsel süreci ve nereye ulaşacağı konusunda bir ölçü belirleme ve alanını tanımlama noktası üzerindeyiz. Ancak bu sefer çatışmanın taraftarları, yalnızca uluslararası yönetimin yeterli gördüğü bir açıyla hareket ediyor. Bu gibi durumlarda yapılacak değişiklikler için uygun ortamın hazırlanması gerekmektedir. Askeri güçlerden dengeli ortaklıklara ve siyasi söylemlere kadar meşru çizgiler oluşturulur. Yine bu tarz değişimlerin başarıyla sonuçlanması için ise yeteri kadar zaman ve emek harcanmalıdır.

Birkaç gün önce, ABD başkanı Barak Obama'nın Viladimir Putin'i diplomatik bir dille eleştirmesi ve başkanı "sıranın en arkasında oturan sıkılmış bir öğrenci" olarak nitelendirmesi dikkat çekiciydi. Her ne kadar uluslar arası medya Obama'nın bu tavrına kısıtlı yer verse de, başkan, Rusya'nın maceracı liderinin tutumuna ve dünyanın stratejik konumunu değiştirmeye yönelik çabalarına dair bazı işaretler taşıyordu. Rusya'nın bu yaklaşımı ise dünyanın birçok yerini kasıp kavuran değişimlerin sonucunda büyük devletlerin içine düştüğü karışıklıktan faydalanma isteğinden başka bir şey değildi.

Rusya'nın ve Şam'daki temsilcisinin Suriye olaylarında büyük bir sıçrama yapmasındaki sebeplerden biri de hiç şüphesiz Suriye devrimcileri arasında Mısır krizi sonrasındaki çelişkili konumları nedeniyle ortaya çıkan belirgin bölünme. İttifakları vuran çatlak ve büyük ölçüde birbirine yabancılaştıran faktörlerin arkasındaki sebep daha çok Suriye dosyası üzerinde tahmin edilirken, taraflar arasındaki keskin ayrımlar Mısır krizinde daha net bir şekilde ortaya çıktı. Bu aslında dışardan siyasi bir fantezi veya her iki ülkeyle de alakalı olan tarafların siyasi olanaklarının veya yeteneklerinin yeterli olmadığı gerçeğine bir işaret olarak görülüyor.

Maalesef, bu gerçek Suriye sahnesine ağır bir gölge gibi düşüyor. Bazıları için ise iki ülke üzerinde uluslararası uzlaşı konusunda bir takım öngörüler doğuruyor. Suriye devrimi büyük bedeller ödüyor. Mısır ise jeostratejik konumu nedeniyle Suriye'den daha büyük bir öneme sahip. Özellikle de İslamcıların bölgedeki varlığını Beşşar Esad'dan daha tehlikeli gören veya Esad'la ilgili konuyu erteleyenlere göre çok daha hassas bir pozisyona sahip. Çünkü bu düşünce yapısına sahip insanlar için İslamcılar çok daha tehlikeli ve onların meselesi ertelenemez.

Rusya'nın önünde tarihi bir fırsat var. Bu fırsatı ona Amerika ve dünya yarattı. Moskova şu an, küresel pozisyonların çatışması ve obama idaresinin kendisini hedeften çıkarması için Rusya hükümetine başvurması ihtimali üzerine önüne gelen bu fırsatı değerlendirmek ve Suriye olayları üzerinden tercüme yapmaya çalışıyor. Özellikle de Amerikalı siyasetçi ve askerlerin Suriye savaşına katılmama konusunda Obama'ya baskı yapmaları Rusya'nın yolunu daha da aydınlatıyor.

*El Hayat (Çeviri: Dünya bülteni /Tuba Yıldız)